Սիրիայի բաժանման ժամանակը գալիս է

Գուցե հիմա գործում է ժամանակավոր հրադադարը, բայց պետք չէ ամպերում ճախրել: Պատերազմը Սիրիայում դանդաղ, բայց շարունակվում է՝ գրում է ԱՄՆ-ի ռազմածովային ուժերի պաշտոնաթող ծովակալ, ՆԱՏՕ-ի նախկին գլխավոր հրամանատար Ջեյմս Ստավրիդիսը Foreign Policy-ում: Առավել ակնհայտ է դառնում, որ Սիրիան իբրև պետություն վերածվում է ֆիկցիայի, երկիրը մասնատում է քաղաքացիական պատերազմը, նշանակալից տարածքներ կառավարում են տարբեր խաղացողներ, որ ոչ մեկին չեն ենթարկվում և դաժան թշնամանք ունեն ինքնիշխան պետության նկատմամբ: Սիրիան նորից ամբողջությամբ հավաքելու հավանականությունը չափազանց փոքր է: Ժամանակն է մտածել բաժանման մասին: Սիրիայի սահմանները գծվել են անցյալ դարի սկզբին, երբ «Եվրոպայի հիվանդ մարդը»՝ Օսմանյան կայսրությունը, տրոհվեց Առաջին համաշխարհային պատերազմից հետո: Երկրի քաոսի մեջ հայտնվելու պատճառներից մեկն էլ ազգային ու կրոնական սահմաններով բաժանված լինելն է: Որոշ փորձագետներ արդեն արել են պայմանական բաժանումներ: Քարտեզի վրա կարող են հայտնվել ալավիտական տարածքը Դամասկոսի հետ և ծովեզերքը՝ Ասադի ղեկավարությամբ, կենտրոնական հատվածը չափավորական սուննի ղեկավարության տակ և, վերջապես, ամենամեծ դիմադրություն հարուցող քրդական անկլավը արևելքում: Բաժանման սկզբունքը կարող է լինել լիակատար տրոհումից (այդպես վերացավ Հարավսլավիան մարշալ Իոսիպ Բրոզ Տիտոյի մահից հետո) մինչև խարխլված դաշնային համակարգ՝ ինչպես Բոսնիան Դեյտոնի համաձայնագրից հետո, կամ թույլ, բայց ինչ-որ չափով դաշնային մոդելով՝ ինչպես Իրաքը: Պետության մասնատումը բազում մինուսներ ունի՝ խրախուսում է անջատողականությունն ամբողջ աշխարհում, բանակցությունները մեծագույն դժվարություններով են տեղից շարժվում: Հարևանները կարող են դեմ լինել անկլավների ստեղծմանը, որ ձգելու են նրանց ազգային կամ կրոնական փոքրամասնություններին, ինչպես Թուրքիան, որ զգուշանում է քրդական պետությունից: Բաժանման աջակցություն ստանալը դժվար է, որովհետև շատ երկրներում (Իսպանիա, Թուրքիա, ՄԱԿ-ի ԱԽ անդամներ՝ Բրիտանիա, Չինաստան, Ռուսաստան) կան փոքրամասնություններ, որ ուզում են ստանալ իրենց պետությունները: Չնայած մինուսներին՝ պետությունների տրոհումը կարող է արդյունավետ օգտագործվել՝ թշնամացած կողմերին բաժանելու համար: Բաժանումը կարող է պարզ հնարավորություն տալ փախստականներին հեռանալ ճամբարներից կամ խուսափել երկար ու վտանգավոր ճանապարհից դեպի ապաստան պետություն՝ փաստորեն ստեղծելով դժվար պատկերացնելի «անվտանգության գոտիներ», որ դեռ պիտի սահմանի միջազգային հանրությունը:
Ցավոք, անհապաղ բաժանումը Սիրիայի մեծ մասը կզիջեր սուննի էքստրեմիստներին: Այդ պատճառով Ասադը (ռուսական հզոր աջակցությամբ) հազիվ թե համաձայնի լիակատար բաժանման: Առավել հավանական ճանապարհը համադրումն է ԻՊ-ի ոչնչացման և դաշնային համակարգի ստեղծման, որը տեղական ինքնավարության բարձր մակարդակ է երաշխավորում: Իբրև միջոցառումների փաթեթ բանակցություններում ներկայացված այդ հայեցակարգը կարող է մեռյալ կետից շարժել իրավիճակը, ինչպես այդօրինակ գաղափարները Բոսնիայում 20 տարի առաջ թույլ տվեցին Դեյտոնի համաձայնագիրը կնքել:
Ջեյմս ՍՏԱՎՐԻԴԻՍ, Foreign Policy

Հ.Գ. Ահա և ձեզ Սիրիայի բաժանման ամերիկյան տարբերակը, իսկ ի՞նչ են մտածում ռուսները: Դեռ անցած սեպտեմբերին ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայի նստաշրջանում ՌԴ և ԱՄՆ նախագահների հանդիպման ժամանակ Սիրիայի բաժանման ռուսական տարբերակը եղել է, այլ հարց է՝ քննարկվե՞լ է, թե ոչ: Սիրիայում օդային հարվածներ հասցնելու առաջին իսկ օրերից երևաց, որ ռուսները տարբերություն չեն դնում ԻՊ-ի և Սիրիայի նախագահ Բաշար Ասադի ընդդիմության միջև, ասպարեզ նետվեց նաև բանաձև, որ հրացանավոր մարդը ահաբեկիչ է: ՌԴ նախագահի տարեկան ասուլիսում բարձրաձայնվեց նաև Սիրիայի տարածքում ՌԴ ռազմաբազայի հարցը, երբ Վլադիմիր Պուտինը հայտարարեց, որ Ռուսաստանին պետք չէ ռազմաբազա կառուցել, երբ մի քանի օրում ցանկացած վայրում կարող է հավաքել շարժական ու շատ մարտական ռազմաբազա: Դա, իհարկե, քարոզչական մանևր էր: Ռուսաստանին պետք է Լաթաքիան՝ ելքով դեպի Միջերկրական ծով: Ասադին պետք է՝ հնարավորինս մեծ տարածքում հաստատել Դամասկոսի իշխանությունը: Ի՞նչ արդյունք կունենան Սիրիայի խորհրդարանական ընտրությունները, որ նշանակված են ապրիլին, ո՞ր տարածքներում ընտրություններ կկայանան և ովքե՞ր կընտրվեն՝ հարցը կարևոր է Սիրիայի հարցով բանակցությունները շարունակելու համար՝ կարող են փոխվել բանակցողների մեկնակետերը: Ալավիտների ու սուննիների միջև բաժանումից բացի՝ Սիրիան պետք է ազատվի ԻՊ-ի, «Ջեբհատ ան Նուսրայի» ահաբեկիչներից: Առանձին խոսակցության թեմա է Թուրքիայի միջամտությունը և Անկարայի խաղացած դերը: Էրդողանին բոլորովին պետք չէ խաղաղություն Սիրիայում, որովհետև այդ դեպքում կորցնելու է Եվրոպային շանտաժելու հզոր լծակը՝ միգրանտներին: Փախստականների հոսքը կանխելու դիմաց Անկարան ԵՄ-ից ոչ միայն միլիարդավոր եվրոներ է քամում, այլև քաղաքական որոշումներ է պոկում՝ անվիզա այցային ռեժիմ, անդամակցության բանակցությունների արագացում, ժողովրդավարական նորմերի կոպիտ խախտումների առաջ աչք փակել ու վերջապես լոյալություն քրդերի հարցում: Կուլ կտա՞ Եվրոպան թուրքական այդ թունավոր դեղահաբը՝ ժամանակի մեջ կերևա: Ակնհայտ է նաև, որ Թուրքիային բոլոր հարցերում զիջող Գերմանիան դադարել է ԵՄ-ի ֆինանսական-տնտեսական, գաղափարական տեսակետների արտահայտիչը լինելուց: ԵՄ-ն ապստամբում է իր ներսում՝ Գերմանիայի դեմ, իսկ Գերմանիան՝ իր կանցլերի դեմ: ՈՒ այնպես չէ, որ Սիրիայի բաժանումը վերաբերում է միայն Սիրիային:
Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ