Ո՞վ է Ալիևին նշանակել Եվրոպայի էներգետիկ «փրկիչ»

Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը այցով եղել է Լատվիայում: Նախագահ Ռայմոնդ Վեյոնիսի հետ համատեղ մամլո ասուլիսում նա հետաքրքիր հայտարարություն է արել: Նրա խոսքով՝ «Եվրոպայի Խորհրդի ու Ադրբեջանի հարաբերություններում առաջին պլանում, իհարկե, էներգետիկ հարցերն են», իսկ «Ադրբեջանն իբրև հուսալի գործընկեր խաղում է ու խաղալու է իր դերը Եվրոպայի էներգաանվտագության ապահովման մեջ»: Սա առաջին: Երկրորդ՝ Ալիևն ասում է, որ «ադրբեջանական գազը միակ նոր աղբյուրն է, նոր երթուղի, որ մատակարարվում է Եվրոպային և դա մեր առավելությունն է»: Նա նաև նշել է, որ «Հարավային գազային միջանցք» առաջին ծրագիրը, որ իրականացվում է Ադրբեջանի նախաձեռնությամբ, կավարտվի եկող տարի, երկրորդ և վերջին փուլը՝ 2020-ին: Եվ դա «բարձրացնում է մեր ռազմավարական հարաբերությունները Եվրոպայի հետ ավելի բարձր աստիճանի»: Բաքուն հիմա աշխատում է Տրանսանատոլիական գազատարի (TANAP) և Տրանսադրիատիկ գազատարի (ТАР) վրա, որ ձևավորում են Հարավային գազային միջանցքը (ՀԳՄ):
Ռիգայում Ալիևը կրկնեց թեզիսները, որ բարձրաձայնել էր XXII Համաշխարհային նավթային կոնգրեսում Ստամբուլում: Դրանից հետո Բաքվի ԶԼՄ-ներում սկսեցին հրապարակումներ հայտնվել, որտեղ հաստատվում էր, որ «Ադրբեջանը նոր գազային բումի շեմին է»: Իրոք, Բաքուն նկատելի ակտիվացրել է իր էներգետկ դիվանագիտությունը հատկապես Ստամբուլում նախագահ Ալիևի հանդիպումից հետո ԱՄՆ պետքարտուղար Ռեքս Թիլերսոնի հետ: Ակնհայտ դարձավ, որ Վաշինգտոնը իր պատժամիջոցներով կարող է ազդել իրանական էներգետիկ նախագծերի վրա: Հասկանալու համար՝ ինչ է դա նշանակում Ադրբեջանի համար, բավական է հիշել՝ Թեհրանը Ռուսաստանից հետո երկրորդ տեղում է բնական գազի ապացուցված պաշարներով: ՀԳՄ-ն փորձում են բարձրացնել ռուսական «Թուրքական հոսքի» մակարդակին, որի շինարարությունը սկսվել է մայիսին: Ալիևը դա անվանում է «հին նախագիծ», իսկ իր երկիրը համարում է Եվրոպա գազամատակարարումների «միակ նոր աղբյուր»: ՀԳՄ-ն և «Թուրքական հոսքը» գործնական իրականացման փուլում են, բայց շահագործման տարբեր ժամկետներով: Ծրագրով «Թուրքական հոսքը» ՀԳՄ-ից առաջ է անցնում: Նրան տարբեր գնահատականներ են տալիս: Ռուսական նախագիծը Մոսկվան համարում է բիզնես: Ադրբեջանականը, եթե հավատանք Ալիևին, նպատակաուղղված է «Եվրոպայի և շատ այլ երկրների էներգետիկ անվտանգության ապահովմանը»:

Սակայն Բաքվի էներգետիկ դիվանագիտության առանձնահատկությունն է, որ նա հրապարակավ խաղարկում է իր էներգառեսուրսների պաշարների տվյալները: Տվյալներ, որ հայտնի են մասնագետների որոշակի նեղ շրջանակի և «բացառիկ դեպքերում» բացվում են: REGNUM-ը վերջերս մեջբերել է «Գազպրոմի» փոխնախագահ Ալեքսանդր Մեդվեդևի խոսքերը, որ «Շահ Դենիզ 2-ում», որ Ալիևի խոսքով, «կազմում է ՀԳՄ-ի հիմնական ռեսուրսային հիմքը», լուրջ պրոբլեմներ կան, որոնց հետևանքով Տրանսադրիատիկ գազատարը կարող է թերբեռնվել: «Ընթացիկ իրավիճակում Ադրբեջանն ունի գազի աճող պահանջարկ՝ հիմնական հանքավայրերից նավթի արդյունահանումն ապահովելու համար,-ընդգծում է Ալեքսանդր Մեդվեդևը:- Իրավիճակը, որ խողովակաշարը կարող է մնալ թերբեռնած, անբնական է»: Այս հայտարարությունը Բաքուն պաշտոնական մակարդակով չի հերքել: Մասնագետները համարում են, որ Ադրբեջանում վերջին տարիներին նավթի արդյունահանումը պակասեցնելու պատճառով՝ գազը պլաստ քաշելու ծավալները միայն մեծանալու են: 2016-ին ադրբեջանական պետական SOCAR կոնցեռնը պայմանավորվել է 2 միլիարդ խորանարդ մետր գազ «Գազպրոմից» գնելու մասին: Այսինքն՝ Բաքվին հիմա արդեն չի հերիքում սեփական գազը ներքին սպառման կամ արդեն գործող պայմանագրերը Վրաստանի ու Թուրքիայի հետ սպասարկելու համար: Գազը վերցնել Ռուսաստանից կամ սեփական հանքավայրերից դեռ հնարավոր չէ: Իրանը չի արձագանքում նախագծին մասնակցության առաջարկներին, իսկ Շահ Դենիզի երկրորդ հերթի հանույթի ծավալները արտահանման համար են:

Տրանսանատոլիակամ գազատարը կարող է ամբողջությամբ լցվել միան Թուրքմենստանի կամ Իրանի մասնակցությամբ: Առայժմ ենթադրվում է, որ TANAP լցվելու է միայն ադրբեջանական գազ: Այդ իրավիճակից դուրս գալու համար Բաքուն առաջարկում էր Իրանին մասնակցել ՀԳՄ-ին, որ այդ երկրում բարդ ռազմաքաղաքական իրավիճակի պատճառով իրագործելի չի թվում: Կա ուրիշ գազային գործընկեր՝ Թուրքմենստանը: Օրերս Բաքվում պետք է հանդիպեն Թուրքիայի, Թուրքմենստանի ու Ադրբեջանի ԱԳ նախարարները: Աշգաբադին որերորդ անգամ համոզելու են միանալ TANAP-ին: Ենթադրվում է, որ Թուրքմենստանը (ինչպես նախկինում) աշխարհաքաղաքական տարբեր պատճառներով չի շտապի վերջնական պատասխան տալ: Տեղեկություն է եղել, որ TANAP-ը հետագայում կարող է կցվել ապագա գազատարին, որ ձգվելու է Իսրայելի «Լևիաֆան» հանքավայրից՝ Միջերկրական ծովի շելֆից մինչև Թուրքիայի ափեր: Բոլոր այս տեսական դատողությունները ապացուցում են, որ Բաքուն բլեֆում է, իսկ նրա գազային ռեսուրսները բավարար չեն ՀԳՄ-ի շահագործման համար: Ադրբեջանը որոնում է այլընտրանքային մատակարարումների հնարավորություններ, մինչդեռ ռուսական «Թուրքական հոսքը» ռեսուրսների պրոբլեմ չունի: ՀԳՄ-ն իդեալական պայմաններում նախատեսում է 10 միլիարդ խորանարդ մետր ադրբեջանական գազի փոխադրում Վրաստանի ու Թուրքիայի տարածքով դեպի Եվրոպա, մինչդեռ «Թուրքական հոսքը» փոխադրելու է 70 միլիարդ խորանարդ մետր: Ո՞վ է ուրեմն Եվրոպան «փրկում»: Բրիտանական Financial Times-ը հղում անելով ֆրանսիացի վերլուծաբան Թիերի Բրոսին, հաստատում է, որ «Շահ Դենիզ նախագծին հանձնարարված ուղղությունը նշանակում է, որ նրա էներգետիկ ներուժը գործնականում կորած է Արևելյան Եվրոպայի համար»:

Իհարկե, կարելի է գույները չխտացնել և Բաքվի գազային նախագծերը դիտարկել սովորական բիզնեսի տեսակետից: Այլ իրավիճակում ամեն ինչ այդ կերպ էլ կընկալվեր: Բայց բարդ աշխարհաքաղաքական իրավիճակի գործոնից ոչ մի տեղ չես փախչի: Շատ դժվար է կանխատեսել, թե ինչ նոր շրջադարձեր կլինեն վաղը: Այսօր Բաքուն ինքն իրեն գցում է էյֆորիայի մեջ, հույս ունենալով, որ տարածաշրջանում իրադարձությունների հետագա ընթացքը իրեն թույլ կտա «ապահովել Արևմուտք կասպիական կամ մերձավորարևելյան գազի հասանելիությունը՝ շրջանցելով Ռուսաստանի տարածքը»: Այդ էներգետիկ դիվանագիտության օգնութամբ Ալիևը փորձում է վերականգնել հոր՝ հանգուցյալ նախագահ Հեյդար Ալիևի նախագիծը, ում հաջողվեց 1994-ին կառուցել Բաքու-Թբիլիսի-Ջեյհան գազատարը:
Բայց քաղաքական տեխնոլոգիաները, իբրև էներգետիկ դիվանագիտության հաջողությանը նպաստող գործոն, հնացել են նույնիսկ տեղեկատվական-կոմունիկատիվ աշխատանքի տեսակետից: Բաքվին դրանք չեն օգնի: Բոլորը հասկանում են, որ իրագործվում է «Բլեֆ» գործողություն, և շարունակում են խաղասեղանի մոտ մնալ: Էներգետիկ շուկաներում մրցակցության ուժեղացման, նույնիսկ առճակատման պայմաններում արդիական են Հենրի Քիսինջերի խոսքերը. «Դուք երբեք չեք կարող վարել էներգետիկ քաղաքականություն իբրև զուտ տնտեսական ձեռնարկում: Ամենասկզբից դա արտաքին քաղաքականության առարկա է»: Երբ ԱՄՆ-ում իշխանության եկավ նոր նախագահ Դոնալդ Թրամփը, նա աջակցություն հայտնեց ՀԳՄ-ին, նշելով, որ «բարձր է գնահատում Ադրբեջանի հետ գործընկերային հարաբերությունները և սպասում է դրանց հետագա զարգացմանը»: Թրամփի հայտարարությունը ժամանակի մեջ համընկավ, երբ ԵՄ-ում ինչ-որ մեկը փորձում էր արգելափակել ռուսական «Հյուսիսային հոսք -2» և «Թուրքական հոսք» նախաձեռնությունները: Կարծես՝ ոմանք շահագրգռված են, որ Բաքուն ստանա պետության իմիջ, որը հակադրվում է տարածաշրջանում Մոսկվայի ազդեցության մեծացմանը: Այդ նպատակով Ադրբեջանին հետագայում էլ կարելի է օգտագործել Անդրկովկասում: Սակայն Վաշինգտոնի համար Բաքվի էներգետիկ նախագծերը առանձնահատուկ նշանակություն չունեն: Խողովակը, ինչպես հայտնի է, տարբեր կիրառություններ ունի:
Ստանիսլավ ՏԱՐԱՍՈՎ, REGNUM

Հ.Գ. Բաքուն բլեֆ է անում, բայց բլեֆից բացի այլ տարբերակ չունի, նավթն ու գազը միակ խաղաքարտն են, որը կորցնելուց հետո Ադրբեջանը վերջանում է: ՈՒստի թե ԵՄ-ի, թե ԱՄՆ-ի հետ Ադրբեջանը փորձելու է խոսել էներգետիկ լեզվով: ԱՄՆ-ին դա կարող է հետաքրքրել զուտ արտաքին քաղաքական, ԵՄ-ին պրակտիկ նշանակությամբ: Բլեֆի առանձնահատկությունն է, որ գործում է միայն որոշակի ժամանակի մեջ, երբ գալիս է գործելու պահը` բլեֆը փլվում է: Եվ արդեն աշխարհաքաղաքական շատ խաղերի հիմնական նպատակը ոչ թե արդյունք ստանալն է, այլ՝ ժամանակ շահելը:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ