ՍՐԲԵՐԻ ԲԱՐԵԽՈՍՈՒԹՅՈՒՆԸ ՄԵԶ ՏԱՆՈՒՄ Է ՀԱՄԱՔՐԻՍՏՈՆԵԱԿԱՆ ՄԻՄՅԱՆՑ ՍԻՐԵԼՈՒ ՊԱՏՎԻՐԱՆԻՆ

Մեր երեխաներին առողջ հոգևորի մեջ մղելու նպատակով, մեզ` բարի մշակներիս, հարկ է արմատական խառնումներ քողազերծ անել, քանի որ Սուրբ Ավետարանն ամենքիս փրկության համար է, և որքան սուրբ Ավետարանին խառնումներ լինեն, այնքան մեր փոքր ազգի փրկության խնդիրներում կորուստներ կլինեն: Լավ է, որ քրիստոնյա հարանվանությունները Քրիստոս են քարոզում և ո՛չ այլ անուն, ինչպես առաքյալն է ասում. «Եթե անգամ հակառակությունից դրդված է Քրիստոս քարոզվում, այնուամենայնիվ Քրիստոս է քարոզվում», մանավանդ երբ մշակների պակաս կա Հայաստանում, սակայն վատ է, երբ Ավետարանին հակասող քարոզություններ են լինում, երբ Աստծո Հոգին մեկ է, և երբե՛ք ոչ ինքնահակառակ և Աստծո Խոսքը՝ մեկ, և երբե՛ք և ո՛չ ինքնահակառակ: Ըստ այդ` ո՛չ ինքնահակառակության էլ խոսենք սրբերի և նրանց բարեխոսության մասին:
Ինչպես գիտենք, Տերը նախ առաքյալներին նկատի ունենալով` ասաց. «Ով որ ձեզ է ընդունում, Ինձ է ընդունում, իսկ ով Ինձ է ընդունում, ընդունում է Ինձ ՈՒղարկողին»: Այսինքն` մարդկանց և իր միջև առաքյալներին միջնորդ կարգեց, ապա նրանցով ձեռնադրվածներին` մինչև այսօր: Միջնորդ և բարեխոս (որովհետև ամենևին չարախոս չեն և ո՛չ էլ անտարբեր): Եվ իր առաքած միջնորդներով արդեն հավատն ընդունողների համար՝ Տերն Ինքը խոստացավ միջնորդ լինել Հայր Աստծո մոտ: Այս այնքան հստակ ու պարզ է, անգամ եկեղեցու մանուկներիս համար հասկանալի, որ առնվազն սուտ պիտի վկայենք, թե՝ իբր առաքյալներն իրենց գործերով բարեխոս միջնորդ չեն Քրիստոսի առջև այսօր էլ, ինչպես երեկ էին, և այնքան ժամանակ, մինչև իրենց միջնորդավորվածներս Տիրոջ կողմից դառնանք ամբողջական ընդունելի միասնություն: Այս նույն հստակ տրամաբանությամբ, եղբայրներ, եթե սրբերի միջնորդությունը մեզնից ոմանք մերժում են, կարող են նաև Ավետարա՞նն էլ չկարդալ, քանի որ սուրբ առաքյալների և նրանց հետնորդ սուրբ թարգմանիչների միջնորդ ձեռքով է հասել մեզ, որովհետև, ինչպես հայտնի է` Քրիստոսն իր ձեռքով ո՛չ մի բառ իսկ չի գրել, այլ միայն խոսել է հրաշքների վկայություններով, քարոզել ճշմարտությունը և գործել այն: Այսինքն` Ավետարանը մեզ հասել է սրբերի միջնորդությամբ կամ մեծ ապաշխարողների, Քրիստոսին դարձած մեծ անհատների ձեռքով, ինչպիսին էր Պողոս առաքյալը: ՈՒստի եթե սրբերին մեր խաբվածությամբ մերժենք էլ, սրբերը մեզ չեն մերժելու՝ Քրիստոսի հանդեպ ունեցած մեր միամիտ հավատի հանուն, ջանալու են մշակել ու խրատել մեզ, քանի դեռ «չենք հասկանում, թե ինչ ենք անում»: «Ներիր դրանց, Հայր, որովհետև չեն հասկանում, թե ինչ են անում»: Սակայն եթե շարունակաբար մերժում ենք, ապա նրանք լիարժեքորեն չեն էլ կարողանա ընկերակցել մեզ: Նման է այն բանին, որ մեկն ամեն օր քեզ նվեր է բերում, իսկ դու դուռը փակում ես դեմքին, թե` գող կարող է լինել: Եվ եթե հասկանալով շարունակում ենք մերժել, անհնար է, թե մեր հակառակությունն ավարտվի գեղեցիկ հետևանքներով, որովհետև սրբերին մերժելով պիտի Աստծուն մերժած լինենք և ինքներս չարաչար պիտի մի օր, ի վերջո, տուժենք «Ով ձեզ է ընդունում, ինձ է ընդունում...» խոսքի անփոփոխ ու ճշմարիտ կարգով: Բնականաբար, «ով չի ընդունում», այլ բան չի անում, քան այդ չափով մերժում է Աստծուն, ցավոք, մոլորամտության պատճառով դեռ իր արածը չհասկանալով: Ստացվում է, որ աղանդներում, այսպես թե այնպես, այս կամ այն հարցով մերժում ենք մեր Աստծուն: Չէ՞ որ Ավետարանը (կրկին հիշենք) ո՛չ թե Քրիստոսը գրի առավ, այլ այն սուրբ, միջնորդ մարդիկ, որ Նրանից առաքվեցին՝ և այդպես միջնորդ լինելով մեզ համար՝ և ամեն օր ու ամեն ժամ էլ դառնում են բարեխոս, որքան էլ որ ընթերցենք: Իսկ այս պարագայում բարեխոսությունը և միջնորդ լինելը նույնը չե՞ն միթե: Բնականաբար՝ նույնն են: ՈՒրեմն ստացվում է, որ մանկամտություն է և խիստ վնաս է լինում, երբ սրբերի միջնորդությունը մերժում ենք:
Սրբերի միջնորդության օրինակները, բացի առաքյալներից ու թարգմանիչներից, մի քիչ ավելի հավելենք, օրինակներ, որ կարծում եմ, ինձնից էլ ավելի լավ գիտեք:
Գրքում կարդում ենք, թե Եղիան աղոթեց ու երեք տարի և վեց ամիս անձրև չեկավ, ապա կրկին աղոթեց և անձրև եկավ, կարդում և քաջալերվում ենք հավատի մեջ, որովհետև մեռած խոսք չենք կարդում, այլ մեզ վրա ներգործում է Եղիան իր շեշտակի, գործնական հավատի կենդանի հոգով, եթե հոգով կենդանի չլիներ՝ չէր ներգործի, եթե Եղիան հոգով կենդանի չլիներ, մեր կարդացածը մեռած, անօգուտ բառեր էլ պիտի մնար: Ինչպես Տերն է Աբրահամի օրինակով վկայում, թե. «Աստված մեռածների Աստված չէ, այլ կենդանիների»: Այսինքն թե` մարմնով մեռած Աբրահամը հոգով կենդանի է և այդ կենդանությամբ իսկ` միջնորդ: ՈՒստի և Եղիան ու Աբրահամը, Ենովքն ու Մովսեսը և բազմաթիվ այլք ինչպես երկրում ապրած օրերում էին զորավոր հավատով Աստծո ժողովրդի համար աշխատում, նույնպես են մինչև աշխարհի ավարտ ու մինչև դատաստան, ուրեմն, մարմնական մահից այն կողմում էլ են նրանք կենդանի և հետամուտ Աստծո արդարությանը, ուստի և կենդանի հավատի հենարաններ են մեզ համար, նաև, եթե դիմում ենք նրանց, քանի որ մարդ ենք բազում նեղության բեռներով, ապա նրանք մեր անցած ճանապարհի փորձառությունն արդեն ունենալով, աղոթքով առավել են միջնորդում մեզ համար, ճիշտ այնպես, եթե մեր հավատակիցներին այսօր խնդրեինք մեզ համար Աստծո առջև բարեխոսել իրենց աղոթքներով: Այսինքն՝ այսօր էլ և Շնորհի ողջ ժամանակում սրբերը մեզ հետ են լինելու: Հոգով կենդանի սուրբ Եղիան և աստվածաշնչյան մյուս սրբերն այսօր էլ իրենց կենդանությամբ աշխատում են մեզ համար, սակայն ըստ մեր հավատի չափերի, ըստ մեր նրանց դիմելու և նրանց արժանիորեն ընդունելու ընկերակցության:
Նույնն է և Աբրահամի օրինակը, որի գրկում մխիթարվում էր աղքատ Ղազարոսը և երկուսին էլ այս պարագայում առնչվում ենք իրենց մարմնական մահից հետո, երբ միայն հոգով են կենդանի: Աբրահամը մխիթարողն է, Ղազարոսը՝ մխիթարվողը: Ղազարոսը, բնականաբար, Աբրահամին հասու մեծություն չէ և մխիթարող միջնորդի կարիք ունի, եթե ոչ, ապա ոչ թե Աբրահամի, այլ Աստծո գրկում պիտի հայտնվեր, և, եղբայրներ, ինչպես տեսնում ենք, Ղազարոսը Հայր Աբրահամի գրկում էր մխիթարվում և ոչ թե Աստծո: Եվ Աստծո ներկայությունը Ղազարոսին առնչվում էր միայն հավատով առավել հզոր Աբրահամի միջոցով: Որովհետև երբ Աբրահամը տեսնում էր Աստծո հրեշտակներին և զրուցում էր Աստծո հետ, սակայն Ղազարոսը նման հասունություն չունենալով, դեռ ավելիին արժանի չլինելով՝ կարիք ուներ իրենից ահռելի մի մեծ մարդ սրբի ու արժանավորի սիրող, բարեխոս միջնորդությանն ու մխիթարությանը, հովանավորությանը: Մի՞թե մեր այսաշխարհային կյանքում էլ այդպես չէ. թեպետ խնդրում ենք Աստծուն, սակայն մեր խնդիրը լուծում է մեզնից հավատով և հնարավորություններով զորեղ մի բարեպաշտ, որ Աստծո սիրո կամքն ունի իր մեջ:
Վերստին այնքան մանկամիտ չլինենք, սիրելի եղբայրներ, այնպես կարծելու, թե Ավետարանում հիշատակված ծննդաբանական անունների երկար շարանը իբր հենց այնպես անունների չոր թվարկում կամ միայն տեղեկություն է, այլ ուշադիր (կենդանի) ընթերցելով, հոգով հարաբերվում ենք այդ անունների կենդանի հոգիների հետ, և արժանավոր հայրերի կենդանի հոգիները սկսում են մեզ վրա էլ ներգործել, մեզ ևս որդեգրել, պատվաստել իրենց կենդանի, սերնդաբանական ծառին, որից ծնվեց Աստվածածինը, որից և Քրիստոսը: Եվ մեր վերստին ծնունդը հենց այդտեղից էլ արմատակալում է, սկսվում, անշուշտ, ըստ մեր հավատի չափերի, քանի որ Քրիստոսով, Սուրբ Հոգու նվիրաձեռնությամբ, պատվաստվում ենք արժանավոր Հայրերի կյանքի ծառին, որպես ճյուղ-որդիներ: Այս էլ սրբերի բարեխոսության արմատական, կենդանի օրինակ է, թե 2000 և ավելի տարի առաջ, թե այսօր և թե վաղն էլ, մինչև շնորհի ժամանակի ավարտ:
Եղբայրներ, Եղիսեն Եղիսեն էր և դարձավ նաև Եղիայի հոգով: Հովհաննես Մկրտիչը Հովհաննես Մկրտիչն էր և նաև՝ Եղիայի հոգով: Այս երկու հզորների վրա իջնելով, Աստծով կատարելացած սուրբ Եղիայի հոգին դարձրեց նրանց կրկնակի՛ կատարյալ և կրկնակի՛ զորավոր: Ի՞նչ է այս, եթե ոչ մեծ սրբի բարեխոսության, միջնորդության վիթխարի, ակնառու, պատմական ևս մեկ օրինակ։ Այդպես սրբերի հոգիները, եթե հավատում ենք, ներգործում են մեզ վրա և մկրտված մեր որդիների վրա: Եվ այս կենդանի բարեխոսությունը նկատի ունենալով է, որ մեր առաքելական եկեղեցում, երբ քահանա են ձեռնադրում, ձեռնադրվողին տալիս են սրբերից որևէ մեկի անունը, որ քահանայի համար կենդանի ու մշտական բարեխոս լինի և կրկնակի զորավորեցնի նրան, ինչպես Եղիան զորավորեց Եղիսեին կամ Հովհաննես Մկրտչին: Կարող էի բարեխոսությունների ու միջնորդությունների էլի բազում օրինակներ թվարկել, բայց, եթե այս գրվածները չընդունենք, որոնց քաջ ծանոթ ենք, հապա ինչպես պիտի ընդունենք քրիստոնյա մեր մյուս մեծ սրբերին, որոնց հետ «ջանում և ջանալու ենք Քրիստոսի Մեկ Մարմնի անդամները կազմել»: Եվ ըստ ավետարանական պատվերի` հավիտյան կյանքի համար ենք ջանում այդ անել: Եթե այս ամենը չենք ընդունում, ասես ասած լինենք, թե քրիստոնեությունը մեռած, կյանք չդարձող, պտուղ չտվող ծրագիր է, կամ աննպատակ ճանապարհ, կամ ծառ, որ կենդանի ճյուղեր չունի, որ իբր անկարող է կենդանի հոգով բարեխոս ու միջնորդող սրբեր ունենալ, որոնք, նեղության փորձառություն ունենալով, մեր իսկ խնդրանքով` հասնում են մեզ, ծառայում և օգնում: Եթե իսկապես հավատացյալներ ենք, ի՞նչ զարմանալի մի բան կա, երբ հավատում ենք, թե զորեղ հավատով քրիստոնյա մեր մեծերը կենդանի են և գործուն և մեծ մասամբ առավել, քան մեր շրջապատի մարդիկ: Եվ այս մասին է վկայում Տերունական խոսքը, որ ասում է. «Նրանք (սրբերը) աշխատեցին, իսկ դուք ձրիորեն նրանց (հասանելիք) վարձի մեջ մտաք»: Այս արդեն Աստծո շուրթերով սրբերի բարեխոսության օրինակ է: Իսկ ինչպե՞ս ենք կարծում, արդա՞ր է մեկի աշխատանքի վարձից օգտվել ու նրան մերժել, որ հայհոյության նման մի բան կստացվեր մեր կողմից: Եղբայրնե՛ր, անգամ մեր մեջ, եթե մի սուրբ եղբայր քարոզում է մարդկանց (եթե մոլորը չի քարոզում), նա ևս բարեխոս միջնորդ է լինում մարդկանց և Քրիստոսի միջև: Նույնպես և մեր մեջ, երբ բազմիցս մեկս մյուսի համար աղոթում ենք (եթե կեղծավորաբար չենք աղոթում) այս ևս ընկերակցի համար կենդանի միջնորդության, բարեխոսության օրինակ է: Չէ՞ որ, եթե չհավատանք, թե մեր քարոզության միջնորդությունը կընդունվի, չենք քարոզի, կամ եթե չհավատանք, թե մեր աղոթքի բարեխոսությունը կընդունվի, չենք աղոթի: Բայց ինչո՞ւ է ձեզ թվում, որ մեր բարեխոսությունն ընդունելի է, բայց Եղիայինը՝ ոչ, Աբրահամինը՝ ոչ, Հովհաննես առաքյալինը (որ հատկապես մարդկանց և Տիրոջ միջև միջնորդ բարեխոս լինելու համար հոգով մնաց, ըստ Հիսուսի հանձնարարականի)՝ ոչ, կամ սրբերից ամենամեծինը՝ Աստվածածնի բարեխոսությունը կամ Նարեկացունը կամ Մաշտոցինը և կամ մյուս կենդանի հոգով զորավոր, սուրբ, այլ Քրիստոսանման մարդկանցը՝ ոչ: Եթե այդպես ենք վարվում, իմ սիրելի եղբայրներ, ստացվում է, որ կեղծում ենք կամ դեռ երևույթը հստակորեն չենք պատկերացնում: Նրանք մարմնով են մեռած, բայց ոչ Հոգով: Իսկ Աստվածածնի մասին էլ գիտենք, որ հարության արժանացավ: Ինչպե՞ս ենք կարծում, մենք ավելի՞ կենդանի ենք, քան նրա՞նք, երբ «մենք ենք նրանց ջանքի և աշխատանքի վարձի մեջ»: Երբ նրանք են մեզ դայակություն անում: Հիսուսն Աբրահամին և նրա օրինակով մեծ հավատավորների կենդանությունը նկատի չունե՞ր միթե, երբ ասում էր. «Աստված մեռածների Աստվածը չէ, այլ կենդանիների»: Հարցն այն է, սիրելի եղբայրներ, թե այդքան ինչո՞ւ մանկամիտ մնալ, ինչպես Պողոս առաքյալն է հանդիմանում, թե. «Կաթից դեռ չեք կտրվում՝ կոշտ կերակուր ուտելու համար»:
Իսկ սրբերի բարեխոսությունը մեզ տանում է համաքրիստոնեական միմյանց սիրելու պատվիրանին, որով և քրիստոնեությունը ոչ միայն դառնում է անխորտակելի, որովհետև մարմնավոր մահվան սահմանները մի կողմ է դնում, այլ նաև իր բուն էությունն է իրականացնում մեր մեջ` որպես կյանք, որ միմյանց սիրելն է: Բոլոր դարաշրջաններում ապրած սրբերը սիրում են քեզ և դու դեռ մարմնապես քայլելով այս երկրի վրա` սիրում ես նրանց, և դա քրիստոնեական իրական և անխորտակ, շոշափելի և ակնհայտ, երանելի կյանք է` միմյանց օգնության հասնելով մարմնի մահվան սահմաններից դուրս` երկրի վրա էլ արքայության մեջ ապրելու ակնհայտությամբ, Քրիստոսի` Սիրո Թագավորի թագավորությամբ: «Սիրեցե՛ք միմյանց,- ասաց Հիսուսը,- դրանով կիմանան, որ դուք իմ աշակերտներն եք»: Սրբերի բարեխոսությունը նշանակում է հավերժ կենդանի հոգիներով սրբերի հետ մեկ ու միաբան լինել, ըստ Աստծո` միմյանց օգնելով, որովհետև էլ ինչ կենդանություն է մեր մեջ, եթե միմյանց չենք սիրում, կամ որքա՞ն է հավաստի մեր միմյանց սիրելը, եթե բազում հնարավորություններ ունենալով էլ` միմյանց չենք օգնում` հոգևոր խնդիրների մեջ կամ մարմնավոր նեղությունների ժամին` այս աշխարհում ապրելիս լինենք, թե այն: Մի՞թե նման սիրո մեջ կեղծիք չի լինի: Կլինի՛: Ինչպես Հակոբոս առաքյալն է ասում, թե` այս աշխարհում աղքատ եղբորից երես են շրջում ունևոր եղբայրները, թե` թող Աստված ինչ որ հարկն է տա, և ո՛չ թե ես: Սրբերի բարեխոսությունը, որ ասել է թե` Քրիստոսով մեկ ու միաբան լինել արդեն հաղթանակի պսակներ ստացած քրիստոնյա անմահների հետ` երկնային արքայության ակնհայտ հաղթանակն է մեր կյանքում: Բայց այս ամենն օտարներից չի կախված, այլ հենց մեզնից, խնդրի մեր ընդունելուց: Մաղթում ենք բողոքական եկեղեցիներին սրբերի բարեխոսության անհրաժեշտությունը նախ հստակ հասկանալ, ապա ով Աստծուց է մտածում, անկարելի է, որ չընդունի` այդպես իսկ երանության դուռ բացելով իր համար, այդպես կատարելով մեր Տեր ու Փրկիչ Հիսուս Քրիստոսի երկրորդ մեծ պատվիրանը, թե. «Ընկերոջդ սիրիր այնպես, ինչպես քո անձն ես սիրում»: Եվ ահա կրակի բովով հավիտենական կյանք անցած սրբերն այդպես իսկ սիրում են մեզ, և որքան կորստի տեր ենք դառնում, երբ խաբեություններ լսելու պատճառով մերժում ենք այդ սերը` միմյանց սիրելու պատվիրանը մերժելու պես: Եկեք անմտություններին տեղիք չտանք, այլ տեղիք տանք իմաստությանը` բարին ու չարը տարբերելուն` հանուն Աստծո խոստացած երանությունների:
Մաքսիմ ՈՍԿԱՆՅԱՆ

Մեկնաբանություններ