Հանրակրթական դպրոցում հայոց լեզվի և գրականության դասավանդման հայեցակարգ

Հակիրճ բացատրագիր

Տեխնիկայի և գիտության սրընթաց զարգացումը նոր խնդիրներ է դնում կրթության առջև: Բազմաթիվ մասնագիտություններ, որոնք այսօր հարգի են, շատ շուտով դուրս են գալու, փոխարինվելու են մեքենաների և ռոբոտների աշխատանքով: Ահա այդ է պատճառը, որ մայրենի լեզվի և գրականության ուսուցումը ևս հիմնավոր փոփոխության կարիք ունի: Դպրոցական ուսումնառության շեշտադրումը պիտի լինի որոշակի կարողությունների և հմտությունների ձևավորումը, զարգացումը և կատարելագործումը: Հայոց լեզվի և գրականության ուսումնասիրությունը պիտի կառուցել հետևյալ սկզբունքներով.
Ժողովրդավարական. սովորողը մասնակցում է ուսումնառության գործընթացին, նրա կարծիքը և հետաքրքրությունների հիման վրա են կազմվում ընթացիկ աշխատանքները:
Անձնակենտրոն կամ սովորողակենտրոն ուսումնառություն. սովորողն ինքնուրույն է, աշխատում է հիմնականում դասարանում՝ ուսուցչի և ընկերների հետ համագործակցելով: Իրականացնում է տարաբնույթ հետազոտություններ: Տարբերակված ուսուցում. ուսումնառությունը կազմակերպվում է՝ հենվելով սովորողի անհատական առանձնահատկությունների վրա:

ՆՊԱՏԱԿ (ԻՆՉՈ՞Ւ, Ի՞ՆՉ ՆՊԱՏԱԿՈՎ)
Լեզուն մտածողության միջոց է. լեզու ուսումնասիրելով՝ պիտի զարգանան սովորողի քննադատաբար և պատկերավոր մտածելու, երևակայություն դրսևորելու, ստեղծարարության կարողությունները: Բանավոր և գրավոր խոսքով իր մտածումները, անհանգստությունները ձևակերպելու և վերարտադրելու կարողություն;

Լեզուն հաղորդակցման միջոց է. պիտի զարգանան սովորողի՝ մարդկանց հետ հաղորդակցվելու, համագործակցելու, ցանկացած միջավայրում իրեն լիարժեքորեն դրսևորելու, բանակցելու կարողությունները: Լսարանի առջև ելույթ ունենալու կարողություն: Բանավոր և գրավոր խոսքով հաղորդակցվելու կարողություն:
Գրական երկի ենթիմաստը, հեղինակի ասելքը, հերոսների արաքների դրդապատճառները, ոճական առանձնահատկությունները հասկանալու, ինքն իրեն և այլ մարդկանց ճանաչելու կարողություն, որի շնորհիվ կկարողանա կյանքում հարաբերություններ հաստատել, ճիշտ հաղորդակցվել և համագործակցել մարդկանց հետ:

Այս կարողությունների զարգացման հիմնական ճանապարհները՝
Լսել և դիտել, խոսել, կարդալ, գրել, ցուցադրել:

5-12-րդ դասարաններում հայոց լեզվի և գրականության դպրոցական
ուսումնառությունը բաժանել հետևյալ փուլերի.
Մայրենի լեզու /իբրև մեկ առարկա/– 5-6-րդ դասարաններ
Հայոց լեզու և գրականություն /իբրև մեկ առարկա/ - 7-9-րդ դասարաններ
Հայոց լեզու, խոսքի մշակույթ, հռետորական արվեստ կամ ճարտասանություն, գրականություն /իբրև երեք առարկա/ -10-12-րդ դասարաններ:

ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹՅՈՒՆ (Ի՞ՆՉ ՍՈՎՈՐԵՑՆԵԼ)
Չափորոշիչ. տարիքային ամեն խմբի համար սահմանել չափորոշչային հստակ պահանջներ՝ 3-5 կետով, որ հնարավոր լինի ըստ դրանց նաև գնահատում իրականացնել:
Ծրագիր–համապատասխանում է տարիքային տվյալ խմբի առջև դրված նատակներին և խնդիրներին, այսինքն՝ չափորոշչին ամբողջությամբ:
Հիմնական շեշտադրումները՝
Տարբեր ժանրերի, խոսքի տարբեր ոճերի ընթերցանության նյութեր, տեսաֆիլմեր, գեղ. և փաստագրական կինոնկարներ:
Տեքստի (լսածի, կարդացածի) վերլուծություն ըստ բառապաշարի, ըստ ոճական առանձնահատկությունների, ըստ քերականական երևույթների:
Տեքստի վերարտադրություն տարբեր ձևերով և եղանակներով՝ բանավոր և գրավոր պատումներ, մենախոսություն, երկխոսություն, նամակ, օրագիր, հարցազրույց:
Տեքստի մասին՝ կարծիք, հոդված, զեկուցում, էսսե:
Ելույթ լսարանի առջև (նաև համացանցով):

Դասագրքեր. 5-9-րդ դասարան - հիմնականում տարբեր ընթերցարաններ են, որոնցում բաժիններն ըստ ժանրերի (հեքիաթ, առակ, բանաստեղծություն, պատմվածք, ինքնակենսագրական, արկածային վիպակ, վեպ, պատմական վեպ, օրագիր) և խոսքի ոճերի (գեղարվեստական, գիտաուսումնական, գիտահանրամատչելի, վարչարարական) են բաժանված:

Բառագիտական, քերականական և ոճաբանական նյութը տրվում է տեքստի հիման վրա, գործնական բնույթի է, սովորեցնում է խոսք կազմել, մտքերն արտահայտել, հաղորդակցվել, լսարանի առջև ելույթ ունենալ:
Ուսումնառությունը միջառարկայական է. լեզվի և գրականության տեքստերը հնարավորություն են տալիս ուսումնասիրելու այլ առարկաների և գիտությունների նյութեր: Մեծ տեղ է տրվում տարբեր լեզուներից հայերեն թարգմանելու գործին:

10-12-րդ դասարան – Հայոց լեզվի տեսության և գործնական աշխատանքների գրքեր, խոսքի մշակույթի և ճարտասանության կամ հռետորական արվեստի դասագիրք: Գրականությունից դասագիրք չի լինի: Դարձյալ կլինեն տարբեր ընթերցարաններ կամ հանձնարարվող երկը: Գրականության ծրագիրը ներառում է հայ մի քանի ամենանշանավոր գրողների գործերն առանց ժամանակագրության: Դրանց զուգահեռ, ըստ գրական ուղղությունների, կուսումնասիրվեն արտասահմանյան գրականության երկեր:

ԳՆԱՀԱՏՈՒՄ
Ուսուցանող և միավորային. գնահատումն իրականացվում է տարիքային ամեն խմբի համար սահմանված նպատակների համաձայն, անպայման սանդղակներով: Միավորային գնահատում կիրականացվի կիսամյակի ընթացքում 3-4 անգամ: Մնացածը ուսուցանող գնահատում է. խոսքային է, միավոր չի դրվում:
Ներքին և արտաքին գնահատում. ներքին գնահատում իրականացնում է դպրոցը, արտաքին գնահատման ներկայացվում են այն սաները, որոնք գնալու են բուհ:
Ներքին գնահատում՝ բանավոր և գրավոր խոսք պիտի կառուցի հանպատրաստից և ցանկացած թեմայով:
Արտաքին գնահատում՝ գրավոր շարադրանք, որը 2 տարվա աշխատանքի արդյունք պիտի լինի, և որը վերջնական գնահատվելու է ԳԹԿ-ում:

ՈՒՍՈՒՄՆԱՌՈՒԹՅԱՆ ՁԵՎԵՐ ԵՎ ԵՂԱՆԱԿՆԵՐ (ԻՆՉՊԵ՞Ս)
Ակտիվ ուսումնառություն, փոխներգործուն տեխնոլոգիաների և մեթոդների կիրառություն:

Այս հայեցակարգի մշակման համար որպես հիմք ծառայել են Հանրակրթության պետական կրթակարգը, Հանրակրթության պետական չափորոշիչը, հայոց լեզվի և գրականության առարկայական չափորոշիչը (հիմնական և ավագ դպրոցների համար մշակված), Միջազգային բակալավրիատի փաստաթղթերը, ինչպես նաև ճեմարանի հայոց լեզվի և գրականության ամբիոնի դասավանդման բազմամայա փորձը:

Թամար Ալեքսանյան
Անի Հարությունյան
Անի Մակինյան
Անի Պապոյան
Նարինե Արզունյան
Արսեն Վարդանյան
Արմինե Ներսիսյան
Անահիտ Անտոնյան
Վարսենիկ Գրիգորյան
Զինաիդա Խաչատրյան
Մերի Խաչատրյան
Գայանե Սարգսյան
Նինա Վարդանյան
Վարվառա Ծատուրյան

Մեկնաբանություններ