Երկար կարելի է խոսել, հարցնել՝ ինչպե՞ս պատահեց, որ լինելով աշխարհի ամենահզոր երկրներից մեկը, ունենալով լավ կռվող, քաջ զինվորներ (սա հաստատվել է հայ զինվորի մասին պատմություններից՝ տարբեր պատերազմներում), մենք անընդհատ կորցրել ենք հողեր, հայրենիք: Բացատրությունները տարբեր են, մեղավորները՝ նույնպես:
Դպրոցական տարիներին մեր հայոց լեզվի ուսուցիչը իր տեսակետն ասաց. «Պատճառը Մեծ Հայքի նահանգների բաժանումն էր` սեփական զորքերով: Շատ անգամ, արտաքին թշնամու հայտնվելու դեպքում, լինում էին նահանգներ, որոնք հրաժարվում էին իրենց զորքը ուղարկել հայրենիքը պաշտպանելու, մտածելով՝ մեզանից շատ հեռու է, մեզ սպառնացող վտանգ չկա: Եվ հիմնական ծանրությունն ընկնում էր թշնամու կողմից սահմանային նահանգի վրա, որին ստիպում էին, որը ստիպված գործարքի, զիջումների էր գնում թշնամու հետ: Նահանգների, մարզերի և այլ միավորների բաժանում բոլոր երկրների մոտ կա, բացի սեփական զորք ունենալու իրավունքից (խոսքը հզոր երկրների մասին է), ինչը, ղեկավարի խաղաղասեր լինելու դեպքում, կտանի երկրի քայքայման»:
Պարզվում է՝ ոչխարները նույն ապրելակերպն ունեն. «Ոչխարները երբեք չեն համախմբվում ընդդեմ գիշատչի. նրանք ընդամենը ուրախանում են, որ հարձակվել են ո՛չ իրենց վրա»:
Հետաքրքիր է, այս պատճառո՞վ են նիկոլներին «նախիր» անվանում:
Ֆիլարետ Նահատակյան