Ինչքա՜ն բան կա աշխարհիս երեսին մարդկությունն ու մարդկանց իբր միավորող, բայց, ըստ էության, պառակտող. ռասաներ, ազգեր ու ազգություններ, ցեղեր, պետություններ ու պետական սահմաններ, հազար ու մի կազմակերպություններ, կուսակցություններ, լեզուներ, կրոն և, ի վերջո, վերջին տասնամյակներում մարդկության գլխին ուղղակի պատուհաս դարձած հազար ու մի աղանդներ: Երբ մտովի, փիլիսոփայորեն, Տիեզերքի հեռուներից դիտում, զննում ես Երկիր մոլորակը և տեսնում, թե ի՜նչ է կատարվում այստեղ... Մի փշուր հողակտոր, գեղեցի՜կ, ինչ-որ մանրիկ էակներ, դեսուդեն վազվզող, ինչ-որ բաներ են տանում-բերում, իբր մտածում-հորինում, ու մեկ էլ իրար հոշոտելու-ոչնչացնելու դավեր նյութում, իրենց համար խնդիրներ են մոգոնում ու սկսում են իբր մտածել դրանք լուծելու մասին, մեծեր կան` առաջնորդներ, բևեռներ կան` ուժի, ազդեցության, զենքեր են հնարել` իրենք իրենց և իրենց հողակտորը ոչնչացնելու այս մի բուռ մժեղները... Այնքա՜ն նման մրջյունների:

Չինաստանում, ինչպես, ի դեպ, նաև նրա սահմաններից դուրս, մեծ հարգանք վայելող Սուն Ցզին (զորավար և իմաստասեր, պատերազմական ռազմավարության մասին նշանավոր «Պատերազմի արվեստը» տրակտատի հեղինակ, ապրել է մ.թ.ա. 6-րդ, այլ աղբյուրների տվյալներով՝ մ.թ.ա. 4-րդ դարում) հայտարարել է. «Ով տիրապետում է պատերազմ մղելու արվեստին, նա օտարի բանակը պարտության է մատնում առանց կռվի, օտարի ամրոցները գրավում է առանց պաշարելու», իսկ «հզորություն» ասվածը, նրա կարծիքով, «մարտավարություն կիրառելու հմտությունն է...»։

Կռիվը պրծավ, բայց նստվածքը դեռ կա: ՈՒ երկար կմնա: Արձանագրելու` օդանավակայանում տեղի ունեցածն ընդամենը Բրյուսել-2 էր: Որպես Զարուհի Փոստանջյանի, նրա «հայրիկի», կոնկրետ դեպքում` արդեն «մայրիկի» վերածվածների իդեա-ֆիքսի շարունակություն: Չենք ասում` միակ թիրախը Բրյուսելն է, ու հայոց կապվածությունը Բրյուսելի հետ ընդամենն անտիիդեաներ է առաջացնում: Նաիվ կլիներ, բայց և` դավադրության տեսությունը` «տոնկայա շտուկա, Պետրուխա»:

Վերջին տարիներին Աբխազիան մյուս չճանաչված պետությունների շարքում առանձնանում էր քաղաքական ակտիվությամբ։ Դիտորդների վրա մեծ տպավորություն է գործում Աբխազիայում տեղի ունեցող ընտրությունների բնույթը։ Իրականում այստեղ այդքան նշանակալի քաղաքական բազմազանություն չկա, ինչպես թվում է որոշ փորձագետների։ Այդ բազմազանության տպավորությունը գալիս է ավանդական կլանների գոյությունից, որոնք մի տեսակ փոխարինում են քաղաքական կազմակերպություններին։

Զայրացած արձագանք կարող է թվալ այս հրապարակումը, գուցե նաև` ավելորդ, որովհետև նույն թեմայով էր նախորդը: Բայց համոզված եմ` ոչ ապարդյուն, որովհետև թեման իրականում ինչ-որ մեկի նամակը չէ ինչ-որ մեկին, այլ Հայաստանի ինտելեկտուալ վիճակը: ՌԴ նախագահին ուղղված Զորի Բալայանի նամակից հետո տարատեսակ տեսակետներ բարձրաձայնվեցին, ոմանք նույնիսկ շնորհակալություն հայտնեցին նրան, որ կարողացավ շարժել հայկական ընդարմացած գիտակցությունը:

Այսօր միայն ծույլը կամ արտաքին քաղաքականության նկատմամբ բացարձակապես անտարբեր մարդը չի փնովում արտգործնախարարության աշխատանքը:

Արթուր Բաղդասարյան-Գագիկ Ծառուկյան կուսլիդերների վերջին վեճը կարելի էր միջանձնային որակել ու անցնել առաջ, եթե չլինեին որոշ «նուրբ» հանգամանքներ, մանավանդ որ միանգամից «հառնում» է օրախնդիր հարցը` վեճը քաղաքակա՞ն է, թե՞ «ոնց»:

Մեր տեղեկություններով` Զորի Բալայանի նամակն ուղղված է ոչ միայն Ռուսաստանի «թագավորին», այլև Ղազախստանի ու ընդհանրապես Մաքսային միության դեֆակտո և պոտենցիալ անդամներին նույնպես:

Ի՞նչ կանեինք, եթե ինտերնետը չլիներ: Այն, ինչ մի քանի օրում իմանայիր-չիմանայիր, հիմա մի քանի րոպեում ոչ միայն իմանում, այլև ուրիշին ես հաղորդում: Հայտնությունների Պանդորայի արկղ, բացելը` բացում ես, բայց հետո ինչ կլինի, ոչ ոք չի կարող ասել: Օրինակ, ո՞վ կասի, թե գրողների գրող Զորի Բալայանի նամակին ի՞նչ կպատասխանի նախագահների նախագահ Վլադիմիր Պուտինը: Բոլորն ասում են` ի՞նչ է գրել, ինչո՞ւ է գրել, ե՞րբ է գրել, ո՞վ է թելադրել, բայց ոչ ոք չի ասում` պատասխանն ի՞նչ կլինի, ե՞րբ ու ինչո՞ւ:

Հիմա, այսպես կոչված, «Ռուսաստանն իսլամացնողներն» արձանագրում են, որ «Ռուսաստանի գաղափարախոսությունը» բանաձևելու փորձերը ձախողվել են, ինչպես «Ռուսաստանը որպես եվրոպականացած արևմտյան պետություն ներկայացնելու գաղափարը», այնպես էլ «Ռուսաստանը «ինքնիշխան ժողովրդավարություն» հայտարարելու փորձերը» վատ են, քանի որ «այդ առաջարկությունների շրջանակներում Ռուսաստանը հնարավորություն չի ունենա իրեն վերադարձնելու իր վեհապետական մեծությունը»։