«Շատ կարևոր է մարդկանց գիտակցությանը հասցնել, որ ջուրը ևս արժեք է»

Բնապահպանական խնդիրները գնալով աշխարհում ավելի ու ավելի են խորանում: Եվ որքան արագանում է տեխնիկական առաջընթացը, այնքան մեծանում են բնապահպանական խնդիրները: Եվ քանի որ Հայաստանը երկրագնդից դուրս չէ, ուրեմն նույնպես զերծ չէ բնապահպանական մարտահրավերներից: Եվ ինչպես ցանկացած երկրում, այնպես էլ Հայաստանում պատկան մարմինները կոչված են լուծելու առկա խնդիրները: Նաև փաստենք՝ արդեն մեկ տարի է, ինչ բնապահպանության նախարարի պորտֆելը ստանձնել է ԱՐԱՄԱՅԻՍ ԳՐԻԳՈՐՅԱՆԸ: «Իրատես»-ը փորձեց պարզել, թե ինչ ձեռքբերումներ են գրանցվել այս ժամանակահատվածում:

-Կարծում եմ, ամբողջական աշխատանքներն ամփոփելու համար վաղ է, սակայն կարող եմ ասել՝ որոշակի ձեռքբերումներ ունենք,- նշեց պարոն նախարարը։- Այս պաշտոնը ստանձնելիս ՀՀ նախագահի կողմից հստակ հանձնարարական տրվեց՝ Արարատի մարզում ապահովել ջրի խնայողություն և ջրերի ապօրինի օգտագործման կասեցում: Սա առաջին հերթին ընդգրկում է ձկնաբուծությունն օրինական դաշտ բերելու անհրաժեշտությունը: Ջրային ռեսուրսների արդյունավետ օգտագործումը բնապահպանական ոլորտում գերակա խնդիր է և ունի ռազմավարական նշանակություն: ՀՀ նախագահի առաջադրանքը, կարծում եմ, կարողացանք կատարել: Իրականացված աշխատանքների արդյունքում կատարվել է տարեկան շուրջ 1 մլրդ 300 մլն խմ ջրի խնայողություն: Սա այն ծավալն է, որը թույլ կտա Արարատյան դաշտի ստորերկրյա ջրային պաշարի կանոնավոր վերականգնում և ջրային հորիզոնի բարձրացում: Կատարված աշխատանքի արդյունքը տեսանելի է ոչ միայն բնապահպանության նախարարության աշխատակիցներին, այլև տարածաշրջանի բնակչությանը, ձկնաբույծներին և ջրօգտագործողների ընկերություններին: Ի դեպ, դրական տեղաշարժ և ըստ այդմ դրական արձագանքներ ջրային հորիզոնի բարձրացման վերաբերյալ արդեն իսկ կան: Օրինակ` Ակնալճում ջրի մակարդակն ավելացել է 70 սմ-ով, Կապույտ լճում` 50 սմ-ով, տարբեր բնակավայրերի հորերում` 10-40 սմ-ով: Այսօր հստակ կարող ենք ասել, որ ունենք ստորջրյա հորիզոնի բարձրացում` միջինը 12 սմ-ով: Կատարված աշխատանքներից հետո մենք պարբերաբար իրականացնում ենք վերահսկողություն և մշտադիտարկումներ: Եվ եթե նախկինում ձկնաբույծները թերահավատորեն էին տրամադրված այս գործընթացի նկատմամբ, այսօր անձամբ են փաստում, որ իրենց համար ՋՕԸ-ի կողմից հատկացվող ջրի քանակը տեսանելի է և բավարար:
-Իսկ ջրաքանակի ավելացման դեպքում ինչպե՞ս է իրականացվում կարգավորման գործընթացը:
-Ձկնաբուծական տնտեսություններում ստուգումներ պետք է իրականացնենք յուրաքանչյուր ամիս` ջրի ավելցուկի դեպքում գերածախսից զերծ մնալու համար: Այդ նպատակով մեր աշխատակիցները տեղերում չափումներ են իրականացնում և փաստացի օգտագործվող ջուրը համապատասխանեցնում ջրի թույլտվության (ՋԹ) սահմանված չափերին: Ի դեպ, առաջացած իրավիճակը մեզ թելադրեց, որ ՀՀ կառավարությունն ընդուներ սակավաջրության մասին որոշումը, որի արդյունքում ձկնաբույծներին, ջուր օգտագործողներին ծանուցում ուղարկվեց ՋԹ-ները վերանայելու և նոր ՋԹ տրամադրելու վերաբերյալ: Արդյունքում նվազեց ՋԹ-ի չափը, սահմանվեց հստակ չափ: Վերոնշյալ միջոցառումների արդյունքում այսօր փաստացի խնայվել է 1 մլրդ 9 մլն խմ ջուր: Սա հնարավորություն կտա խուսափելու սակավաջրությունից:
-Ինչ խոսք, խնդրի կարգավորումը վաղուց պահանջված անհրաժեշտություն է, բայց, անկեղծ ասած, դժվար եմ պատկերացնում, թե ինչպես եք այն լուծել, քանի որ հատկապես Արարատի մարզում ձկնաբուծությամբ զբաղվում են բարձրաստիճան պետական պաշտոնյաներ և օլիգարխիկ պատգամավորներ: Խնդիրը կարգավորելու ընթացքում չի բացառվում, որ ստացած լինեք բարեկամա-խնամիական զանգեր ջրի քանակն ավելացնելու համար:
-Իհարկե, եղան դժվարություններ, լուրջ խնդիրներ առաջացան, մեր հասցեին շատ բողոքներ հնչեցին, սակայն մեզ հաջողվեց փոխել մարդկանց մտածողությունը: Ճիշտ է, դրա համար պահանջվեց լուրջ աշխատանք: Ի վերջո, մենք կարողացանք ապացուցել ձկնաբույծներին, որ այսօրվա մեր քաղաքականությունը կարևոր է թե՛ իրենց՝ ձկնաբույծների, թե՛ բնապահպանության և թե՛ գյուղատնտեսության ոլորտների զարգացման համար: Շատ կարևոր է մարդկանց գիտակցությանը հասցնել, որ ջուրը ևս արժեք է և կենսական անհրաժեշտություն, որին պետք է խնայողաբար մոտենալ: Յուրաքանչյուրը պետք է գիտակցի, որ ջուրն անսպառ աղբյուր չէ: Այս համատեքստում արդեն ազգական-բարեկամ կապերը չեն կարող աշխատել: Եվ եթե մենք համահավասար մոտեցում չկիրառեինք բոլորի նկատմամբ, հաջողության չէինք հասնի: Այսօր բոլոր ջուրօգտագործողները գտնվում են օրենքի դաշտում, և ՋԹ-ներով սահմանված է ջրի օգտագործման չափը: Ասեմ մեկ այլ բան ևս. նախկինում ՋՕԸ-ները ջուրն օգտագործում էին առանց սեզոնային սահմանափակումների: Մենք հասանք նրան, որ ջրի հորերը ձմռանը փականային ռեժիմի են բերվում, իսկ գարնանը ՋՕԸ-ի հայտերի հիման վրա, ըստ տարածքների, կրկին բացվում են` ոռոգման նպատակով: Այնպես որ, կարելի է արձանագրել, որ ջրային ոլորտում մենք ձեռքբերում ունենք: Սակայն դրա հետ մեկտեղ պետք է նշեմ, որ բնապահպանական այլ ոլորտներում կան որոշ խնդիրներ, որոնք փորձում ենք լուծել:
-Ո՞ր թերությունների մասին է խոսքը:
-Բացեր կան աղբահանության ոլորտում, ինչի մասին ահազանգում են և՛ քաղաքացիները, և՛ լրատվամիջոցները: Քանի որ այս ոլորտը տեղական ինքնակառավարման մարմինների ենթակայության տակ է, մենք պարբերաբար խորհրդակցություններ ենք անցկացնում ՏԻՄ ղեկավարների հետ: Ինչ խոսք, որ ոլորտն ինքը բարդ է և ամբողջությամբ դեռևս կարգավորված չէ, փաստ է. ՀՀ-ում որևէ աղբավայր լիցենզավորված չէ: Ճիշտ է` որոշ տարածքներում կատարվում է աղբահանություն, տեսակավորվում է աղբը, և կարող ենք ասել, որ աշխատանքները նորմալ են ընթանում, սակայն միևնույն ժամանակ պետք է այս ոլորտն ամբողջությամբ բերվի օրինական դաշտ, և մարդիկ պետք է հասկանան, որ աղբահանությունը ևս բիզնես է: Այս ոլորտում մենք իրականացնում ենք տեսչական ստուգումներ և փորձում ենք հնարավորինս մարդկանց օգտակար լինել խորհրդատվությամբ, թե որն է իրենց պատասխանատվությունը օրենքի առջև: Հաջորդ կարևոր խնդիրը ձկնագողությունն է, որը նույնպես փորձում ենք կարգավորել: Օրենքով մեր տեսուչները չեն կարող ոչաշխատանքային և տոնական օրերին Սևանա լճում ստուգումներ անցկացնել: Այս բացը թույլ է տալիս որսագողերին օգտվել առիթից: Կարծում եմ՝ օրենսդրական այս բացը պետք է կարգավորել: Սրա հետ մեկտեղ ամենակարևորը մարդկանց մտածողության փոփոխությունն է: Մարդը պետք է հասկանա, որ չի կարելի կտրել այն ճյուղը, որի վրա ինքը նստած է: Նրանք պետք է հասկանան, որ որսն արգելելու շրջանը բխում է իրենց իսկ շահերից: Մեր ցանկությունն է հնարավորինս մեծացնել Սևանա լճում ձկան պաշարները, որպեսզի մոտ ապագայում հնարավորություն ստեղծվի նաև արդյունաբերական որսի համար:
-Դուք՝ որպես նախարար, բնապահպանության ոլորտում ձևավորեցիք նախարար-ՀԿ-ներ համագործակցության ինստիտուտը: Այսօր ՀԿ-ները շատ են բողոքում ընդերք շահագործողներից, հատկապես նկատի ունենալով պոչամբարները: Ճիշտ է, հանքարդյունաբերության ոլորտը էներգետիկայի և բնական պաշարների նախարարության ենթակայության տակ է, սակայն խնդիրն ուղղակիորեն առնչվում է բնապահպանությանը: Ի՞նչ եք անում բնությունը պահպանելու հարցում էներգետիկայի և բնական պաշարների նախարարության հետ համագործակցության արդյունքում:
-Հետաքրքիր հարց է: Առաջին հերթին յուրաքանչյուր ընդերքօգտագործող պետք է պարկեշտ լինի բնության, օրենքի և տարածքի բնակչության առջև: Այդ դեպքում շատ հարցեր կլուծվեն: Որոշ ընդերքօգտագործողների հանքավայրերի շահագործման նախագծեր, անցնելով բնապահպանական փորձաքննություն, ստանում են դրական եզրակացություն, սակայն շահագործման ընթացքում թույլ են տալիս նախագծային շեղումներ, ինչի պատճառով ունենում ենք բնապահպանական խնդիրներով լի իրավիճակներ: Այո, ինչպես ճիշտ նկատեցիք, հանքարդյունաբերությունը մեր նախարարության ենթակայության ներքո չէ, սակայն այս ոլորտում բնապահպանական մասով ևս մենք իրականացնում ենք տեսչական աշխատանքներ: Ըստ օրենքի` ընդերքօգտագործողները հանքավայրի շահագործման ընթացքում դրամագլխին գումարներ են հատկացնում հետագայում ռեկուլտիվացիոն աշխատանքների իրականացման համար: Փաստերը վկայում են, որ որոշ ընդերքօգտագործողներ առանց այդ աշխատանքներն իրականացնելու ավարտել են իրենց գործունեությունը, լուծարվել, իսկ հանքերը մնացել են լքված: Այս խնդիրն առաջացել է նաև այն պատճառով, որ շահագործումից առաջ անհրաժեշտ գումարները չեն գանձվել: Խնդիրը լուծելու նպատակով նախարարությունն իրականացնում է օրենսդրական փոփոխություններ՝ եղած գումարների հաշվին լքված հանքերի ռեկուլտիվացիոն աշխատանքներ իրականացնելու համար: Սա դեռևս փորձնական ծրագիր է, որն առաջին անգամ է իրականացվելու: Միևնույն ժամանակ գանձվում են բնօգտագործման վճարներ: Այս պահին մենք հետաքրքրված ենք, որպեսզի այդ բնօգտագործման վճարները տեղերում ուղղվեն բնապահպանական և տվյալ տարածքի բնակչության առողջապահական խնդիրների լուծմանը: Ի դեպ, այս հարցը կարևորում է նաև ՀՀ վարչապետ Հովիկ Աբրահամյանը:
Ինչ վերաբերում է ՀԿ-ներին, ապա այո, ես կարևորում եմ նրանց աշխատանքը և մեծ հարգանք եմ տածում նրանց գործունեության նկատմամբ: Վերջիններս, տեսնելով չարաշահումներ, բարձրաձայնում են խնդիրը: Մենք մեր հերթին ականջալուր ենք լինում և փորձում հնարավորինս նվազեցնել դրանք: Որքան է մեզ հաջողվում՝ կյանքը ցույց կտա: Վստահ եմ` այս թիմային աշխատանքը հանրօգուտ արդյունք է ունենալու:
-Պարոն նախարար, չէ՞ որ հանքարդյունաբերողների հետ մինչև հանքի շահագործումը կնքվում է պայմանագիր: Այս դեպքում անհասկանալի է, թե ինչու ռեկուլտիվացիոն աշխատանքներն ամրագրված չեն պայմանագրի մեջ, որը թույլ կտա մեր պետությանն իր լծակներով ստիպել գործարարին իրականացնել ռեկուլտիվացիոն աշխատանքներ:
-Խնդիրն այս է. այն հանքերը, որոնց մասին խոսում ենք, տարիներ առաջ լուծարվել են, և փաստացի դրանց շահագործողները չկան: Թողնել այդ հանքերը բաց բնապահպանական տեսանկյունից անթույլատրելի է: Իհարկե, սրանք բնապահպանական խնդիրներ են, և մենք ընդերքօգտագործողների հետ փորձում ենք ոչ միայն այս, այլև շատ այլ հարցեր քննարկել: Մեր պահանջն է, որ ընդերքօգտագործողները հաշվի առնեն տարածքի բնապահպանական և բնակչության շահերը: Դրա համար նրանք պետք է փորձեն բնությանը հասցվող վնասը հասցնել նվազագույնի, փոխհատուցել այդ վնասները, պետք է պարտադիր լուծեն տվյալ տարածքի բնակչության սոցիալական և առողջապահական խնդիրները:

Զրուցեց Ժասմեն ՎԻԼՅԱՆԸ

Հեղինակի նյութեր

• ՃՇՀԱՀ-ն և Ստավրոպոլի «Հյուսիս-Կովկասյան դաշնային» համալսարանը հեռահար եղանակով ստորագրեցին «Մեծ Կովկաս կոնսորցիում ստեղծելու մասին» համաձայնագիրը
• «Հան­ցա­վոր ան­գոր­ծու­թ­յուն են դրսևո­րում ՀՀ իշ­խա­նու­թ­յուն­նե­րը»
• «Ղա­րա­բա­ղյան խնդ­րի քա­ղա­քա­կան լու­ծու­մը պետք է գտն­վեր այս պա­տե­րազ­մից ա­ռաջ»
• ՃՇՀԱՀ-ի հետ համագործակցության շրջանակներում բացվեց ինտերակտիվ ուսուցման ռուսաց լեզվի առաջին կենտրոնը
• «Դուռ-լու­սա­մուտդ պինդ փա­կիր, ու­րի­շին գող մի հա­նիր»
• Կռա­պաշ­տու­թ­յու­նը քան­դեց Հա­յաս­տա­նը
• «Նո­յեմ­բե­րի 4-ի դրու­թ­յամբ Շու­շիում մեր դիր­քե­րը բո­լոր ա­ռում­նե­րով նպաս­տա­վոր են ե­ղել»
• «Որ­քան հիաս­թափ­ված եմ նախ­կին իշ­խա­նու­թ­յուն­նե­րից, այն­քան էլ հիաս­թափ­ված եմ ներ­կա­յիս իշ­խա­նու­թ­յուն­նե­րից»
• ՃՇՀԱՀ-ն 6 մլն դրամ է փոխանցել «Զինծառայողների ապահովագրության» հիմնադրամին և «Հայրենիքի պաշտպանի վերականգնողական կենտրոն»-ին
• ՃՇՀԱՀ հոգաբարձունների խորհրդի նիստում մեկ րոպե լռությամբ հարգեցին Ղարաբաղի պատերազմում իրենց կյանքը հանուն հայրենիքի զոհաբերած նահատակների հիշատակը
• «Պատերազմ և խաղաղության» նոր տարբերակը․ «վաճառված է» Արցախը, վտանգված է Հայաստանը
• Պա­տե­րազ­մի պայ­ման­նե­րում փաս­տա­թուղթն ին­չու՞ բո­վան­դա­կա­յին փո­փո­խու­թ­յուն չի կրել
• Արդեն ե­րեկ պետք է մե­կու­սաց­վեին և պար­տա­դիր թես­տա­վոր­վեին
• Գեր­շա­հույթ` պա­տե­րազ­մի հաշ­վին
• «Լար­վա­ծու­թ­յան մե­ծաց­մա­նը զու­գա­հեռ ես-ը ա­վե­լի է ձուլ­վում մենք-ին»
• «Հա­յե­րը ոչ միայն լավ գոր­ծա­րար­ներ են, այլև լավ մար­տիկ­ներ»
• ՃՇՀԱՀ-ը 15 մլն 500 հազար դրամ է փոխանցել «Հայաստան համահայկական հիմնադրամին»
• «Մեր ամ­րոց­նե­րի պա­տե­րի տակ լավ ջարդ են ու­տում և ու­տե­լու են»
• ՊԵԿ-ը միանձ­ն­յա՞ է ո­րո­շել
• Վլադ Ասատրյանը միաձայն վերընտրվեց ՃՇՀԱՀ հոգաբարձուների խորհրդի նախագահ

Մեկնաբանություններ