«Քաղաքակիրթ կառավարման համար փոփոխության է ենթակա ոչ թե ընտրակարգը, այլ բնագավառի ինստիտուցիոնալացումը»
02.06.2020 | 00:52
Զրուցում ենք Գեղարքունիքի նախկին փոխմարզպետ, «Առաջինը՝ Հայաստան» նախաձեռնության համահիմնադիր ԿԱՐԵՆ ՀԱԿՈԲՅԱՆԻ հետ:
-Պարոն Հակոբյան, առաջին ընթերցմամբ ԱԺ-ն ընդունել է «Ընտրական օրենսգրքում» և հարակից նախագծերում փոփոխություններ կատարելու մասին նախագիծը։ Ըստ այդմ՝ մինչև 4000 ընտրող ունեցող համայնքներում կպահպանվի ընտրությունների անցկացման մեծամասնական համակարգը, իսկ 4000 և ավելի ընտրող ունեցող համայնքներում տեղի կունենան համամասնական ընտրություններ, որոնց կարող են մասնակցել կուսակցություններն ու դաշինքները: Ինչու՞ իշխանությունը ամրագրեց այս փոփոխությունը, և ի՞նչ կտա այն համայնքներին։
-Նախ` ուզում եմ նշել, որ ՀՀ օրենսդրությունը հիմա հնարավորություն է տալիս ընտրական գործընթացներ կազմակերպելու երկու տարբեր ընտրակարգերով: ՀՀ վարչատարածքային որոշ միավորներում ուղղակի, իսկ որոշ դեպքերում անուղղակի ընտրակարգերի մասին է խոսքը: Այն դեպքերում, երբ խոսքն ուղղակի ընտրակարգի մասին է, ընտրվում է համայնքի ավագանի և ղեկավար` անմիջական քվեարկությամբ: Ստացվում է, որ համայնքի ավագանին և ղեկավարն ընտրվում են անջատ: Շատ հնարավոր է, որ համայնքի ղեկավարն ու ավագանին ընտրվեն տարբեր քաղաքական կուսակցությունների ներկայացուցիչներից, իսկ հնարավոր է, որ ընդհանրապես քաղաքական ներկայացվածություն չլինի (անկուսակցական): Ներկայացված փոփոխությունները միտված են փոխելու այս համակարգը: 4000 և ավելի ընտրող ունեցող համայնքներում, ըստ ներկայացված նախագծի, առանց քաղաքական կուսակցությունների ներգրավման ընտրությունների անցկացումը դառնում է անհնար: Այսինքն, պետք է լինեն հստակ կուսակցական որոշումներ կուսակցության անդամին/ներին ընդգրկելու կուսակցության կամ դաշինքի ցուցակներում և հետագայում ընտրվելու համայնքի ավագանու կամ ղեկավարի պաշտոններում: Համակարգը, ինչպես և ցանկացած ընտրական համակարգ, ունի և՛ դրական, և՛ բացասական կողմեր: Որպես դրական արձանագրում կարող ենք նշել կուսակցական համակարգի և տեղական ինքնակառավարման մարմիններում քաղաքական էլեմենտների ավելացումը: Ես այս ընտրված բաժանումը` մինչև 4000 և 4000-ից ավելի պայմանավորում եմ մեկ հանգամանքով: ՈՒզում եմ չանտեսենք այն հանգամանքը, որ այժմ, այս փոփոխություններին զուգահեռ, ընթանում է համայնքների խոշորացում, ու եթե գնահատենք ընդհանուր գծերով, ապա ՀՀ-ում կա՛մ չեն լինի, կա՛մ կլինեն շատ քիչ թվով համայնքներ, որոնք կունենան մինչև 4000 ընտրողներ: Ստացվում է, որ խոշորացման ծրագրերն ամբողջ ծավալով իրականացնելու դեպքում ՀՀ ողջ տարածքում ընտրական համակարգը կլինի համամասնական: Կառավարության կողմից մեկ այլ հանգամանք, որ մեջբերվում է այս գործընթացը հիմնավորելու համար, գործող համակարգի շրջանակներում ընդդիմության հաղթանակի հնարավորության իսպառ բացակայությունն է: Սակայն անցյալի պրակտիկան ցույց է տալիս, որ գործող մեծամասնական համակարգի շրջանակներում ևս օբյեկտիվ հնարավորություն է եղել ընդդիմադիր թեկնածուի հաղթանակի ապահովման համար (օրինակ՝ Արարատի մարզ, Նոր կյանք համայնք):
-Այս համակարգը որքանո՞վ է կիրառվում այլ երկրներում։
-Եվրոպական երկրներում համամասնական ընտրակարգի կիրառելիությունը բավականին ընդարձակ է, բայց սա չի կարելի համարել ժողովրդավարության ցուցիչ, որովհետև ընտրական համակարգի առանձնահատկությունը պիտի պայմանավորվի կոնկրետ երկրի և դրա օրենսդրության առանձնահատկություններով: Այնպես որ, մեր կառավարության պնդումներն առ այն, որ սա ժողովրդավարության ամրապնդման ճանապարհ է, այդքան էլ միանշանակ համարել չենք կարող: Չնայած ՏԻՄ-ի ինքնուրույնության չափորոշիչն ընդունված է համարել հենց ընտրությունների միջոցով ձևավորվելու սկզբունքը, այնուամենայնիվ, ՏԻՄ-ի հիմնական նպատակը ոչ թե քաղաքական իշխանության իրականացումն է, այլ համայնքի բնականոն զարգացման և կենսագործունեության ապահովման խթանումը: ՈՒստի անհարկի քաղաքական պրոցեսներ հրահրելը հնարավոր է և խաթարի համայնքի խնդիրների լուծման նկատմամբ պատասխանատվության չափաբաժինը: Սա որևէ դեպքում չի նշանակում, որ համամասնական ընտրակարգը կիրառելի կամ գործունակ չէ, բայց այս նախագծի հնարավոր ռիսկերը ևս անհրաժեշտ է քննարկել՝ դրանք հետագայում բացառելու նպատակով:
-Այս համակարգը արդեն գործում է Երևանում, Գյումրիում, Վանաձորում. ներդրված փորձը դիտարկե՞լ եք, այն իրեն արդարացրե՞լ է։
-Գործող օրենսդրության ներդրումը միայն Երևան, Գյումրի, Վանաձոր համայնքներում պայմանավորված էր վերջիններիս բնակչության թվաքանակով, ՀՀ-ի համար իր բնույթով և քաղաքական նշանակությամբ տարանջատումը հասկանալի էր: Սակայն այդ նույն համակարգով անցկացված վերջին մեկ-երկու ընտրությունները եկան ապացուցելու, որ այն ևս զերծ չէ թերություններից (օրինակ՝ Վանաձորի ընտրությունները) և ավելի մեծացնելով քաղաքական պատասխանատվությունը` հնարավորություն է ստեղծում քաղաքական արհեստական լարումների ու վայրիվերումների համար, ինչն էլ շատ հաճախ առժամանակ խաթարում է համայնքի բնականոն կյանքն ու գործունեությունը:
-Իշխանությունը բացատրում է, որ այս համակարգը կնպաստի տեղերում քաղաքական ուժերի ամրապնդմանը, գյուղապետերի ավանդական ինստիտուտն իր տեղը կզիջի ավելի քաղաքակիրթ կառավարման։
-Այս պնդումն իսպառ չի կարող համարվել հիմնավորված, քանի որ քաղաքակիրթ կառավարման համար փոփոխության է ենթակա ոչ թե ընտրակարգը, այլ բնագավառի ինստիտուցիոնալացումը: Այս դեպքում տեղական ինքնակառավարման մարմիններում աշխատանքի որակի բարձրացումը պիտի պայմանավորել տեղերում հնարավորությունների, համայնքի ինքնուրույնության մեծացման հանգամանքներով: Ոչ մի ընտրակարգ աշխարհի որևէ երկրում չի երաշխավորում դրա միջոցով ընտրված անձանց քաղաքակիրթ կառավարման կամ այդ կառավարման բացակայությունը: Եթե իշխանությունը համամասնական ընտրակարգն ու քաղաքակիրթ միջավայրը կապում է «բարեկամներով» ընտրության գնալու և հարազատին ձայն տալու պրակտիկայի հետ, ապա նշեմ , որ դրանք փոխկապակցված չեն: Ընտրական համամասնական համակարգն էլ չի բացառում վերոնշյալ պրակտիկայով ընտրություններին մասնակցելու հավանականությունը:
-Իշխող կուսակցության համար նպաստավոր պայմաններ չի՞ ստեղծում այս համակարգը` փոքր կուսակցությունները թողնելով լուսանցքում։
-Նորից ուզում եմ այս հարցը դիտարկենք ընտրակարգի տեսանկյունից: Եթե խոսքը վարչական լծակների կիրառմամբ ընտրությունների անցկացման մասին է, ապա ցանկացած իշխանություն գտնվում է գերակա դիրքում: Իսկ եթե խոսքը հավասար պայմաններով և օբյեկտիվ ընտրապայքարի հնարավորությամբ ընտրությունների մասին է, ապա թե՛ մեծամասնական, թե՛ համամասնական համակարգերն էլ կարող են լինել անձնավորված, և ընտրություններն էլ անցկացվեն անձնակենտրոն իշխանություն ձևավորելու ուղղությամբ:
Զրուցեց Լիլիթ ԳԱԲՐԻԵԼՅԱՆԸ
Մեկնաբանություններ
Ասում են...
.
.
-
Նիկոլն արգելել է իրեն նկարել Արարատների ֆոնին Ըստ մերձնիկոլական շրջապատից տարածվող լուրերի` կապիտուլյանտ ոչնչությունը հրահանգել է իր աշխատակազմի լուսանկարիչներին և օպերատորներին իրեն չպատկերել Արարատ լեռների ֆոնին:
-
Ասում են… Մի շարք երկրներում, ցավոք, նաև Հայաստանում մեծ խանդավառություն չկար այն հարցում, որ Ռուսաստանն ինչ-որ կերպ վերահսկեր Հայաստանով լոգիստիկ ճանապարհը Նախիջեւանի և Ադրբեջանի հիմնական տարածքի միջև։ Այստեղ, նախ և առաջ, Թուրքիայի շահն է
-
Ասում են… Ես հստակ ասել եմ՝ նյութական որևէ ակնկալիք, կլինի կազմակերպություն կամ անձ, եթե ինքը ներգրավված է այս շարժմանը, չի կարող ունենալ, սկսած ինձնից, փոխարենը՝ մենք բոլորս կստանանք Հայրենիք ու Պատիվ
-
Ասում են… Հիմա մենք բավականին բարդ շրջան ենք ապրում մեր բարեկամ, եղբայրական Հայաստանի հետ հարաբերություններում։ Դա նույնիսկ ավելին է, քան եղբայրականը, քանի որ այստեղ ավելի շատ հայեր են ապրում, քան՝ բուն Հայաստանում
-
Ասում են Մարտի 8-ից առաջ Մեծ Բրիտանիայի և ԱՄՆ-ի դեսպանատները զգուշացնում էին իրենց քաղաքացիներին զգույշ լինել Մոսկվայում՝ չասելով, թե ինչ է կատարվում
-
Ասում են… Իհարկե, Բրյուսելը շահագրգռված է Հայաստան-ՀԱՊԿ կապի թուլացմամբ, իսկ Դաշինքի պաշտոնական խոսնակները մեկ անգամ չէ, որ հանրային լավատեսություն են հայտնել ՆԱՏՕ-ի հետ մերձեցման Հայաստանի հեռանկարների վերաբերյալ
-
Ասում են…
Ափսոսում ենք, որ ՀՀ ղեկավարությունը, ըստ ամենայնի, գիտակցված որոշում է կայացրել՝ վարել ՌԴ-ի հետ հարաբերությունների հետևողական վատթարացման, Լեռնային Ղարաբաղում տեղի ունեցած ամեն ինչում Ռուսաստանին մեղադրելու գիծ։ Դա, իհարկե, հարիր չէ դաշնակցային հարաբերություններին
-
Ասում են Պաղեստինյան ՀԱՄԱՍ-ը 10-20-100 անգամ ավելի քիչ զենք ունի, քան ունեին Լեռնային Ղարաբաղի հայերը և ադրբեջանական բանակը իսրայելական բանակը չէ։ Թող Հայաստանում մտածեն։
-
Ասում են… Որոշ երկրներ փորձում են խաթարել ԱՊՀ անդամների օրինական իշխանությունը, ավանդական արժեքները և իրավիճակն ամբողջությամբ: Անհրաժեշտ է կանխարգելիչ աշխատանք՝ ԱՊՀ երկրների անվտանգության ապահովման համար։
-
Ասում են… Ռուսաստանը և Բելառուսը օգուտ չունեն իսրայելա-պաղեստինյան հակամարտությունից: ՈՒ՞մ է այն ձեռնտու Մեզ ու ռուսաստանցիներին կշտամբում են «Ձեռնտու է Ուկրաինան հետին պլան է մղվել» Լսեք, եկեք անկեղծ լինենք այն, որ մեր մասին սկսել են ավելի քիչ խոսել, թերևս, վատ չէ: Բայց ո՛չ այդ գնով։ Մարդիկ են զոհվում։ Ինչի՞ վրա ենք ուրախանալու։
-
Ասում են…
Աշխարհում արևմտյան ազդեցությունը հսկայական ռազմաֆինանսական բուրգ է, այն իրեն պահելու համար անընդհատ նոր «վառելիքի» կարիք ունի՝ ուրիշներին պատկանող բնական, տեխնոլոգիական, մարդկային ռեսուրսներ
-
Ասում են…
10 ամսվա շրջափակումից հետո՝ սեպտեմբերի 19-ին, ադրբեջանական զինված ուժերը դաժան հրետակոծության ենթարկեցին Լեռնային Ղարաբաղը։
Սիրտս կոտրվում է, երբ իմանում եմ Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանված և Հայաստան զանգվածաբար փախչող հազարավոր հայ ընտանիքների ցավի, կորստի, մարդու իրավունքների կոպիտ խախտումների մասին:
-
Ասում են
Ադրբեջանը վերսկսել է պատերազմը Լեռնային Ղարաբաղի դեմ՝ գնդակոծելով խաղաղ բնակիչներին և քաղաքացիական ենթակառուցվածքները
-
Ասում են… Մենք առաջարկել ենք համաձայնության գալ Ադրբեջանի հետ այնպես, որ Քելբաջարն ու Լաչինը, նաև ամբողջ Ղարաբաղը, փաստացի մնան Հայաստանի իրավասության ներքո
-
Ասում են Ռուսաստանը գնահատում է Հայաստանի հետ կառուցողական հարաբերությունները, սակայն հնարավոր չէ համաձայնել վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի թեզերի հետ՝ ռուս խաղաղապահների առաքելության ձախողման մասին:
Տարածաշրջանային
