Մի «հակահեղափոխության» պատմություն

Ցանկացած պետության համար աղետ է, երբ իշխանության են գալիս աստվածուրաց ու տգետ մարդիկ: Նրանք իրենց շուրջը ստեղծում են իրենց նման մթնոլորտ. մարդիկ ունեն հացի խնդիր և ստիպված են հարմարվել, դառնալ նրանց նման` ստորություններ անել, դավաճանել` գլուխը պահելու համար: Քչերը կարող են դիմադրել տգետ ու աստվածուրաց իշխանությանը: Միայն նրանք, որ պատասխանատվություն չունեն իրենց ընտանիքի համար, օրվա հաց աշխատելու խնդիր չունեն, սկզբունքային են ու անկոտրում: Ընդհանուր աղտոտված ու այլասերված միջավայրում նրանք համարվում են խելագարներ ու կորցնում են հասարակական կարևորությունը` դուրս են մղվում տգետների ու աստվածուրացների հաստատած «կարգուկանոնի» դաշտից: Կարևոր չէ` այդ տգետներն ու աստվածուրացները լավ, թե վատ օրենքներ, ճիշտ, թե սխալ որոշումներ կընդունեն, նրանց ձևավորած մթնոլորտում ամեն ինչ փչանում է: Շողոքորթության, նենգության, դավաճանության, ստորաքարշության, սեփական բթությունն ու ոչնչությունը ուրիշներին իբրև իմաստնություն ու վեհություն պարտադրելու մթնոլորտում` իրենց սպառնացող ամենօրյա, ամենժամյա վտանգի մեջ ինքնապահպանության բնազդը մարդկանց ստիպում է մանևրել ու նույնքան ստորանալ` նրանք սկսում են դավաճանել իրենց ընկերներին ու մերձավորներին, ստել ու խաղեր տալ: Նրանք գուցե հասկանում են, գուցե չեն հասկանում, որ իրենց ընկերների գլուխն ուտելուց հետո իշխանությունն անցնելու է իրենց, որովհետև տգետներն ու աստվածուրացներն իրենց ապահով են զգում միայն յուրայինների շրջապատում` նախապես նրանց վրա էլ կոմպրոմատներ հավաքելով, որովհետև հարաբերությունների այլ կերպ նրանք չգիտեն: Բացարձակ վստահություն նրանց տալիս է փողը, հնարավորինս շատ փողը, որ ավելի շատ շարժական ու անշարժ գույք գնեն, այդ թվում` մարդկանց: Նրանք ստեղծում են ու արժեք են հայտարարում իրենց նմաններին, որովհետև տգետ են, որովհետև աստվածուրաց են, որովհետև չգիտեն` կյանքը ուրիշ ո՞նց է լինում: Ահա ձեզ կոռուպցիայի ու իշխանության բռնազավթման, ընտրությունների կեղծման ու հասարակության ճգնաժամի մեխանիզմը` մուկը նույնիսկ մեղրի կարասն է մուխտառում:

Սա` օրվա թեմայից դուրս, բայց և օրվա թեմայով: Տգետների ու աստվածուրացների ցեղը ամենադիմացկունն է բոլոր երկրներում ու բոլոր ժամանակներում. այդ նրանք են սպանել Հուլիոս Կեսարին ու Մոցարտին, նրանք են գնդակահարել շարքային մարդու հույսերն ու երազները արժանապատիվ կյանքի ու պատվի մասին: Միշտ և ամենուր, որ իրենք ապրեն ու բազմանան: Մարդու մեջ մարդուն վերացնելու հաշվին: Եվ ուրեմն առաջնահերթը բարոյահոգեբանական մթնոլորտի փոփոխությունն է` վախի, ստորաքարշության ու կեղծիքի միջից դուրս գալու, կռապաշտությունը հարաբերությունների կանոնակարգ չդարձնելու, խաբելու, ստելու, ձևեր թափելու անհրաժեշտությունը վերացնելու մեջ:
Չի ստացվում: Ոչ մի կերպ: Դեռ չի ստացվում:

Ի՞նչ կատարվեց հոկտեմբերի 2-ին: Մանրամասների մեջ չմտնելով, որոնք լավ հայտնի են բոլորին, պատկերն այսպիսին է.
1. Սիրո ու համերաշխության կարգախոսով, այնուամենայնիվ, գեներացվում է ատելության ու անհամերաշխության մթնոլորտը: Գուցե դա ճանապարհներից ամենակարճն է, բայց լավագույնը ու հաստատ միակը չէ: Մայիսի 8-ից հետո ու հատկապես Երևանի ավագանու ընտրարշավի օրերին հասարակության բևեռացումն ու հակադարձ խրամատներում տեղավորելը հայտարարվեց միակ ճանապարհ` հանուն հեղափոխության հաղթանակի: Դա սկզբունքային սխալ է:

2. Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը արդեն ուներ հասարակության գերվստահության մանդատը` նոր գեներացիայի անհրաժեշտությունը հայտնի է միայն նրան: Փոխարենը նա կարող էր ընտրել խորհրդարանի քաղաքական ուժերի հետ բանակցությունների ճանապարհը, որոնց ձախողումից հետո միայն դիմել ժողովրդի աջակցությանը:

Բայց նա նույնիսկ «Ելքի» դաշնակից կուսակցությունների հավատարմությունը կասկածի տակ դրեց և հեղափոխության բոլոր դափնիները շարեց ՔՊ-ի ուսերին, որոնք հրապարակավ ճկվում են:

3. ՀՀԿ-ն, ԲՀԿ-ն ՀՅԴ-ն բացահայտորեն կյանքից կտրված ու իրավիճակի ընկալման ունակությունից զուրկ են` նրանց բոլոր գործողությունները դա են ապացուցում: Երեք կուսակցությունների միակ հանգրվանը մնացել են Սահմանադրությունն ու օրենքները, որոնց հետ մանիպուլյացիաներով փորձում են մնալ քաղաքական դաշտում: Բացի հասարակության մեջ պահանջարկվածության իսպառ բացակայությունից` նրանք խնդիրներ ունեն միմյանց հետ ու իրենց ներսում:

4. Երկու տասնամյակ ՀՀԿ-ն եղել է անսասան հովանի, որի ներքո ԲՀԿ-ն ու ՀՅԴ-ն կերտել են իրենց կենսագրությունը իբրև խորհրդարանական ու քաղաքական ուժ` նախապես նախագահականում հաստատված ընտրացուցակներով ու քվոտաներով` միմյանց մեջ բաժանելով իշխանությունը, տնտեսությունը, նույնիսկ մշակույթն ու իրավունք ստանալով անպատիժ տնօրինել «իրենց» մասնաբաժինը` շրջանցելով օրենքներն ու իրավունքի ուժով կայացնելով որոշումներ: Նրանք համատեղ են կեղծել ընտրությունների արդյունքներն ու ընտրակաշառք բաժանել: ՀՀԿ-ի վերահսկողությամբ են խորհրդարանում հայտնվել մյուս քաղաքական ուժերը` ապահովելու ձևական ժողովրդավարության պատկերը` իրականում զուրկ լինելով որոշումների ընդունման վրա որևէ ազդեցությունից:

5. Հեղափոխությունից հետո ՀՀԿ-ն, ԲՀԿ-ն, ՀՅԴ-ն հայտնվել են իրականությանը դեմ հանդիման, այն իրականությանը, որ իրենք չեն ծրագրել ու իրենցից կախված չէ: Նրանց մնացել է միայն շատ փոքր տարածք` Բաղրամյան 19-ը, որտեղ կարող են կազմակերպել սակրալ դիմադրության շարժում ու ձգել իրավիճակը այնքան, որ կամ դրսից իրենց օգնության գան, կամ ներսում իրավիճակ փոխվի: Սխալ հաշվարկ է, բայց բխում է իրենց տասնամյակների գոյության տրամաբանությունից, նրանք ուղղակի չեն պատկերացնում` ուրիշ ինչպե՞ս կարող է լինել:

6. Նրանց գրած ու ընդունած օրենքները այժմ նրանց միակ պաշտպանն են: ՈՒրիշ աջակից չունենալով` ՀՀԿ-ն, ԲՀԿ-ն, ՀՅԴ-ն անում են ճակատագրական սխալներ, որ փակում է նրանց հետագա գործունեության դռները: Խնդիրը միայն ժողովրդի ներել-չներելը չէ, քվե տալ-չտալը չէ, խնդիրը քաղաքական դաշտի շարունակական ամայացումն է: Այո, իրեն սպառած համակարգը պետք է քանդել, բայց դա չի նշանակում, որ նախկին համակարգի սկզբունքով պետք է նորը կառուցել` քաղաքական դաշտը թողնելով ՔՊ-ի մենիշխանությանը: Այս ընթացքով սկիզբ է դրվում պերմանենտ արտահերթ ընտրությունների ու քաղաքական ճգնաժամերի:

7. 2019-ի մայիսի 9-ին ԱԺ-ն կարող է անվստահություն հայտնել վարչապետին ու կառավարությանը, եթե մինչ այդ չլինեն ԱԺ արտահերթ ընտրություններ: Ըստ` Սահմանադրության: Բայց դա չէ ելակետը, որ ԱԺ արտահերթ ընտրությունները պետք է մինչ այդ լինեն: Ելակետը հեղափոխությունն ավարտելու անհրաժեշտությունն է: ՈՒ դա սոցիալ-տնտեսական հիմնավորում չունի, հիմնավորումը զուտ քաղաքական է` իշխանությունը պետք է լինի կայուն ու կանխատեսելի:

Հոկտեմբերի 2-ի լույս 3-ի գիշերը վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի ու խորհրդարանի ապստամբ քաղաքական ուժերի բանակցությունները փաստացի ավարտվել են զրոյական կետում: Նիկոլ Փաշինյանի կոչով մեկ ժամում հրավիրված հանրահավաքում նրա հայտարարությունները իրավիճակը լիցքաթափելու նպատակ ունեին: Նա պաշտոնազրկեց ԲՀԿ-ի ու ՀՅԴ-ի 6 նախարարների, որ հաջորդ օրը հրամանագրով հաստատեց նախագահ Արմեն Սարգսյանը: Փաստացի` Նիկոլ Փաշինյանը իրավիճակը բերեց ապրիլի 16-ի դիրքերին, երբ դեռ ԲՀԿ-ն ու ՀՅԴ-ն բարեհաջող չէին հանգրվանել հեղափոխության գնացքի վերջին վագոնում ու չէին միացել թավշե հեղափոխությանը: Իսկ դա նշանակում է, որ այդ կուսակցություններն այլևս ազատ են իրենց որոշումներում ու պարտավորված չեն աջակցել Նիկոլ Փաշինյանին և ունեն միավորվելով` ինքնապաշտպանվելու հզոր խթան: Նրանք, որ զարմանքով հարցնում են, թե ինչու՞ հակահեղափոխությանը միացան ԲՀԿ-ն ու ՀՅԴ-ն, չեն ընդունում իրենց սկզբնական սխալը` ԲՀԿ-ն ու ՀՅԴ-ն երբեք էլ չէին միացել հեղափոխությանը` այդ պահին լուծեցին ինքնապահպանման խնդիր:

Ի՞նչ է հիմա կատարվելու: Նիկոլ Փաշինյանը պնդելու է ԱԺ արտահերթ ընտրությունները ամենաուշը դեկտեմբերին անցկացնելու անհրաժեշտությունը` իր հրաժարականի և 2 անգամ վարչապետ չընտրելու սահմանադրական ճանապարհով: ՀՀԿ-ն, ԲՀԿ-ն, ՀՅԴ-ն փորձելու են պայմաններ առաջադրել ու ժամանակ ձգել` Ընտրական նոր օրենսգրքի ընդունում, խորհրդարանի վրա ճնշում գործադրելու անթույլատրելիություն, ոստիկանության փոխարեն ներքին գործերի նախարարության ստեղծում ու ոստիկանության վերահսկողությունը Աժ-ին հանձնել, ժամանակ տալ հասարակությանը ու քաղաքական ուժերին ընտրությանը պատրաստվելու, և այլն, և այլն… Բայց ժամանակ չկա` ոչ Նիկոլ Փաշինյանը ժամանակ ունի, ոչ… Հայաստանի Հանրապետությունը:

Աժ կանոնակարգ սահմանադրական օրենքի արտահերթ նիստով ու ձեռքով քվեարկությամբ ընդունումը հաստատում է, որ անկյուն քշված քաղաքական 3 ուժերը շարունակելու են դիմադրության նոր հնարքներ մտածել ու գործադրել: Եթե նույնիսկ փաստաթուղթ ստորագրվի, երաշխիք չկա, որ ՀՀԿ-ն, ԲՀԿ-ն, ՀՅԴ-ն կհարգեն ստորագրության պատիվը և վկայակոչելով իրավիճակի փոփոխությունը` չեն խախտի պայմանավորվածությունը ու Նիկոլ Փաշինյանի հրաժարականից հետո վարչապետ չեն առաջադրի և չեն ընտրի` նրանք արդեն ապացուցել են գիշերային նիստերի ու ձեռքով քվեարկության իրենց հաստատակամությունը: Ի վերջո` իսպառ փոշիացնելով հասարակության համակրանքի վերջին ռեսուրսները` նրանց այլ ելք չի մնում: Գրեթե անհնար է, որ ազատ, արդար, անկաշառք ընտրություններում նրանց ձայն տան այնքան, որ մտնեն խորհրդարան ու կարողանան ազդել որոշումների ընդունման վրա: Նրանք երկու ճանապարհ ունեն` կամ մինչև վերջ գնալ քաղաքական ինքնասպանության, կամ դադար տալ ու տեսակետ փոխել` հաշվի առնելով, որ Բաղրամյան 19-ից դուրս ապրող Հայաստանն իրենց հետ չէ: Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի խնդիրն ավելի դժվար է` ինքն իրեն փակուղի տանելով բևեռացման ու «թշնամիներին» «մայթերին պառկացնելու» ու «պատերով տալու» կոչերով` նա փաստացի Հայաստանը հայտարարեց վտանգավոր գոտի` երկար ժամանակով ինքն իրեն զրկելով արտասահմանյան ներդրումներից, քաղաքական կոչերով պետություն չես պահի, վաղը նույն ցուցարարները պատասխան են պահանջելու իր խոստումների դիմաց: Նրանք այսօր րոպեական կատարում են վարչապետի պահանջները ու չեն ներելու իրենց կամա-ակամա խաբելու համար: Ամբողջական իշխանություն ունենալով` Նիկոլ Փաշինյանն այլևս չի կարողանալու «թշնամիներով» պայմանավորել տնտեսության վիճակն ու կենսամակարդակ բարձրացնելու անկարողությունը: Նրան պետք են աջակիցներ, որոնց նա հերթով «պատերով է տալիս»` հույսը դնելով ժողովրդի վրա: ՈՒ՞մ վրա հույսը դնի ժողովուրդը, եթե արձաններ դնելուց, սրբապատկերելուց ու բացարձակ իշխանություն տալուց հետո նրանից չստանա համարժեք փոխհատուցում` վերջապես օրինականության դաշտում արժանապատիվ ու նորմալ ապրելու ու աշխատելու հնարավորության տեսքով: Փաստացի հարցը հիմա ոչ այնքան ԱԺ արտահերթ ընտրություններն են, որքան ի՞նչ է լինելու հետո: Առայժմ Նիկոլ Փաշինյանի քայլերը իրադարձային են ու որևէ ծրագրի գոյություն չեն վկայում: Նա անում է քայլեր, որոնք այդ պահին համարում է անխուսափելի, մինչդեռ նախապես մտածելու ու որոշումներ կայացնելու, այդ որոշումների հետևանքները հաշվարկելու հնարավորություն նա, կարծես, ինքն իրեն չի ուզում տալ: Իսկ դա վկայում է, որ նա մենակ է իր վիթխարի պատասխանատվության տակ, որ չի ուզում որևէ մեկի հետ կիսել, և չգիտի` ինչ անել:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հ. Գ. …Իսկ Շառլ Ազնավուրը վերևից նայում է Հայաստանին ու այլևս չի ուզում… երգել:

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ