Սահակ Պարթև և Մեսրոպ Մաշտոց

Երանի՜ նրանց, որ սրտով մաքուր են,

որովհետեւ նրանք Աստծուն պիտի տեսնեն:

Մատթ.5;8

Թարգմանչաց տոնը նշվում է Հոգեգալստյան չորրորդ կիրակիին հաջորդող հինգշաբթի օրը: «Թարգմանիչ» անպաճույճ ու պարզ բառով են մեծարվում հայ ազգի նվիրյալ զավակները՝ սուրբ Սահակ Պարթև հայրապետը և սուրբ Մեսրոպ Մաշտոցը՝ իրենց ավագ և կրտսեր աշակերտներով: Այս տարի այս ազգային-եկեղեցական մեծագույն օրը նշվեց հուլիսի 6-ին:

Հայոց մեծ դարձից՝ Քրիստոսի Ճշմարիտ Լույսով լուսավորվելուց հետո, Աստված նոր դարձ պարգևեց մեզ, նոր լուսավորություն շնորհեց մեր ազգին, որպեսզի պահպանենք մեր ինքնությունը և մեծագույն հավատով փառաբանենք ամենքի Արարչին:

Ո՛չ ոք չի կարող ժխտել, որ մեր պատմության ամենանշանակալի իրադարձությունը հայերեն նշանագրերի ստեղծումն է կամ հայ գրերի գյուտը, գյուտը մեր ինքնության պահպանման բանալու, որով բացում կամ փակում ենք հայ ազգի հավերժության դուռը: Հայոց այբուբենի տառերը կոչվել են նաև զինվորներ: Մաշտոցը, ինքը լինելով նախկին զինվորական, Կորյունի խոսքերով` «Իր սուրբ աջով, հայրաբար ծնեց հայոց նշանագրերը», ստեղծեց երեսունվեց անխոնջ ու զգոն զինվորներից բաղկացած մի ամբողջ զորք, որը դարեր ի վեր պահպանում է մեր հայ հոգու սահմանները օտար մտազավթիչներից, որով մենք կրկին ու կրկին վերանվաճում ենք մեր վստահությունն ու հավատն առ Աստված, քանզի հայերեն գրերի գյուտից հետո էր, որ Աստծո Խոսքը իրապես դարձավ մերը, իսկ մենք վստահորեն դարձանք Նրանը` Քրիստոսինը: Այս դարակազմիկ իրադարձությունից հետո սկիզբ դրվեց հայ թարգմանական և ինքնուրույն գրականությանը: Մեսրոպ Մաշտոցը դարձավ հայերենի առաջին ուսուցիչը, իսկ նրա ավագ և կրտսեր աշակերտները դարձան հայ ազգի օրինակելի պարծանքը: Այն ամենը, ինչ արել են նրանք, կարող է անել մեզանից յուրաքանչյուրը, եթե նորից ղեկավարի Աստծուց մեզ շնորհված երկնառաք զորքը` մեր այբուբենը, որը սոսկ այբուբեն չէ, այն մեր Աստծուն` Սուրբ Երրորդությանն ուղղված մի հիասքանչ օրհներգ է: Մեր լեզուն և գիրը միայն ի փառս Աստծո կիրարկելով է, որ կկարողանանք բացահայտել մեզ համար կյանքի ճիշտ իմաստը, ճշմարիտ կերպը և Ճշմարտություն-նպատակը: Պատահական ոչինչ չի լինում, պատահական չէ նաև տառերի քանակը մեսրոպատառ այբուբենում. երեսունվեց տառ, որոնցով հյուսվում է մարդկային հոգին վերառաքող մի օրհներգ այն դեպքում, երբ մեկից երեսունվեց թվանշանների գումարում ստացվում է մի թիվ, որը խորհրդանշում է մարդկային հոգու և էության ստորացումն ու անկումը: Այսօր, այս խելահեղ ու խառնաշփոթ աշխարհում, մեր գերխնդիրն է հայ լինելը և հայ մնալը, մենք չպետք է այլևս նահանջենք, այլ պետք է վերանվաճենք մեր կորցրած մտահոգությունը մեր իսկ ինքնության հանդեպ: Մենք ունենք մեր պատմությունը, որը այսօր լոկ հիշողություն է, պատմագրություն, պարզապես անցյալ: Կերտողները մեր անցած-գնացած պատմության այսօր իրե՛նք հմտորեն կերտված հուշարձաններ են` մեր հպարտության առարկաները: Մենք հպարտանու՛մ ենք մեր անցյալով. դրանով է սահմանափակվում մեր հարգանքի տուրքը նրանց հանդեպ, ում պարտական ենք թեկուզ սոսկ մեր գոյությամբ: Այսօր մենք առավել պատրաստակամ ենք հայ կոչվելու, քան թե լինելու հայ: Ինչու Տիգրան Մեծը ստեղծեց ծովից-ծով Հայաստան. անշուշտ, ո՛չ այն բանի համար, որ սահմանափակվենք միայն հայ կոչվելով: Ինչու Տրդատ Մեծը հայ ազգին իբրև քրիստոնյա մկրտեց. անշուշտ, ո՛չ այն բանի համար, որ միայն անունով քրիստոնյա կոչվենք ու տարատեսակ այլադավան աղանդավորների հետ միախառնվենք: Ինչու Վարդան Մամիկոնյանը իր քաջերով նահատակվեց հայոց Ավարայրում. անշուշտ, ո՛չ այն բանի համար, որ թութակի նման կրկնենք. «Մահ ոչ իմացեալ մահ է», և շարունակենք խեղդամահ լինել քաղքենիության ու օտարամոլության ճահճում: Ինչու Խորենացին գրեց Հայ ազգի ամբողջական պատմությունը. հաստա՛տ ոչ այն բանի համար, որ այսօր մասնատվենք ամերիկաների եւ եվրոպաների միջև:

Եկեք չբավարարվենք միայն հիշելով և ի պատիվ նրանց հուշակոթողներ կանգնեցնելով. նրանք ոչ միայն մեր պատմության խոշորագույն գործիչներն են, նրանք մեր ինքնության կերտողները, կրողները և անփոփոխ կերպով այն մեզ փոխանցողներն են, քանզի ինքնությունը չի կարող հնանալ ու փոխարինվել մեկ ուրիշով: Հետևաբար, այդ անփոփոխելի և անփոխարինելի ժառանգությունը ստացողներս պետք է ապրենք ու շնչենք նրանց հավատամքով և առաջնորդվենք նրանց համոզմունքներով: Հավատարիմ մնալ սեփական ինքնությանը՝ նշանակում է պայքարել կեղծ արժեհամակարգի և շինծու չափանիշների դեմ, որոնք, առերես ընդգծելով անհատի ինքնատիպությունը, դիմազրկում են, այնուամենայնիվ, որոշակի ընդհանրություններ ունեցող անհատներից բաղկացած ազգը: Մի առիթով Սուրբ Գրքում ասվում է. «Եւ հնարավոր չէ, որ Գիրը ջնջվի» (Հովհ. 10;35). խոսքը այստեղ, իհարկե, Սուրբ Գրքի մասին է, սակայն հասկանում ենք նաև, որ գրավոր խոսքը ոչ միայն ժամանակակից ունկնդիրների և ընթերցողների համար է, այլև՝ դարերի ու սերունդների: Լեզուն մտածողություն է, գիրը` այդ մտածողությունը ամրագրելու, զարգացնելու, վեհացնելու միջոց: Այդ համոզմունքով սուրբ վարդապետ Մեսրոպ Մաշտոցը, աղոթքով, պահքով և անքուն գիշերներ անցկացնելով, տքնեց և աստվածային օգնականությամբ հեղինակեց հայոց գրերը: Նա գտավ այն, ինչ պետք էր հենց մե՛ր ազգին, քանզի այդ ազգի մտածողության կրողն էր: Նա փնտրեց և ի վերջո գտավ իր փնտրածը, որովհետև փնտրեց ճիշտ տեղում` տիեզերքի Ճարտարապետի` Իմաստության մոտ: Մենք այն մեծ ծառի ճյուղերն ենք, որի արմատները հաստատված են Իմաստության վրա և սնվում են հավերժության ակունքներից, հետևաբար, պետք է պտղաբերենք` արժանի մնալով այդ արմատներին

Երեցկին Լիլիթ Հովհաննիսյան

Գորիս

Մեկնաբանություններ