Մարդ, որը ճանապարհ էր, որը հայրենիք էր

Հրաչյա Մաթևոսյանը բազմապատկում էր ուրախությունդ, կիսում ցավդ:

Մի մեծ աշխարհ է պակասել մեր աշխարհից:

Նրա սերը բոլորինն էր և բոլորի սերը նրանն էր:

Հրաչյա Մաթևոսյանը իմ ճանաչած այն եզակի մարդկանցից էր, որը սրտանց ուրախանում էր ուրիշների ուրախությամբ, ուրիշների երկնածով՝ լիներ գիրք, հոդված կամ որևէ այլ հրապարակում: Նա ոգևորություն էր ճառագում մարդկանց, երբ ամենաշատը ինքն ուներ դրա կարիքը: Հրաչյա Մաթևոսյանին բոլոր ճանաչողները նրան համարում էին և են իրենցը: Բոլորը խանդով են վերաբերվում մյուսներին՝ կարծես թե նրանք տանում են իրենց բաժին Հրաչոյին:

Հուշիկ, դարերի հանդարտությունը հոգում, օրերի անհանգստությունը սրտում, քայլում էր Հրաչյա Մաթևոսյանը: Քայլում էր մարդկային ուրախության ու ցավի միջով: Քայլում էր, ուսը դեմ էր անում դրացուն, հետը բազմապատկում ուրախությունը, կիսում ցավը ու բացած ակոսի մեջ հույս ու խինդ էր շաղ տալիս երկար ու ձիգ տարիներ: Հանդարտ ստեղծում էր, բայց թե ի՜նչ արժե այդ հանդարտությունը, գիտեն միայն ինքն ու ասֆալտը ծակող հունդը: Ստեղծում էր և ապրում, ապրում և ապրեցնում:

Ուրիշի հոգսը իր հոգսին խառնած քայլում էր վաստակած մարդը: Ու եթե հարցնեիր՝ ո՞րն է քո հոգսը, չէր կարողանա առանձնացնել իրենը ուրիշներից:

Հրաչյա Մաթևոսյանը այն մարդն էր, այն գրողն ու քաղաքացին, որի խոսքը, գիրն ու գիրքը եկել են հայ մարդու հոգու խորքերից, նրա պատմությունից, սար ու ձորից, հոգս ու խինդից: Եվ սերն է եղել ամեն տողի ու ամեն խոսքի մեջ՝ սերը ժամանակակցի հանդեպ: Վեհ հատկություն, որը դժվար է տրվում և՝ ոչ բոլորին: Սերը մեծի ու փոքրի նկատմամբ. վկա մեծերի ու փոքրերի համար նրա գրած գրքերը: Հրաչյա Մաթևոսյանին գիտեին բոլորը, բայց դա՛ չէր զարմանալին: Զարմանալին այն էր, որ նա էլ գիտեր բոլորին, գիտերի բոլորի հոգսն ու ցավը, խինդն ու ուրախությունը, գրքերն ու հոդվածները, երեխաներին ու թոռներին:

Այո՛, հասարակության մեջ լինում են մարդիկ, որ հասարակության կյանքը, ցավոտ հարցերը, առավել ցավոտ պատասխանները, հոգսերն ու սերը իրենց միջով են անցկացնում, դարձնում իրենցը: Հրաչյա Մաթևոսյանը այդ եզակիներից էր:

Նրա կյանքի վերջին տարիներին զգում էի մեծ մարդու մեծ ողբերգությունը. ունենալ պայծառ միտք, անհանգիստ ու սիրով լի սիրտ և չկարողանալ դրանք վերածել խոսքի անիծյալ հիվանդության պատճառով:

Ասենք Հրաչյա Մաթևոսյանին՝ իմացեք, որ ձեզ շատ ենք հիշելու և սիրով ենք հիշելու:

Վաչագան Ա. ՍԱՐԳՍՅԱՆ

Մեկնաբանություններ