«Ես միշտ ասում եմ, որ հաջողությանս գրավականն իմ արմատներն են»

«Իրատես de facto»-ն շարունակում է իր զրույցը ՀՀ ժողովրդական արտիստ ՀԱՍՄԻԿ ՊԱՊՅԱՆԻ հետ:

(Սկիզբը՝ այստեղ)

«ԱՇԽԱՐՀԻՆ ԵՐԱԺՇՏՈՒԹՅԱՄԲ ՆԵՐԿԱՅԱՆԱԼԻՍ ՊԻՏԻ ԱՆԴՐԱԴԱՌՆԱՆՔ ՄԻՋՆԱԴԱՐՅԱՆ ԵՐԱԺՇՏՈՒԹՅԱՆԸ, ԿՈՄԻՏԱՍԻՆ, ԻՀԱՐԿԵ, ՆԱԵՎ ԺԱՄԱՆԱԿԱԿԻՑ ԿՈՄՊՈԶԻՏՈՐՆԵՐԻՆ»

-Հասմիկ, Ձեր պատկառելի բեմական կենսագրության ընթացքում Դուք կատարել եք բազմաթիվ նշանավոր կոմպոզիտորների` Վագների, Վերդիի, Բեթհովենի, Բրիտենի, Յանաչեկի, այլոց ստեղծագործությունները: Եվ այս շարքում թվարկվում են երկու հայ կոմպոզիտորների օպերաներ, որոնցում Դուք հանդես եք եկել Ձեր կատարումներով. Արմեն Տիգրանյանի «Անուշը» և Տիգրան Չուխաջյանի «Արշակ Երկրորդը»: Մենք շա՞տ ենք հետ մնում համաշխարհային օպերային արվեստում, թե՞ մեր ազգի, մեր երկրի մասշտաբները համադրելով մեծ ազգերի և երկրների հետ` կարող ենք այդ համեմատության մեջ մեզ ինչ-որ տեղ մրցունակ համարել:
-Մենք չենք զիջում աշխարհին նախ և առաջ նրանով, որ ունենք այնպիսի միջնադարյան երաժշտություն, որը որևէ մրցակցության ենթակա չէ, ոչ մի երկիր, ոչ մի ժողովուրդ չի կարող մեզ հետ մրցել այդ հարցում: Այդ գանձարանը, որը դեռևս լիովին բացահայտված չէ մարդկության համար, անգերազանցելի է: Ինչ վերաբերում է օպերային երաժշտությանը, ապա այս հարցում իր աղետալի դերն է ունեցել այն վեց հարյուր տարին, երբ մենք զրկված ենք եղել պետականությունից: Եթե մենք այդ պատմական բացթողումը չունենայինք, չգիտեմ, թե հիմա ինչ բարձրագույն մակարդակներում կլինեինք: Միայն սովետական կարգերը մեզ տվեցին օպերա ստեղծելու հնարավորություն, բայց դա շատ փոքր հնարավորություն էր, որպեսզի մենք կարողանայինք այսօր օպերային արվեստով մրցունակ լինել աշխարհում, համեմատվել մեր օպերաներով Վագների, Մոցարտի, Վերդիի օպերաների հետ: Գուցե և այսօր կարող ենք ներկայանալի լինել Ավետ Տերտերյանի «Երկրաշարժ» օպերայով, որը ներկայացվեց Մյունխենում և ունեցավ ցնցող հաջողություն: Գուցե և կարելի է այս շարքում նշել Սպենդիարյանի «Ալմաստը», որը շատ հետաքրքիր ստեղծագործություն է. այսօր այն լսողին թվում է, թե երեկ է գրվել այդ ստեղծագործությունը: «Անուշը» մեր հպարտությունն է, մեր ժողովրդի սիրելի օպերան է, սակայն շատ ֆոլկլորային շերտեր է պարունակում, որը դժվարահաճ գերմանացիները, ֆրանսիացիները կամ իտալացիները կարող են հեշտությամբ չընկալել: Այնպես որ, մենք աշխարհին երաժշտությամբ ներկայանալիս պիտի անդրադառնանք միջնադարյան երաժշտությանը, Կոմիտասին, Ալեքսանդր Սպենդիարյանին, իհարկե, նաև ժամանակակից կոմպոզիտորներին` Տիգրան Մանսուրյանին, Ավետ Տերտերյանին: Մենք ունենք անգնահատելի ռոմանսներ, որոնց մակարդակը չի զիջում համաշխարհայինին: Դրանք թվով քիչ են, բայց մեծ արժեք ունեն: Խոսքս Ռոմանոս Մելիքյանի, Սպիրիդոն Մելիքյանի, Մակար Եկմալյանի, այլոց ստեղծագործությունների մասին է: Մենք «Պատարագներ» ունենք, որոնք գրվել են այն ժամանակներում, երբ մարդկությունը հայտնի չէ, թե որ մակարդակներում է եղել: Բայց օպերայի հարցում, իհարկե, զիջում ենք:

«ԻՀԱՐԿԵ, ԿԱ ԱԶԳԱՅԻՆ ՊԱՏԿԱՆԵԼՈՒԹՅԱՆ ԳՈՐԾՈՆԸ, ԵՐԲ ԿԱՏԱՐՈՒՄ ԵՍ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԵՐԱԺՇՏՈՒԹՅՈՒՆ»

-Ես` որպես հայ ունկնդիր, խոնարհվելով Մոցարտի, Բրուքների, Պուչինիի, այլոց հանճարի առաջ, զգայական այլ մակարդակում եմ ընկալում հայկական երաժշտությունը, հայ կոմպոզիտորների ստեղծագործությունները: Ի՞նչ զգայական շերտեր են բացվում պրոֆեսիոնալ երաժշտի համար իր ազգային երաժշտությունը կատարելիս: Դուք` որպես երաժիշտ, պարզապես Ձեր կատարած ստեղծագործություններն արժևորում եք մասնագիտական չափանիշներո՞վ, թե՞, այնուամենայնիվ, ինչ-որ զգայական այլ մոտեցումով եք կատարում հայկական երաժշտությունը, հայազգի հեղինակների ստեղծագործությունները:
-Իհարկե, հայ երաժիշտ կատարողը կրում է իր մեջ հայ երաժշտության հիմքը: Ես միշտ ասում եմ, որ հաջողությանս գրավականն իմ արմատներն են: Իմ երգած Վերդին, իմ երգած Վագները տարբեր են գերմանացու, իտալացու երգածից: Իհարկե, կա ազգային պատկանելության գործոնը, երբ կատարում ես հայկական երաժշտություն: Դա տանում է դեպի քո պատմություն, արթնացնում քո հայրենիքի, քո հողի հետ կապված հուշեր: Եվ դրսում կատարելով հայկական երաժշտություն` այդ զգացողությունները հասցնում ես քո ունկնդրին: Կոմիտասը հավասարապես հուզում է և՛ ամերիկացուն, և՛ գերմանացուն: Չհասկանալով բառերը, երգի բովանդակությունը` նրանք Կոմիտաս լսելիս շատ ժամանակ արտասվում են: Սա, իհարկե, երաժշտության ուժն է:

«ԻՆՉՈ՞Ւ ՄԵՆՔ ԿԱՐՈՂ ԵՆՔ ՍՈՎՈՐԵԼ ԳԵՐՄԱՆԵՐԵՆ, ՖՐԱՆՍԵՐԵՆ, ԱՆԳԼԵՐԵՆ, ԻՍԿ ՕՏԱՐԸ ՉԻ ԿԱՐՈՂ ՍՈՎՈՐԵԼ ՀԱՅԵՐԵՆ»

-Ձեր ավստրիացի ամուսինը` թատերական անվանի գործիչ Կոնրադ Կուհնը, Ձեզանով բացահայտել է Հայաստանը և այժմ ոչ միայն հիացած է հայկական մշակույթով, պատմությամբ, այլև դարձել է դրանց պրոպագանդողն Արևմուտքում: Ի՞նչ եք կարծում, այս հայանպաստ գործունեության շարժառիթը Ձեր հանդեպ նրա տածած սե՞րն է, թե՞ նման վերաբերմունքը պայմանավորված է մեր ունեցած ազգային արժեքների բացառիկությամբ, կարևորությամբ` լայն իմաստով:
-Ես հարցն այսպես եմ դիտարկում` դա իր` Կոնրադի առավելությունն է, Կոնրադի հարստությունն է, որ գիտի հայերեն, ծանոթ է հայոց պատմությանը, հայ մշակույթին: Ես չեմ կիսում այն մոտեցումը, երբ հայ մարդն անչափ ուրախանում է, հպարտանում, զարմանում, երբ եվրոպացին, Արևմուտքի մարդը իմանում է մեր մասին, գնահատում մեզ: Ինչո՞ւ մենք կարող ենք սովորել գերմաներեն, ֆրանսերեն, անգլերեն, իսկ օտարը չի կարող սովորել հայերեն, մտնել մեր մշակութային շերտերի մեջ: Իմ բախտը պարզապես բերել է, որ ես հանդիպել եմ մի մարդու, որն ունի այդ հետաքրքրությունը: Իհարկե, եթե չունենար, իմ կողքին չէր կարող լինել. կարող ենք և այդպես հարցը դիտարկել: Ես գիտեմ, որ մեր լեզուն այնքան գեղեցիկ է, մեր մշակույթն այնքան հարուստ է, որ ցանկացած մարդ ուղղակի երջանիկ պիտի լինի դրանց հետ շփվելու, այդ աշխարհը մտնելու հնարավորությամբ: Կոնրադը ամեն օր մեր դստերը` Սիրանուշին, հարցնում է, թե նա որքա՞ն կարդաց կամ գրեց հայերեն, ի՞նչ սովորեց հայության մասին, որովհետև գիտակցում է, որ դա հարստություն է, անգնահատելի հարստություն:

«ՔՍԱՆՈՒԹ ՏԱՐԻ ԲԵՄՈՒՄ ԼԻՆԵԼՈՒՑ, 150 ԱՆԳԱՄ «ՆՈՐՄԱ» ԵՐԳԵԼՈՒՑ ՀԵՏՈ ԵՍ ԴԺՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆ ՉՈՒՆԵՄ ԿՐԿԻՆ ԵՐԳԵԼՈՒ»

-Ինչպիսի՞ ստեղծագործական ծրագրեր ունեք` կապված աշխարհի և հայաստանյան բեմերի հետ:
-Արդեն քսանութ տարի բեմում եմ, և գրեթե չկա այնպիսի թատրոն, որտեղ երգած չլինեմ: Բոլոր ելույթներս պիտի լինեն վերադարձ արդեն կատարվածին: Ամենամեծ երազանքս Վագների «Տրիստան և Իզոլդան» երգելն էր: Ես այդ երազանքն իրականացրի: Մեկ տարի զբաղված էի այդ աշխատանքով. առավոտից երեկո այդ երաժշտության հետ էի, դժվար էր սովորել: Հինգ ժամից ավելի անդադար երգեցողություն է, մաքուր երաժշտություն: Հոգեբանորեն այդ ստեղծագործության կատարմանը նախապատրաստվելը ամենամեծ փորձությունն ու փորձառությունն էր, և այն իրականացավ: Մինչ այդ արդեն երգել էի Վագների մեկ այլ` «Թռչող հոլանդացին» օպերան: Հիմա երևի թե իմ ստեղծագործական ծրագրերը պիտի ուղղորդվեն դեպի Վագները, ժամանակակից ստեղծագործողները: Վերջերս երգեցի Յանաչեկի «Glagolitic Mass»-ը («Գլագոլիդյան պատարագը»), որը շատ հազվադեպ կատարվող ստեղծագործություն է: Ես միշտ մտավախություն եմ ունեցել` կապված այն բանի հետ, որ հիմնականում բելկանտո ոճում եմ երգել ու եթե անդրադառնամ Վագներին, դժվար կլինի կրկին վերադառնալ բելկանտոյին: Բայց հիմա այդ մտավախությունս հաղթահարված է. քսանութ տարի բեմում լինելուց, 150 անգամ «Նորմա» երգելուց հետո ես դժվարություն չունեմ կրկին երգելու: Հիմա նոր էջ է բացվում իմ ստեղծագործական կյանքում: Ես չեմ պատրաստվում շատ երկար հանդես գալու բեմում: Բեմը երիտասարդներին է սիրում: Ցանկանում եմ տեղը զիջել նրանց:

«ԿՈՒԶԵՆԱՅԻ ՄԻ ՔԻՉ ԴԱԴԱՐ ԱՌՆԵԼ, ՏԱՆԸ ՄՆԱԼ ԵՎ ԿԱՐՈՂԱՆԱԼ ՎԱՅԵԼԵԼ, ԱՐԺԵՎՈՐԵԼ ԻՄ ԸՆՏԱՆԻՔԸ»

-Դուք շատ երիտասարդ ու հմայիչ եք ոչ միայն բեմում, այլև բեմից դուրս, այնպես որ կարող եք դեռ շատ երկար ժամանակ չմտածել բեմը թողնելու մասին: Խնդրում եմ` ասածս որպես պարզ հաճոյախոսություն չընկալեք:
-Շնորհակալություն: Բանն այն է, որ տարիներ շարունակ ճամփորդությունների մեջ եմ եղել, և կյանքը կարծես թե կողքովս է անցել: Ես, իհարկե, մեծ տպավորություններ ունեմ, անջնջելի հիշողություններ, անգնահատելի հանդիպումներ, ծանոթություններ, բեմում ապրած անսահման երջանկության պահեր: Բայց հիմա մեծանում է աղջիկս, ում հետ շփվելու իմաստով ես շատ բան եմ բաց թողել կյանքում: Այն փոքրիկ պահերը, որ ապրել եմ նրա հետ, այնքան քիչ եմ համարում: Ժամանակն այնքան արագ է թռչում, որ կուզենայի մի քիչ դադար առնել, տանը մնալ և կարողանալ վայելել, արժևորել իմ ունեցածը, իմ ընտանիքը: Այս ամենից ելնելով` կուզենայի ավելի քիչ աշխատել, ավելի շատ ժամանակ ընտանիքիս նվիրել: Բայց ամեն բան չէ, որ ինձնից է կախված: Տեսնենք, թե ինչպես կստացվի:

Զրույցը վարեց
Կարինե ՌԱՖԱՅԵԼՅԱՆԸ

Հեղինակի նյութեր

• Անհամբեր ու սիրով եմ սպասում իր հերթական գրին, ես էդ գրի մշտամնա ընթերցողն եմ
• Դերենիկ Դեմիրճյանի ժառանգության արժևորումը՝ ժամանակակից գիտական խոսքով
• Երախտագիտություն՝ կինոլեզվով
• Դերենիկ Դեմիրճյան-145
• «Այս մար­դիկ չեն սի­րում մեր ժո­ղովր­դին, պատ­րաստ չեն նրա հոգ­սը կրե­լու՝ ա­ռանց պարգևավ­ճա­րի»
• «Պե­տու­թ­յու­նը կորց­րել է իր դեմ­քը, և ե­թե մենք թույլ տանք, որ այս ճգնա­ժամն ա­վե­լի խո­րա­նա, ուղ­ղա­կի կկոր­ծան­վենք»
• «Կա այս­պի­սի մի կար­ծիք՝ հարկ է ստեղ­ծել Հա­յաս­տան ամ­րոց-պե­տու­թ­յուն»
• «Մի բան հս­տակ է՝ այս իշ­խա­նու­թ­յուն­նե­րը պետք է ան­հա­պաղ հե­ռա­նան»
• «Ե­թե մեր մշա­կույ­թը լի­ներ բարձր մա­կար­դա­կի վրա, մենք այ­սօր­վա ող­բեր­գու­թ­յու­նը չէինք ու­նե­նա»
• «Մեր թշ­նա­մու գոր­ծած ո­ճիր­նե­րից ու հան­ցա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րից ոչ մե­կը թույ­լատր­ված չէր ո­րևէ օ­րեն­քով»
• «Ի սկզ­բա­նե մտա­ծել են ար­նա­քամ ա­նել ժո­ղովր­դին, բե­րել-հասց­նել մի վի­ճա­կի, որ հե­տո ա­սեն՝ դե՜, չդի­մա­ցանք, ու ստո­րագ­րեն այս փաս­տա­թուղ­թը»
• «Վեր­ջին տեխ­նո­լո­գիա­նե­րով զին­ված հա­րուստ, ան­պարտ բա­նակ, սե­փա­կա­նին զու­գա­հեռ՝ պե­տա­կան հզոր ար­դ­յու­նա­բե­րութ­յուն պի­տի ստեղ­ծենք»
• «Ե­թե հի­մա ենք գնում փոխ­զիջ­ման, դրա տակ ի՞նչ է են­թադր­վում. ինք­նաոչն­չա­ցո­ւ՞մ, ինք­նաս­պա­նու­թ­յո­ւ՞ն»
• «Աստ­ված մեզ հետ է և մեր ար­դար գոր­ծին զո­րա­վիգ»
• «Պար­տադր­ված պա­տե­րազ­մը, ի­հար­կե, ծանր բան է, բայց մենք պատ­րաստ էինք դրան»
• «Հա­նուն ազ­գի, հա­նուն հայ­րե­նի­քի զոհ­ված­նե­րի հե­րո­սու­թ­յու­նը չա­փա­նիշ­նե­րի փո­փո­խու­թ­յան են­թա­կա չէ»
• «Ինչ­պես Հի­սու­սը, այդ­պես էլ Նա­րե­կա­ցին Աստ­ծուց նե­րո­ղու­թ­յուն է խնդ­րում բո­լո­րիս մեղ­քե­րի հա­մար»
• «Մենք աշ­խար­հի մեջ ենք, ու աշ­խարհն է մեր մեջ. պար­զա­պես, որ­պես գաղտ­նի զենք, ու­նենք Ո­գին, որ մեզ պա­հել ու պա­հե­լու է»
• «Մենք Աս­տու­ծոյ փառք կու տանք, որ հայ­րե­նի­քը կը մնայ հայ­րե­նիք եւ մեր մնա­յուն հաս­ցէն»
• «Կար­դում էի այն ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րի ցան­կը, որ պատ­րաստ­վում են հա­նե­լու դպ­րո­ցա­կան դա­սագր­քե­րից, ու սար­սա­փում էի»

Մեկնաբանություններ