Մեծ երգահանի ժառանգության մեջ իր հերոսական բովանդակությամբ ու էպիկական շնչով առանձնանում է «Սիփանա քաջեր» երգը։ Երգի ստեղծման պատմության մասին Կոմիտասի ճեմարանական ընկեր, ապա նաև գործընկեր, մեծ հայագետ Մանուկ Աբեղյանը հիշում է․

Արդեն չորս տարի գոյություն ունենք առանց քեզ; Թեև օր ու գիշեր քեզ հետ եմ, բայց էլ բառեր չե՛մ գտնում, էլ ի վիճակի չե՛մ հասկանալու, թե ինչու՛ այսպես եղավ։

Շատ հաճախ պատրանքը շատ ավելի գայթակղիչ և համակրելի է լինում, քան՝ իրականությունը: Մարդկանց զգալի մեծամասնությունը գերադասում է ապրել պատրանքներով: Մեր օրերում սթափություն և համարձակություն է պետք իրականությունը ընկալելու և ընդունելու համար...

Եկեղեցին ժողովրդի հոգևոր ուժն է, նրա ապավենը, պաշտպանն ու առաջ մղող այն ուժը, որին շատ դեպքերում հնարավոր է ապավինել:

Չէ՞ որ Աստծուն փնտրում ենք թերահավատորեն, փնտրում ենք եկեղեցու գավիթներում, գմբեթների ներքո, քարոզների մեջ մարգարեների և, իհարկե, սուրբ գրքերում։

Ամռանն ինձ մեկ-մեկ Սևան էին ուղարկում՝ տատուս մոտ։ Սևան գնալն Ամերիկա գնալու նման մի բան էր. պիտի ամբողջ օրը տրամադրեիր ճանապարհին, քանի որ գնացքը մի հինգ-վեց ժամ գնում էր։ Երևանից արագ էր դուրս գալիս. երկաթուղային կայարանից հետո մի տեղ էլ էր կանգնում, որ դեռ Երևանն էր։ Դա նշանակում էր՝ ես դեռ տուն գնալու հնարավորություն ունեի։ Հետո արդեն քաղաքից դուրս էր գալիս, ու ընկնում դաշտերը, սարերն ու ձորերը։ Հենց գնացքը Երևանից դուրս էր գալիս, Երևանի հոտն անցնում էր, որը ես նորից առնելու էի մի ամիս հետո։

Մշակույթը ստեղծվում է, երբ ժողովրդի ոգին ամուսնանում է տվյալ երկրի, հողի հետ:

Չարենցի դպրոցը՝ իմ դպրոցը՝ 1953 թվին։ Դեռ մի քսան տարի կանցնի, մինչև ես սկսեմ հաճախել էս դպրոցը, էս բարակ նորատունկ ծառերն արդեն խիտ սաղարթով, մեծ, հասուն ծառեր դարձած կլինեն, փողոցում արդեն էնքան մեքենա կլինի, որ փողոցն անցնելն էսքան ապահով չի լինի, դպրոցի պատերն էլ քսան տարի անց ավելի մգացած կլինեն, ու դիմացը Չարենցի կիսանդրին կլինի, հետևում դպրոցի նոր մասնաշենքը կառուցած կլինեն, որտեղ կլինի, կարծեմ, Հայաստանում առաջին լինգաֆոնային սենյակը, ու էդ սենյակում մենք կանցկացնենք անգլերենի մեր առաջին դասերը։

Պարզվեց, որ ամերիկյան գրող Էսնեստ Հեմինգուեյը, որի «Ֆիեստա» գիրքը վերջերս տպագրվեց Սովետական Միությունում և մեծ խոսակցություն առաջացրեց սովետական գրական շրջանակներում, Նյու-Յորքում է գտնվում հենց մեր այնտեղ եղած օրերին:

Սև խոյերը սովորաբար չեն հետևում հոտին, քանի որ ժամանակ առ ժամանակ հոտը բառացիորեն սխալ ճանապարհով է գնում: