Հայաստան-Ադրբեջան. Պատերազմի քամիներ Կովկասո՞ւմ

Իտալական Panorama կայքը հրապարակել է Աննա Մաձոնիի «Հայաստան-Ադրբեջան. պատերազմի քամիներ Կովկասո՞ւմ» հոդվածը.

«Հայաստան-Ադրբեջան, երկու հեռավոր երկրներ և մոռացված, բայց դեռ չավարտված պատերազմ: Նրանց միջև մի կտոր հող՝ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն (ԼՂ, Լեռան սև այգի), որը դեռ «առկախ պետություն» է: 1994 թ.
հրադադար է կնքվել ԼՂ, Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև, բայց խաղաղությունը դեռ հեռու է, առավել ևս՝ բռնությունների էսկալացիան Լեռնային Ղարաբաղի սահմաններում լավ ոչինչ չի կանխատեսում:
Մի կողմից Ադրբեջանն է` Ալիևների թագավորությունը, մի կատաղի իսլամական ռեժիմ, որը փոխանցվում է հորից որդուն: Մի ռեժիմ, որի հետ մոլորակի բոլոր կառավարությունները բիզնես են անում և հակված են Բաքվից եկող նավթի շնորհիվ աչք փակելու Ալիևների կողմից մարդու իրավունքների տարրական նորմերի, այդ թվում՝ մամուլի և խոսքի ազատության պարբերաբար ոտնակոխման դեմ:
Մյուս կողմում Հայաստանն է, քրիստոնյա մի հանրապետություն, որը չի կարող ապավինել ոչ գազի, ոչ նավթի, որ իր ձայնը լսելի լինի միջազգային հարթակում, և ժողովրդի մեծ մասը ցրված է ամբողջ աշխարհով՝ 1915 թ.
երիտթուրքերի իրականացրած ցեղասպանության հետևանքով ձևավորելով սփյուռքը: Երկու երկրներին միավորում է միայն նախկին խորհրդային հանրապետություններ լինելը:
Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտությունը ժամանակի տեսանկյունից «բախտ չի ունեցել»: Այն պահին, երբ պայթեց, աշխարհի աչքերը կենտրոնացած էին Եվրոպայի սրտում Բալկանների պատերազմի վրա: Այնուհանդերձ, եղել է ավելի քան 30 հազար զոհ, և խաղաղություն դեռ չկա: Ավելին, դատելով վերջին իրադարձություններից, թվում է, թե խաղաղությունն ավելի է հեռանում:
Վերջին ամիսներին Ադրբեջանը բարձրացրել է սադրանքների աստիճանը:
Ադրբեջանական ռեժիմը սկսել է կրակել: Մոտ 1 ամիս առաջ, հոկտեմբերի վերջին Ալիևը մասնակցել է Փարիզում Հայաստանի, Ադրբեջանի և Ֆրանսիայի նախագահների հանդիպմանը: Բանակցությունների սեղանին ԵՄ-ի և ԵԱՀԿ-ի հովանավորությամբ երկու երկրների միջև հրադադարի ամրապնդումն էր:
Չնայած Փարիզում արտահայտված լավ մտադրություններին, Ալիևը, երբ վերադառնում է տուն, անում է խելքին փչածը, և նոյեմբերի 12-ի զորավարժությունների ժամանակ, որի մասին ադրբեջանական կողմը կանոնավոր տեղեկացված էր, խոցում է Լեռնային Ղարաբաղի մի ուղղաթիռ, որն ուսումնական նպատակով թռիչք էր իրականացնում հայկական դիրքերի վրայով: ՈՒղղաթիռը վայր ընկավ Ադրբեջանի և Լեռնային Ղարաբաղի միջև չեզոք գոտում: Բաքուն խոստովանում է ուղղաթիռի խոցումը, և Եվրոպան ու ԵԱՀԿ-ն արձագանքում են՝ պահանջելով հետաքննություն անցկացնել միջադեպի տարածքում և Միջազգային Կարմիր խաչին թույլ տալ մոտենալ դեպքի վայրին: Սակայն, անտեսելով Ժնևի կոնվենցիան, Բաքուն 10 օր մերժում է ինչպես հետաքննության, այնպես էլ մարդասիրական նպատակով դիտորդների մուտքը տարածք:
Ադրբեջանի զինվորները ուղղաթիռի ընկած վայրը մշտական կրակի տակ են պահում: ՈՒղղաթիռը, ըստ Լեռնային Ղարաբաղի, զինված չէր և զինամթերք չէր կրում: Նոյեմբերի 21-22-ի գիշերը ԼՂ զինված ուժերը հատուկ գործողություն են
կատարում երեք զինվորների մասունքները և ուղղաթիռի սև արկղը դուրս բերելու՝ չեզոքացնելով ադրբեջանական 2 դիպուկահարների: Եթե սա պատերազմ չէ, շատ մոտ է պատերազմի վերածվելու: Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև տեղի ունեցողը պարզապես բախում չէ երկու երկրների միջև, որոնք հեռու են մեզնից, այլ Բաքվի կողմից միջազգային և հումանիտար օրենքների մշտական (անպատիժ) խախտումների հետևանք:
Ալիևները մարտահրավեր են նետում խաղաղությանը՝ հարված հասցնելով տարածաշրջանի անվտանգությանը և կայունությանը: Այստեղ նույնիսկ հաշվի չի առնվում Եվրոպայի էներգետիկ անվտանգությանը սպառնացող վտանգը:
«Հայկական ուղղաթիռի խոցումը ադրբեջանական բանակի կողմից՝ հայ-ադրբեջանական սահմանին տեղի ունեցող միջադեպերից վերջինն է և ամենավտանգավորը, որը սպառնում է արթնացնել քսանամյա հակամարտությունը, որը թվում էր՝ քնած է»,- Panorama.it-ին հայտնել է սենատոր, պաշտպանության հանձնաժողովի անդամ Ալդո դի Բիաջիոն: Նա ավելացրել է. «Իտալիան, ԵՄ նախագահության հետ միասին պետք է լինի առաջնագծում և չպետք է թերագնահատի Եվրոպական հարևանության տարածաշրջանում այս ծայրահեղ լարված իրավիճակը և անի հնարավորը՝ խուսափելու քայլերից, որոնք երկխոսության փոխարեն կարող են տանել լարվածության սրման»: Եթե Բաքուն կրկին պատերազմ սկսի Հայաստանի դեմ, Բրյուսելը պետք է մտահոգվի իր մատակարարումներին առնչվող լրջագույն խնդիրներով: Գազի և նավթի ուղիները անցնում են հենց այս տեղով: Հակահայկական և ռազմական հռետորաբանությունը Բաքվի ռեժիմի համար դարձել է առօրյա: Մի օրորոցային, որով ննջեցնում է իր հպատակներին: Բռնակալ Ալիևը վերջին տարիներին երկրաչափական պրոգրեսիայով ավելացրել է ռազմական ծախսերը՝ տարածելով հայատյացություն և փորձելով սադրել հայկական կողմին՝ casus belli հայթայթելու նպատակով: Մինչ հիմա Երևանը նյարդերը ամուր է պահել, բայց դեռ ինչքա՞ն կարող է դիմանալ ազերիների հարձակումներին, որոնք օրեցօր ավելանում են: Ադրբեջանի և Լեռնային Ղարաբաղի շփման գծի երկայնքում Լեռնային Ղարաբաղի անզեն ուղղաթիռի խոցումը ադրբեջանական բանակի կողմից ոչ միայն 1994 թ. հրադադարի կոպիտ խախտում է և ստոր արարք, որը 3 հայ զինվորների կյանք խլեց, այլև վտանգավոր կայծ Կովկասի վառոդի տակառում, որտեղ արդեն եղած «կայծերին» կարիք չկա նորն ավելացնել: Ինչպես 90-ականների սկզբին, միտում կա գորգի տակ թաքցնել այն, ինչ տեղի է ունենում այսօր Լեռնային Ղարաբաղում, ի տարբերություն այլ արտակարգ վիճակների. ՈՒկրաինան և ISIS-ի խալիֆաթի ահաբեկիչների պատերազմը միջազգային հանրության առաջնայնություններն են: Բայց Բաքվից եկող դրամատիկ ազդակների թերագնահատումը կարող է Կովկասի սրտում մի նոր պայթյուն հրահրել և ամբողջ տարածաշրջանը աղետի վերածել հենց այն ժամանակ, երբ Ռուսաստանը պատրաստվում է կտրել Եվրասիական միության ժապավենը, որը պաշտոնապես ծնունդ կառնի 2015 թ. հունվարի 1-ին:
Մինսկի խումբը (Ֆրանսիա, Ռուսաստան և ԱՄՆ) խստորեն զգուշացրել է Ադրբեջանին` հարգելու իր պարտավորությունը, և խնդրել է Երևանին և Բաքվին պահպանել հրադադարը: Բայց Լեռնային Ղարաբաղում այն զգացողությունն է, որ իրավիճակը ԱՄՆ-ի և Ռուսաստանի գլխավորությամբ միջազգային միջնորդների ձեռքից գնում է: Մի նոր պատերազմը կփոշիացնի Ադրբեջանից Եվրոպա գնացող հիդրոկարբոնների ենթակառուցվածքը, ինչի պատճառով երկար ժամանակ բարեսիրտ վերաբերմունք է ցուցաբերվում Բաքվի հանդեպ:
Բրյուսելը Ալիևին վերաբերվում է որպես երես առած երեխայի, որը վերջում անում է՝ ինչ ուզում է, Ադրբեջանի նախագահը պատասխանել է Հայաստանի դեմ նոր պատերազմի սպառնալիքով ոչ միայն խոսքով, այլև «խավիարային դիվանագիտությամբ»՝ Եվրոպայի աջակցությունն ու համաձայնությունը ձեռք բերելու համար: «Խավիարային դիվանագիտությունը» ոչ այլ ինչ է, եթե ոչ եվրոպական և ազգային տարբեր կուսակցական խորհրդարանականների ապացուցված կոռուպցիա: Բրյուսելում և Ստրասբուրգում լայն տարածված ադրբեջանական «դիվանագիտական» պրակտիկան բազմիցս եղել է մամուլի ուշադրության կենտրոնում: Հայաստանը պատերազմի մեջ ներքաշվելու վտանգի տակ է հենց Ցեղասպանության 100-րդ տարելիցի հիշատակման նախօրեին: Այսօր էլ, ինչպես 1 դար առաջ, աշխարհը միայն կնայի՞:

Մեկնաբանություններ