ՆԱՏՕ-ն՝ հզոր ռազմական դաշինք, որ ունի ամենախիստ պաշտպանական դիրքորոշում

«ՆԱՏՕ-Հայաստան համագործակցություն. նոր նպատակներ և հեռանկարներ» թեմայով նոյեմբերի 9-ին Գլոբալիզացիայի և տարածաշրջանային համագործակցության վերլուծական կենտրոնը Հայաստանում Գերմանիայի դեսպանատան «Հանուն ազատության» Ֆրիդրիխ Նաումանի անվան հիմնադրամի և ՆԱՏՕ-ի հանրային դիվանագիտության բաժնի աջակցությամբ կազմակերպել էր համաժողով, որի նպատակն էր քննարկել ՆԱՏՕ-ի հետ գործընկերությունը լարված տարածաշրջանային համատեքստում և ՆԱՏՕ-ՀՀ համագործակցության խորհրդարանական ու մարդկային հարթությունները: Համաժողովին ներկա էին պետական և քաղաքական գործիչներ, դիվանագետներ, հասարակական կազմակերպությունների անդամներ, ուսանողներ:

Բացելով համաժողովը՝ Գլոբալիզացիայի և տարածաշրջանային համագործակցության վերլուծական կենտրոնի ղեկավար ՍՏԵՓԱՆ ԳՐԻԳՈՐՅԱՆԸ նշեց, թե ինչու է իր ղեկավարած կենտրոնն ակտիվ աշխատում ՆԱՏՕ-ի հետ. «ՆԱՏՕ-ն աշխարհում ամենազարգացած և ուժեղ կոլեկտիվ անվտանգության համակարգերից մեկն է: ՆԱՏՕ-ն Հայաստանի հետ աշխատում է փոխլրացման սկզբունքով: Այս համագործակցությունն ուղղված չէ այլ երկրների դեմ և ՆԱՏՕ-ն չի աջակցում տարածաշրջանի ռազմականացմանը՝ աջ ու ձախ զենք չի վաճառում»:
Աժ պաշտպանության, ազգային անվտանգության և ներքին գործերի հանձնաժողովի նախագահ, ՆԱՏՕ-ի ԽՎ-ում ԱԺ պատվիրակության ղեկավար ԿՈՐՅՈՒՆ ՆԱՀԱՊԵՏՅԱՆԸ նշեց, որ ՀՀ-ՆԱՏՕ հարաբերությունները դինամիկ զարգանում են` ներառելով բազմազան շրջանակ: ՆԱՏՕ-ի հետ քաղաքական երկխոսությունը, նրա գնահատմամբ, հիմնված է փոխադարձ շահերի վրա՝ նպաստելով Հայաստանի պաշտպանության և անվտանգության համակարգի կատարելագործմանն ու արդիականացմանը: Այդ համագործակցության շնորհիվ Հայաստանն ակտիվ դերակատարություն ունի միջազգային անվտանգության ապահովման գործում: Պատգամավորը պատմական ակնարկով ներկայացրեց 2004-ից սկսված խաղաղապահ առաքելությունը, նշելով, որ Հայաստանը ստանձնել է նոր հանձնառություն՝ պատրաստել ու ՄԱԿ-ի առաքելություններին տրամադրել մասնագիտացված ստորաբաժանումներ խաղաղապահ առաքելություններում ընդգրկվելու համար: Նա կարևորեց ՆԱՏՕ-ի դերը Հայաստանի զինված ուժերում ռազմական կրթության, բազմաբնույթ վարժանքներում, պաշտպանության ռազմավարական վերանայման շրջանակներում փորձագիտական աջակցության առումով, անդրադարձավ ԱԳԳԾ-ին և հակաահաբեկչական պայքարին նոր պայմաններում:
Հայաստանում ԳԴՀ դեսպան ՄԱԹԻԱՍ ՔԻՍԼԵՐԸ նշեց, որ ԳԴՀ դեսպանատունը Մեծ Բրիտանիայի դեսպանատնից ընդունեց ՆԱՏՕ-ում Հայաստանի կոնտակտ դեսպանատան պարտականությունը և ՆԱՏՕ-ի շաբաթից հետո նման վեհաժողովը համարեց շատ կարևոր: Նա հիշեց, որ հետխորհրդային տարածքում Հայաստանն առաջիններից մեկը 1992-ից սկսեց աշխատել ՆԱՏՕ-ի հետ և այս ընթացքում ընդլայնել ու խորացրել է համագործակցությունը կառույցի հետ: Դեսպանն անդրադարձավ 2014-ին ընդունված փաթեթին՝ Հայաստանի հատուկ կարիքները բավարարելու համար, չորրորդ ԱԳԳԾ-ին և շեշտեց, որ Հայաստանն ապացուցել է իր ռազմական կարողությունները խաղաղարար առաքելությունների ժամանակ: Ճգնաժամային իրավիճակում ՆԱՏՕ-ում նոր մարտահրավերներ են ի հայտ եկել, ըստ դեսպանի, փոփոխվող անվտանգության միջավայրի խնդիրներին է նվիրված լինելու Վարշավայի գագաթնաժողովը՝ 2016-ի հուլիսին:
Հարավային Կովկասում «Հանուն ազատության» Ֆրիդրիխ Նաումանի անվան հիմնադրամի մշտական ներկայացուցիչ ՊԻՏԵՐ-ԱՆԴՐԵԱՍ ԲՈԽՄԱՆԸ նշեց, որ իրենց նպատակն է խթանել ազատության սկզբունքները հասարակության բոլոր խավերի համար: Հիմնադրամի խնդիրը տարածաշրջանում ազատական գաղափարների տարածումն է քաղաքական երկխոսության միջոցով: «Արդար գործընկերությունը չափազանց կարևոր է հաջողության համար»՝ ըստ պարոն Բոխմանի:
ՀՀ արտաքին գործերի նախարարության ՆԱՏՕ-ի բաժնի պետ ԳԱԳԻԿ ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆԸ մանրամասն ներկայացրեց ՀՀ-ՆԱՏՕ գործընկերային հարաբերությունների պատմությունը: ԱԳԳԾ չորրորդ ծրագիրը 2014-2016-ի համար սահմանում է գործողությունները, որ համատեղ իրականացվելու են: Հայաստանը ՆԱՏՕ-ի հետ չորս ուղղություններով է աշխատում: Առաջինը քաղաքական երկխոսությունն է: Երկրորդը համագործակցությունն է պաշտպանության և անվտանգության ոլորտներում, երրորդը՝ արտակարգ իրավիճակների և ճգնաժամային կառավարման կարողություններն են, բնապահպանական համագործակցությունը: Չորրորդը հանրային իրազեկումն է: Պարոն Հովհաննիսյանը մանրամասն անդրադարձավ բոլոր ուղղություններին ու ՆԱՏՕ-ի հինգերորդ շաբաթին Հայաստանում:
ՀՀ պաշտպանության նախարարության պաշտպանական քաղաքականության վարչության պետի տեղակալ ԱՐԱ ՄԵՍՐՈՊՅԱՆԸ կարծում է, որ առաջացել է ՆԱՏՕ-ի հետ համագործակցությունը անվտանգության նոր պահանջներին համապատասխանեցնելու անհրաժեշտություն: ՈՒելսի գագաթնաժողովը չտվեց բոլոր հարցերի պատասխանը և Վարշավայի գագաթնաժողովը կարող է լրացուցիչ ճշգրտումներ բերել ՆԱՏՕ-ի քաղաքականության մեջ ընդհանրապես և Հարավային Կովկասում մասնավորապես: Գագաթնաժողովի հռչակագիրը կարող է վճռորոշ լինել և պետք է հստակ ուրվագծի ՆԱՏՕ-ի վերջնանպատակը գլոբալ ու տարածաշրջանային կտրվածքով: Արա Մեսրոպյանը համոզված է, որ ՆԱՏՕ-ն պետք է զերծ մնա արդեն տասը տարի հռչակագրերում կրկնվող Հայաստանի, Ադրբեջանի, Մոլդովայի անկախության և տարածքային ամբողջականության ու սուվերեն աջակցության, սառեցված հակամարտություններին վերաբերող ոչինչ չասող ու ընդհանրացված ձևակերպումներից և փոխարենը մատնանշի յուրաքանչյուր պետության, սառեցված կամ չսառեցված հակամարտության նկատմամբ իր քաղաքականությունը: Կոնսենսուսի բացակայության դեպքում ՊՆ պաշտոնյան առաջարկեց կամ ընդհանրապես չանդրադառնալ խնդրին, կամ կողմերին կոչ անել բանակցությունները վերսկսել և հրաժարվել ուժային մեթոդներից: «ՆԱՏՕ-ի նոր քաղաքականությունը պետք է լինի հասցեական»՝ բանաձևեց Արա Մեսրոպյանը: Նա ամփոփեց, որ ՀՀ-ՆԱՏՕ հարաբերությունները չունեն քաղաքական նկրտումներ, այլ ձևավորվում են բնականորեն՝ բխելով Հայաստանի, տարածաշրջանի և ամբողջ աշխարհի անվտանգությանը ուղղված սպառնալիքների չեզոքացման անհրաժեշտությունից: ՀՀ-ՆԱՏՕ համագործակցության սահմանին անդրադառնալով՝ նա հայտարարեց, որ չի կարելի քարացած մոտեցումներ ցուցաբերել, կենդանի գործընթաց է, միջազգային հարաբերություններն անընդհատ զարգանում են, ի հայտ են բերում անվտանգության ապահովման տարաբնույթ խնդիրներ և ազգային-պետական շահերից էլ կբխի այս կամ այն կառույցի հետ համագործակցությունը:
ՆԱՏՕ-ում Գերմանիայի պատվիրակության քաղաքական հարցերի բաժնի ղեկավար ԳՈՒԻԴՈ ՀԻԼԴՆԵՐՆ էլ այն կարծիքին է, որ մենք ապրում ենք դրամատիկ ժամանակներում ու դրամատիկ հեռանկարներով: ՆԱՏՕ-ն շրջապատված է ճգնաժամերի բազմությամբ, Ռուսաստանը մարտահրավեր է նետում միջազգային անվտանգության ճարտարապետությանը՝ բռնակցելով Ղրիմը և մուտք գործելով Արևելյան ՈՒկրաինա: ՈՒկրաինայի իրավիճակը պետք է նոր լույս սփռի Աբխազիայում, Օսիայում և ԼՂՀ-ում սառեցված հակամարտությունների վրա: Նա անդրադարձավ տարբեր աշխարհամասերում ՆԱՏՕ-ի հետաքրքրությունների շրջանակին, և նշեց, որ հակամարտությունները չեն ավարտվում ՆԱՏՕ-ի սահմաններին, Եվրոպա մուտք գործող հարյուր հազարավոր փախստականները փոխում են իրավիճակը: «ԻՊ-ի ամբողջական սպառնալիքի ծավալները մենք դեռ չենք կարողանում գնահատել»,- ասաց Գուիդո Հիլդները` արձանագրելով, որ Եվրոպան հայտնվել է իրավիճակի ուսումնասիրության ու ուսումնառության գործընթացում: Եվրոպացիները կարծում էին, որ ապրում են կայուն ու անվտանգ միջավայրում, շրջապատված են գործընկերներով, բայց զարգացումները վկայում են, որ նրանք իրենց անվտանգությունը չեն կարողանում ապահովել, և եվրոպական անվտանգության խնդիրները պահանջում են նոր մտածելակերպ, նոր ռեսուրսներ ու նոր դիրքորոշում: Վարշավայի գագաթնաժողովը, նրա կարծիքով, կշարունակի որոշարկումները, որ ՆԱՏՕ-ն մնա ամենահզոր ռազմական դաշինքը, որ ունի ամենախիստ պաշտպանական դիրքորոշում: Գործընկերությունները ՆԱՏՕ-ի համար առավել կարևոր են դարձել՝ սա Բրյուսելի գնահատականն է, և Բրյուսելը սպասում է արձագանքների ու համագործակցության առաջարկների:
ՆԱՏՕ-ի միջազգային աշխատակազմի քաղաքական հարցերի և անվտանգության քաղաքականության բաժնի աշխատակից ՇՏԵՖԵՆ ԷԼԳԵՐՍՄԱՆ կարևորեց, որ Հայաստանը հստակ ներկայացնի, թե ՆԱՏՕ-ի հետ աշխատանքներում ինչի՞ է ցանկանում հասնել, որովհետև հաջորդ տարի պետք է կազմվի անհատական գործընկերության նոր ծրագիրը: Անվտանգության նոր միջավայրին, ՈՒկրաինայի իրավիճակին ՆԱՏՕ-ի դաշնակիցները և Հայաստանը ի՞նչ դիտակետից են նայում՝ սա Շտեֆեն Էլգերսմայի առաջին հարցն էր, որ այդպես էլ պատասխան չստացավ: Նա ցանկանում էր նոր ԱԳԳԾ-ն կազմելուց առաջ միավորել բոլոր լավագույն ջանքերը և ասաց, որ ՆԱՏՕ-ն ու նրա գործընկեր պետությունները պետք է առաջարկությունները համադրեն ու պարզեն իրականացման հնարավորությունները: Շտեֆան Էլգերսման կարևորեց կիբեռանվտանգության ոլորտը, որ բոլոր պետություններին է վերաբերում: Համաժողովի առաջին նիստն ամփոփող հարց ու պատասխանը թերևս ավելի հետաքրքիր էր ելույթներից: Կորյուն Նահապետյանին հետաքրքրում էր, թե ՆԱՏՕ-ն ի՞նչ քայլեր է նախատեսում, որ Հայաստանը կարողանա ԱԳԳԾ-ով ծրագրված միջոցառումները իրականացնել, և ի՞նչ դասեր է քաղել ՆԱՏՕ-ն` հաշվի առնելով, որ արդեն չորրորդ ԱԳԳԾ-ն է իրականացվում: Վարշավայի գագաթնաժողովից առաջ պատգամավորը կարևոր համարեց, որ ՆԱՏՕ-ի քարտուղարությունը խորհրդակցություններ անցկացնի գործընկեր պետությունների հետ՝ հաշվի առնելով, որ Վարշավայում ընդունվելու է նոր հռչակագիր, որը գնահատում է իրավիճակը տարածաշրջաններում ու ուղենշում անելիքները: Մասնավորապես նա այդ խնդիրը կարևորեց Հայաստանի համար և առաջարկեց խորհրդատվական պատվիրակությունների այցեր կազմակերպել: Թևան Պողոսյանը ցանկանում էր իմանալ, թե ի՞նչ անելիքներ կան Հայաստանում և ո՞րն է Հայաստանի դերը, նա կարևորեց հասարակության իրազեկվածությունը: Պարոն Պողոսյանը ԱԳԳԾ-ի վերաբերյալ հանրային իրազեկվածությունը զրոյական որակեց՝ բացի ընդհանուր ձևակերպումներից ոչ ոք տեղյակ չէ գործողությունների ծրագրով նախատեսված քայլերից ու ակնկալվող արդյունքներից: Նա ընդունում է, որ տարածաշրջանում ՆԱՏՕ-ն չեզոք է մնում սպառազինությունների մրցավազքից, բայց տարածաշրջանում սպառազինման մակարդակ է բարձրանում:
Շտեֆեն Էլգերսման համաձայն էր, որ քաղաքական երկխոսությանը նոր դինամիկա պետք է հաղորդվի, և Վարշավայի գագաթնաժողովի նախօրեին դեռ չկա փոխհամաձայնեցված միջոցառումների ծրագիր, ըստ որի Հայաստանը ՆԱՏՕ-ի բարձրաստիճան պաշտոնյաների հետ կարող էր խորհրդակցել և անելիքները ճշտել: Նա նշեց, որ ամեն տարի Հայաստանը հնարավորություն ունի ընտրելու և ընտրում է 1500 գործողությունների առաջարկվող ցանկից, որոնք ՆԱՏՕ-ն ֆինանսավորում է: Նա թվարկեց մի քանի ծրագրեր, որ Հայաստանում հաջողությամբ իրականացվել են տարբեր ոլորտներում: Հանրային իրազեկման անբավարար մակարդակը նա ևս ընդունեց և ասաց, որ այդ ուղղությամբ աշխատանքները պիտի շարունակվեն: Հայաստան-Թուրքիա հարաբերությունների վերաբերյալ նա մեջբերեց ընդհանուր տեսակետը, որ նորմալացումը ռազմավարական մեծ օգուտ կտա ողջ տարածաշրջանին, բայց նշեց, որ ՆԱՏՕ-ն այդ գործընթացի առաջնագծում չէ: Գուիդո Հիլդները կարծում է, որ կառույցն ու նրա դաշնակիցները սովորում են գնահատել մարտահրավերների խորքային պատճառները, բարձրացնել դիմադրողականությունն ու տոկունությունը: Հիլդները նշեց, որ Գերմանիան ՆԱՏՕ-ի տարեկան բյուջեին շոշափելի գումար է հատկացրել՝ մի քանի հարյուր միլիոն եվրո՝ լուծելու վտանգված երկրների խնդիրները: Հայաստանը այդ ցանկում չկա և չի համարվում վտանգված երկիր, հիմնականում գումարներն ուղղվում են Իրաք, Սիրիա, Լիբիա: Փախստականների հարցին առաջինը Եվրոպայում արձագանքում է ԵՄ-ն, ՆԱՏՕ-ն այդ հարցով չի զբաղվում: ՆԱՏՕ-ում Գերմանիան իր առաջիկա նախագահության շրջանակներն արդեն ուրվագծել է: Գուիդո Հիլդները նշեց նորմանդական քառյակը, որի անդամ է Գերմանիան, և ասաց, որ ՈՒկրաինայի ճգնաժամի հանգուցալուծումը ընդհանուր տարածաշրջանի համար դրական նշանակություն կունենա: Ռուսական ռազմական ներկայությունը Հայաստանում ՆԱՏՕ-ն դիտում է որպես Հայաստանի ինքնիշխան որոշում և չի մեկնաբանում՝ հարգելով ՀՀ ընտրությունը, որը ՆԱՏՕ-ի համար խնդիր չէ: Գուիդո Հիլդները նշեց, որ ՆԱՏՕ-ի համար ֆորմալ առումով գործընկեր երկիր է և Ռուսաստանը, թեպետ Ղրիմի անեքսիայից հետո գործնական համագործակցությունը առկախված է, բայց երկխոսությունը Ռուսաստանի հետ կա և ցանկացած պահի կարող է ակտիվացվել:
ՆԱՏՕ-Հայաստան համագործակցության խորհրդարանական և մարդկային հարթություններին անդրադարձան ԱԺ պատգամավորներ Էլինար Վարդանյանը, Խաչատուր Քոքոբելյանը և Թևան Պողոսյանը:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հ. Գ. -Ժամը 11-ից առանց ընդմիջման համարյա մինչև 15-ը՝ ելույթներ, հարցեր, պատասխաններ, տեսակետներ՝ հետաքրքիր քննարկում, որտեղ մտքի շարժը մտքի խաղ չէր: Եվ, այնուամենայնիվ, փողոց դուրս գալով «Կոնգրես» հյուրանոցից ու անձրևոտ Երևանով քայլելիս ավելի շատ զգացողությունը, քան քննարկման տպավորությունն էր մեջս մնացել: Երբ հազար տարի առաջ հարցազրույց էի անում ՀՀ արտաքին գործերի նախարար Վահան Փափազյանի հետ, ու նա պատմում էր Հայաստանի Հանրապետության ու ՆԱՏՕ-ի համագործակցության մասին, դա հնչում էր իբրև սենսացիա: Այսօր սենսացիա չկա, կա տարբեր ոլորտներում համագործակցություն, որտեղ ՆԱՏՕ-ն, ինչպես Շտեֆեն Էլգերսման ասաց՝ Հայաստանի առաջ չունի կարմիր գծեր, համագործակցության որակն ու մակարդակը, ԱԳԳԾ-ի շրջանակները որոշում է Հայաստանը: ՆԱՏՕ-ն ներկայացնող Շտեֆեն Էլգերսման, Գուիդո Հիլդները, Մաթիաս Քիսլերը, Պիտեր-Անդրեաս Բոխմանը և Հայաստանը ներկայացնող օրենսդիր, գործադիր պաշտոնյաները, այնուամենայնիվ, խիստ տարբերվում էին միմյանցից իրենց մտածողության համակարգով: Նրանք ներկայացնում էին աշխարհն իր խնդիրներով՝ մերոնք, չգիտես ինչու, նորից մտել էին պահանջատիրոջ դերի մեջ ու առանց պատասխանելու, թե Հայաստանը ի՞նչ է ցանկանում ՆԱՏՕ-ից ստանալ ու ի՞նչ է պատրաստ տալ, անընդհատ հարցնում էին՝ ի՞նչ է մտադիր ՆԱՏՕ-ն անել Հայաստանի համար: Հայաստան-ՆԱՏՕ գործընկերությունը սկսվել է 1992-ին, քիչ ժամանակ չէ: 1994-ին Հայաստանը միացավ «Գործընկերություն հանուն խաղաղության» ծրագրին: Անհատական գործընկերության գործողությունների իր առաջին ծրագիրը Հայաստանը ՆԱՏՕ-ին է ներկայացրել 2005-ին և հիմա արդեն՝ չորրորդ ԱԳԳԾ-ն է՝ 2014-2016-ի համար: Այդ անբարեհունչ ԱԳԳԾ-ն ներառում է զինված ուժերից մինչև աղետների նվազեցում ու ճգնաժամային կառավարում, արտակարգ իրավիճակներ ու բնապահպանություն, ու իսկապես մենք այնքան քիչ գիտենք թե ԱԳԳԾ-ների, թե ՆԱՏՕ-ի, թե մեր ցանկությունների ու անելիքների մասին: ՈՒ պատճառն այն չէ, որ մենք ՀԱՊԿ-ի զրահաբաճկոնն ենք գերադասում, պատճառը մեր կաղապարված մտածողությունն է, որը թոթափելու փորձերի առաջարկից առաջ բողոք է ձևակերպվում:

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ