Իրանի շրջապտույտը կարող է ներքաշել Ադրբեջանին

Ադրբեջանցի տտեսագետ Նատիգ Ջաֆարլին Minval.az պորտալին ասել է, որ Բաքուն «մյուս երկրների համեմատությամբ նույնպես որոշակի չափով աջակցել է Իրանի դեմ պատժամիջոցներին` այն առումով, որ դադարել է ֆինանսավորել Իրանի տարածքում երկաթուղու շինարարությունը»:

Նրա խոսքով` «կառավարության որոշումով` անորոշ ժամանակով հետաձգվել է շինարարությունը, որի ընթացքում Ադրբեջանը 500 միլիոն դոլար պետք է ներդներ «Հյուսիս-Հարավ» տրանսպորտային միջանցքի շինարարության մեջ»: Դա հաստատում է և Ադրբեջանի էկոնոմիկայի նախարար Շահին Մուստաֆաևը` մատնացույց անելով «նոր հանգամանքները»: Ի՞նչ հանգամանքներ` նախարարը չի բացատրել: Թեպետ փորձագետ Էլհան Շահինօղլուն հաստատում է, որ «պետք է նկատի ունենալ ԱՄՆ պատժամիջոցները Թեհրանի դեմ և նրանց, որ օգնում են Թեհրանին»: Մինչդեռ բոլորովին վերջերս Բաքվի վերլուծաբանները վստահեցնում էին, որ «Ադրբեջանը, լինելով Իրանի մերձավոր հարևանը և կարևոր գործընկերը շատ ոլորտներում, խոշոր տրանսպորտային-էներգետիկ նախագծերի նախաձեռնող (ինչպես «Հյուսիս-Հարավը»), կշարունակի իր անկախ քաղաքականությունը այդ նախագծերն իրականացնելիս»: Ստացվում է, որ ԱՄՆ նախագահի ազգային անվտանգության հարցերով խորհրդական Ջոն Բոլտոնի Բաքու այցը Վաշինգտոնի համար անհաջող չէր` ամերիկացիները ստացան Ադրբեջանի իշխանությունների որոշակի աջակցությունը Թեհրանին մեկուսացնելու և նրա հետ համագործակցությունը դադարեցնելու ջանքերում: Կատարվում է Ջաֆարլիի կանխատեսումը, որ բացահայտ ասում էր. «Մենք բավականաչափ լավ հարաբերություններ ունենք ԱՄՆ-ի հետ, հատկապես վերջին երկու տարիներին: Եվ մենք շատ բարձր ենք դա գնահատում: Եթե ԱՄՆ-ից հնչի ուղիղ կոչ դադարեցնել համագործակցությունն Իրանի հետ որոշակի ոլորտներում, Ադրբեջանի կառավարությունը կարող է որոշակի զիջումների գնալ: Ավելին` դադարեցնել բոլոր կապերը, որ առնչվում են Արևմուտքի ու ԱՄՆ-ի շահերին»: Բոլոր հիմքերը կան կարծելու, որ Բաքուն ավելի է խրվելու կամ Բաքվին ակտիվորեն ներքաշելու են Իրանի դեմ ԱՄՆ պատժամիջոցային քաղաքականության մեջ` բանկային, տեխնոլոգիական, առևտրական ու մյուս ոլորտներում: Ինչպե՞ս է Ադրբեջանը պատկերացնում իրանական ուղղությամբ իրադարձությունների հետագա զարգացումը: Ադրբեջանցի փորձագետները չեն կասկածում, որ «գործընթացները, որ զարգանում են կամ կարող են զարգանալ Իրանում, այս կամ այն կերպ անպայման վերաբերվելու են Բաքվին»: Տնտեսական ոլորտի մասին` ադրբեջանական տնտեսությունը մեծ կորուստներ կարող է կրել էներգետիկ սեկտորում, որովհետև Թեհրանը պետք է դառնար գազի աղբյուրներից մեկը TANAP ու TAP գազատարներով, որ կառուցել է Ադրբեջանը: Կարող է պատահել, որ այդ խողովակաշարերը ոչնչով չլցվեն: Վաշինգտոնին դա հազիվ թե հուզում է, ինչպես և նրա հռչակած խնդիրները` Եվրոպայի էնեգետիկ ապահովման վերաբերյալ: Երկրորդ տարբերակը` Ադրբեջանը կսպասի պահին, երբ Եվրամիությունը կկառուցի Թեհրանի հետ պատժամիջոցները շրջանցող` միջազգային ֆինանսական ու տնտեսական գործակցության խոստացված համակարգը, որ թույլ կտա մանևրել: Բայց ե՞րբ դա կլինի: Գուցե Բրյուսելում սպասում են` երբ Թեհրանում Վաշինգտոնը կսկսվի իրականացնել իշխանափոխության սոցիալական նախադրյալների ստեղծման միջոցառումները: Սակայն կասկածելի է, որ իրադարձությունների այդ զարգացումը բխում է Ադրբեջանի շահերից` Իրանը կվերածվի երկրորդ Սիրիայի` բոլոր հետևանքներով, որ պետք է տեսնել ու գնահատել աշխարհաքաղաքական իրականության տեսակետից: Մերձավոր Արևելքի հարցերով փորձագետ, The Great Middle East նախագծի ղեկավար Ալի Հաջիզադեն չի բացառում Թեհրանում քաղաքական ապակայունացման սցենարը, երբ լոկալ բողոքները կարող են վերածվել մասշտաբայինի ու դա հանգեցնի իշխանափոխության: Փորձագետը գտնում է, որ «չի կարելի բացառել քաղաքացիական պատերազմի տարբերակը ազգամիջյան բախումների հիմքի վրա, այդ դեպքում Ադրբեջան կարող են ուղղվել փախստականների որոշակի հոսքեր»: Իսկ դա արմատականորեն կփոխի ոչ միայն իրավիճակը Մերձավոր Արևելքում, այլև` Անդրկովկասում:

Մեկնաբանելով հակաիրանական պատժամիջոցների հետևանքները Բաքվի համար` Baku Network փորձագիտական խորհրդի ղեկավար Էլհան Ալեսկերովը բացատրեց, որ նոր բարդություններ են լինելու տարածաշրջանում ուժերի աշխարհաքաղաքական դասավորության մեջ և դա վերաբերելու է Ադրբեջանի երկու կարևոր հարևանների շահերին: Այս իրավիճակում Բաքուն ունի և այլ տարբերակ, որի էությունը Մոսկվայի հետ առավել սերտ ռազմատեխնիկական, քաղաքական ու այլ համագործակցության խորացումն է` կանխելու իր համար իրադարձությունների բացասական զարգացումը: Բայց կստացվի՞ միաժամանակ պահպանել հարաբերություններն ԱՄՆ-ի հետ: Պետք չէ մոռանալ` պատմականորեն այնպես է ստացվել, որ Իրանը դիտարկում է Անդրկովկասի արևելյան մասը իր մերձավոր արտերկիրը և ջանում է վերականգնել անդրկովկասյան երկրներում իր ազդեցությունը: Բաքուն բարդ ընտրության առաջ է, բայց ընտրել ստիպված է:
Ստանիսլավ Տարասով, REGNUM

Հ.Գ. Ի՞նչ նպատակով է ստեղծվում տպավորություն, որ Իրանում արդեն իշխանափոխություն է, Ադրբեջանն էլ ստիպված է կառչել Մոսկվայի փեշերից, որ ձերբազատվի փախստականների հոսքից ու մասնատումից: Մոսկվան խաղում է մի քանի ուղղություններով: Իրանի ուղղությամբ ներկայանում է բարեկամ ու դաշնակից, որ փորձում է մեղմել պատժամիջոցների հետևանքները: Հայաստանի ուղղությամբ` դաշնակից ու ռազմավարական գործընկեր է, որ փորձում է ԵԱՏՄ ու ՀԱՊԿ բերել Ադրբեջանին: Ադրբեջանի նկատմամբ` դարձյալ ռազմավարական դաշնակից ու գործընկեր է, որ պատրաստ է պաշտպանել ԱՄՆ-ից: Թուրքիայի նկատմամբ` ռազմավարական դաշնակից, որ փորձում է Անկարային պոկել ԱՄՆ-ից ու ՆԱՏՕ-ից: Հարց` Մոսկվայի ինչի՞ն է պետք այդքան հակասական ու իրարամերժ քաղաքականությունը Հարավային Կովկասում, որ ինչ-որ կետում կախվելու է:
Իսկ թե ինչ ջերմ հարաբերություններ են Վաշինգտոնի ու Բաքվի միջև, վկայում է ԱՄՆ նավթային ընկերությունների դուրս գալը Ադրբեջանից` նավթը վերջանում է: Պարզապես Մոսկվան հարմար պահ է գտել` Բաքվին «որդեգրելու» ու Ադրբեջանին թույլ չտալու որևէ շեղում իր ուղեգծից: Բայց` պահպանելով Հայաստանը:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ