«Որևէ երկիր, անկախ նրանից, ծովերով, թե լեռներով է շրջապատված, կիբեռհարձակումներից պաշտպանված չէ»

«Իրատեսի» հյուրը Հայաստանում և Վրաստանում «Կասպերսկի» լաբորատորիայի տարածաշրջանային ներկայացուցիչ ԱՐՄԵՆ ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆՆ է: Զրույցի թեման թվային աշխարհի սպառնալիքներն են` կիբեռհարձակումներն ու դրանցից պաշտպանվելու ուղիները:

-Կիբեռհարձակումները գնալով մեծածավալ են դառնում, նաև մշտապես էվոլյուցիա են ապրում: Հաջողվո՞ւմ է կիբեռսպառնալիքների բոլոր տեսակներից պաշտպանվելու լուծումներ առաջարկել:
-Այո, Դուք ճիշտ եք, շատ արագ կիբեռհարձակումների և՛ ծավալն է մեծանում, և՛ բարդության աստիճանը: Մենք փորձում ենք ոչ միայն հայտնաբերված վիրուսների դեմ հակավիրուսներ առաջարկել, այլև կանխատեսել դրանք: ՈՒնենք կանխարգելող համակարգեր, որոնք շատ արագ հայտնաբերում են վիրուսային ծրագրերն ու ավտոմատ կերպով արգելափակում դրանք, նաև մշակում ենք տեխնոլոգիաներ, որոնք կանխատեսում են, թե ինչ տիպի մոդիֆիկացիաներ և ինչ էվոլյուցիա կարող են ապրել վտանգները, և կանխապես դրանց դեմ միջոցները ներառում ենք մեր արտադրանքի մեջ: Այսինքն, մենք հիմա ոչ թե գնում ենք հաքերների հետևից, այլ փորձում ենք մի քայլ առաջ լինել նրանցից:
-Կիբեռանվտանգության ոլորտում մասնագետների պակաս զգացվո՞ւմ է: Խոսքը մեր երկրի մասին է:
-Այո, ամբողջ աշխարհում կիբեռանվտանգության գծով ծրագրավորողների, անալիտիկների, թեստավորողների պակաս կա: Հայաստանում` առավել ևս: Այդ բացը լրացնելու համար Հայ-ռուսական (սլավոնական) համալսարանում բացվեց Կասպերսկու անվան կիբեռանվտանգության մագիստրատուրա, որը այս պահին աշխարհում միակն է: Արդյունքում` մի քանի տարի հետո կունենանք կիբեռանվտանգության բնագավառի մասնագետներ: Նաև «ՀայՏեք» կիբեռանվտանգության կենտրոնի հետ կիբեռանվտանգության ուսուցման կենտրոնի ստեղծման աշխատանքներ են ընթանում: Լավագույններին կարող ենք օգնել, որ ուսումը շարունակեն, դառնան բարձրակարգ մասնագետներ, հնարավոր է նաև մասնակցություն ունենան մեր նախագծերի իրականացման գործում:
-Լրագրողների համար կազմակերպված «Թվային աշխարհի սպառնալիքները» թեմայով սեմինարի ժամանակ նշեցիք, որ կիբեռսպառնալիքներին բախվելու ռիսկի են ենթարկվում ոչ միայն շարքային օգտատերերը, այլև բիզնեսը, արդյունաբերական ձեռնարկությունները, ֆինանսական կազմակերպությունները, պետական կառույցները և կրիտիկական կարևորություն ունեցող ենթակառուցվածքները։ Ավելի շատ տուժում են խոշորամասշտաբ ընկերություննե՞րը, թե՞ շարքային օգտատերերը:
-Տարիներ առաջ կիբեռհարձակումների հիմնական թիրախը շարքային օգտատերերն էին, իսկ հարձակումների նպատակը զվարճանքն էր, տարատեսակ ուղերձներ հղելը և այլն: Ժամանակի ընթացքում կիբեռհանցագործների համար առաջնային դարձավ գումար վաստակելը: Հաքերությունը ևս «աշխատանք» է, ինչը որոշակի ժամանակ է խլում, և հաքերներն ուզում են, որ իրենց «աշխատանքը» լավագույնս «փոխհատուցվի» գումարով, այդ պատճառով էլ հարձակումներն ավելի բարդացել են ու նպատակաուղղվել իրավաբանական կազմակերպությունների, հատկապես բանկային համակարգի դեմ: Իհարկե, դրանով չեն պակասել անհատ օգտատերերի դեմ հարձակումները: Հայաստանում վերջին մեկ-երկու տարում մի շարք համաճարակներ եղան հատկապես կոդավորող վիրուսներով զբաղվող հաքերների կողմից, երբ համակարգչի ինֆորմացիան ամբողջությամբ կոդավորում էին ու ապակոդավորման համար փոխհատուցում պահանջում` մի քանի հարյուր դոլարից մինչև մի քանի հազար դոլար, նայած, թե ինչ նշանակության ինֆորմացիա է կոդավորվել, և ինֆորմացիայի կրողը ինչ կարգի եկամուտներ ունի: Մեր արտադրանքը գրագետ օգտագործելիս վարակի հավանականությունը նվազագույնի է հասցվում: Կազմակերպությունների դեմ հարձակումները գնալով շատանում են, կարող են մաքրել բանկային հաշիվը, ինֆորմացիան արգելափակել ու վերադարձնելու համար պարգևավճար պահանջել, շանտաժ անել, եթե տիրապետում են որոշակի ինֆորմացիայի, որի հրապարակումը կարող է վնաս հասցնել անհատին կամ կազմակերպությանը և այլն: Ինչպես նշեցի, գնալով տոկոսային առումով ավելի պակասում են գաղափարական հենքի վրա իրականացվող հարձակումները, կամ այն հարձակումները, որոնք կարող էին ունենալ զուտ փիլիսոփայական կամ գիտաճանաչողական հենք: Շատ ավելի են հենց այն հարձակումները, որոնց վերջնական նպատակը ֆինանսական միջոցներին տիրանալն է: Սակայն, անկախ նրանից, թե ինչ հենքի վրա են տեղի ունենում հաքերային հարձակումները, դրանք անընդունելի են և քրեորեն պատժելի: Նպատակով միջոցներն արդարացնելը սխալ մոտեցում է: Անկասկած, դատապարտելի է հաքերային ցանկացած տիպի միջամտություն թե՛ մարդկանց կյանքին, թե՛ բիզնեսին, թե՛ աշխատանքին:
-Երկրների միջև հակամարտությունները կարո՞ղ են հիմք դնել կիբեռպատերազմական բռնկումների: Այս դեպքում կարծես անխուսափելի՞ են երկուստեք հարձակումները:
-Կիբեռդաշտում կա երկու տեսակի գործողություն` հարձակում և պաշտպանություն: «Կասպերսկի լաբորատորիան» զբաղվում է միայն ու միայն պաշտպանական տեխնոլոգիաների ստեղծմամբ: Կիբեռանվտանգությամբ զբաղվող որևէ իրեն հարգող, լուրջ կազմակերպություն չի կարող զբաղվել կիբեռհարձակողական զենքերի մշակմամբ, անկախ նրանից` երկիրը պատերազմական վիճակում է, թե ոչ: Դա հիմնավորված մոտեցում է. կիբեռհարձակում սկսելով` որևէ կողմ չի կարող հաջողություն ունենալ, դա փակուղի է, իսկ վնասները նաև ֆիզիկական աշխարհում կարող են շատ ավելի մեծ լինել, քան զենքի հասցրած վնասները: Նույնիսկ եթե հակամարտող երկրներում կան երկուստեք հայրենասիրական կամ այլ մղումներից դրդված հաքերային հարձակումներ, ճիշտ, բանական մոտեցումը կլինի այն, որ իրենց կողմում գտնվող հաքերային խմբավորումներին փորձեն կարգի հրավիրել: Կրկնում եմ` դա ոչ մի տեղ չտանող ճանապարհ է:
-Բոլոր դեպքերում, պատերազմական իրավիճակներում, ինչպես նաև քաղաքական սրված իրավիճակում զգոնությունը կիբեռդաշտում ավելի՞ է ուժեղացվում:
-Կիբեռպաշտպանությունը ուժեղացնելու իմաստով երկու պատասխան չի կարող լինել: Կիբեռպաշտպանությունը պետք է ընթանա ամեն վայրկյան և անընդհատ զարգանա: Չգիտեմ մի ոլորտ, որտեղ տեխնոլոգիաներն այնքան արագ են փոփոխվում ու զարգանում, որքան կիբեռանվտանգության ոլորտում: Ամեն օր նախորդ օրվա տեխնոլոգիան կարող է հնացած լինել: Այս ոլորտում և՛ անհատների, և՛ կազմակերպությունների, և՛ պետության կողմից զգոնության թուլացում չի կարելի թույլ տալ:
-Ի՞նչ քայլեր են արվում հաքերների բացահայտման, դատապարտման ուղղությամբ:
-Մեր ընկերությունը համագործակցում է իրավապահ մարմինների հետ կոնկրետ կիբեռհանցագործությունների բացահայտման ուղղությամբ: Այսինքն, եթե իրավապահները զբաղվում են կիբեռհանցագործությունների բացահայտմամբ, և որոշակի փուլում մասնագիտական աջակցության կարիք է զգացվում, մեր կազմակերպությունն օժանդակում է: Մենք ունենք նաև կորպորատիվ կազմակերպությունների համար նախատեսված կիբեռմիջադեպերի հետաքննման ծառայություն:
-Կիբեռհարձակումը (նաև պաշտպանությունը) աշխարհագրություն ունի՞:
-Աշխարհագրորեն չկան սահմաններ։ Ճիշտ է, հարձակումները շատ ժամանակ տեղայնացվում են երկրի, կազմակերպությունների մասշտաբով, բայց ինքնին կիբեռանվտանգությունը լոկալ երևույթ չէ: Համենայն դեպս, որևէ երկիր, անկախ այն բանից, ծովերով, թե լեռներով է շրջապատված, կիբեռհարձակումներից պաշտպանված չէ: Դրանով իսկ, կիբեռպաշտպանության համակարգերի զարգացումն ապահովելը բոլորի գործն է:
-Դուք նշել եք, որ նույնիսկ ամենազգույշ վարքը չի երաշխավորում կիբեռսպառնալիքներից հարյուրտոկոսանոց պաշտպանություն։ Հենց այդ պատճառով յուրաքանչյուր սարքի վրա պետք է տեղադրված լինի պրոակտիվ տեխնոլոգիաներով համալիր պաշտպանական լուծում, որն ի զորու կլինի կանխարգելելու նույնիսկ անհայտ, չարագործների կողմից դեռևս չհնարված միջոցներով վարակումը: «Կասպերսկի» լաբորատորիայի առաջարկած պաշտպանական ծրագրերից մեր երկրում քանի՞սն են օգտվում:
-Այո, Դուք միանգամայն ճիշտ եք, անշուշտ, ցանկացած սարքի վրա պետք է տեղադրված լինի հակավիրուսային համակարգ։
Առանձնացված տվյալներ չունենք շուկայի մեր մասնաբաժնի առումով: Իմ անձնական դիտարկմամբ` լիցենզավորված հակավիրուսների հայաստանյան շուկայի մոտ 80 տոկոսը մեզ է պատկանում: Բայց պետք է նկատի ունենալ, որ պիրատությունը Հայաստանում շուրջ 75 տոկոս է: Մեր հակավիրուսային լուծումները թանկ հաճույքներից չեն և բավական մատչելի են: Այսօր արդեն հակավիրուսը խիստ անհրաժեշտություն է, և ամեն ամիս մի քանի հարյուր դրամ վճարելով` օգտատերը խուսափում է անհամեմատ շատ մեծ վնասներ կրելու կամ, ասենք, անձնական տվյալները կորցնելու վտանգից: Սա հիմնականում ոչ թե գրպանի, այլ մոտեցման, աշխարհայացքի խնդիր է: Ցանկացած պաշտպանություն գումար արժե, և պետք է հոգ տանել թե՛ մեր, թե՛ մեր սիրելիների պաշտպանության մասին նաև թվային աշխարհում:

Զրույցը՝ Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆԻ

Հեղինակի նյութեր

• Պատմության վկաները
• Վերացող ծաղիկներ
• Ձեռք մեկնելու գաղափարը առաքելության վերածվեց
• «Մի նայեք, որ փոքր է մեր երկիրը, եթե արդուկով այս սարերը հարթեցնեք, Չինաստանից մեծ կլինի»
• «Բանկ օտոման» գործողությունը ժամանակին ցնցել էր ամբողջ Եվրոպան
• «Դրսից մեզ վրա կա­րող են ազ­դել միայն ներ­սի գոր­ծիք­նե­րով»
• «Ե­րե­սուն տա­րի ձգ­վեց մեր ան­կա­խու­թ­յան պատ­մու­թ­յու­նը, մենք շա­հե­ցի՞նք»
• Մշա­կույ­թը հեռ­վից հե­ռու պահ­պա­նե­լու հույ­սով
• Անի­մա­ցիան, աշ­խարհն ու մենք
• «Մեր տա­րածք­նե­րը փոք­րա­ցան, ո­րով­հետև այդ­պես էլ չհաս­կա­ցանք, որ պետք է խմենք մեր բա­ժա­կով»
• Արվեստի ուժը
• Նոր մա­տե­նա­շա­րը ներ­կայաց­նում է արևմտա­հայ և ս­փ­յուռք­յան գրող­նե­րի
• Բե­մը կեն­դա­նու­թ­յուն է ստա­նում ա­ռայժմ միայն մա­նուկ­նե­րի հա­մար
• «Գիրք սիրողների համար սա իսկական մկնդեղ է` հյութեղ ու անտանելի»
• Հա­մաշ­խար­հա­յին դա­սա­կան­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րը՝ դու­դու­կով
• «Բնակ­չու­թ­յու­նը պատ­րաստ չէ, բայց տար­վում են աշ­խա­տանք­ներ»
• Ամա­նո­րի գի­շե­րը դի­մա­վո­րե­լու են ե­կե­ղե­ցում
• «Ջա­զի մեջ զգաց­վում է ապ­րածդ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նը»
• «Ե­թե չլի­ներ Փե­լե­շ­յա­նը, կար­ծում եմ, դեռևս գտած չէի լի­նի կի­նո­յում իմ ու­ղին»
• «Հու­շար­ձան­ներն այդ տա­րածք­նե­րի պատ­կա­նե­լու­թ­յան անձ­նագ­րերն են»

Մեկնաբանություններ