Պապս ասում էր. «Արյունամած աչքերով օսման-թուրքը քանի կա, հայը պիտի արթուն լինի...»։

Երբ Ռոբերտ Քոչարյանը 1997-ին նշանակվեց Հայաստանի վարչապետ, պետությունը թոշակառուների և պետական աշխատողների նկատմամբ ամիսների, որոշ դեպքերում նույնիսկ տարիների հասնող ահռելի պարտք ուներ: Այսինքն մարդը ասենք 1997-ի մարտ ամսին ստանում էր դեռևս 96-ի հոկտեմբերի թոշակը կամ ուսուցիչը` 97-ին 95-ի մարտի աշխատավարձ:

Ազգային էլիտան ազգի առողջության, կենսունակության, բարոյական հատկանիշների ցուցիչն է։ Այն, ձևավորվելով դեռևս տոհմացեղային ժամանակներում, գենետիկ հյուսվածքում, որակական հատկանիշների աճի ու հետաճի (էվոլյուցիա-ինվոլյուցիա) բարդագույն ճանապարհ անցնելով, ճակատագրական նշանակություն է ունեցել պետության ու ժողովրդի կյանքում:

1963 թ. Խորհրդային Ադրբեջանին հաջողվում է «պայմանավորվածություն» ձեռք բերել Հայաստանի հետ և Տավուշի Վազաշեն գյուղի տարածքից ստանալ շուրջ 65 հա վարելահող, որը ներառում էր նաև Իջևան-Ղազախ մայրուղու 7-կիլոմետրանոց մի հատված:

Այս լուսանկարի բնօրինակն աճուրդով ձեռք բերեցի անցյալ շաբաթ: Պատմությունը շատ զգայուն ու հուզիչ է:

Ինչո՞ւ են Արարատյան դաշտի բնակիչների մեջ ավելի շատ նիկոլականներ, քան՝ մյուս վայրերում. Նիկոլն ավելի շատ կողմնակիցներ ունի Արարատի, Արմավիրի, մասամբ՝ Արագածոտնի մարզում։ Սա ունի իր բացատրությունը։

Հալեպ։ 1989 թ.։ Ապրիլ։ Զով երեկո էր։ Հինավուրց քաղաքի հրապարակում աշխուժ եռուզեռ, գունեղ տարազներով հոսող մարդկային գետ:

Հայրական տատիս մայրը` Թամար բաբոն, գաղթել էր Մուշից։ Թուրքերը հորը դաժանաբար սպանել էին։ Գաղթի ճամփին կորցրել էր մորը։

Մայրական տատիս` Մարիամին (Մայի), աղոտ եմ հիշում։ Չորս տարեկան եմ եղել, որ մահացել է։ Կրտսեր եղբայրս ծնվել է տատիս մահվան օրը, ու մայրս նրան «ճանապարհել» է գյուղի ծննդատան պատուհանից։ Տարիներ անց եղբորս առաջնեկին` դստերը, անվանակոչել են տատիս անունով։

Անհատի պաշտամունքի տարիներին հայ ժողովուրդը ևս անմասն չմնաց բռնաճնշումներից։ Գնալով նոսրացան այն մարդկանց շարքերը, ովքեր ահարկու, դժնդակ ու անմարդկային օրեր են ապրել ստալինյան «մահվան ճամբարներում»։ Սահում են տարիները, գաղտնազերծվում են պատմության փակ արխիվները։ Եվ այսօր բռնադատվածների ժառանգներն են խռով հոգու մղումով «պեղում» դրանք։ Երեկ հորս` հանիրավի բռնադատված` Արամ Մելիքսեթյանի մահվան 30-րդ տարելիցն էր։