ՀԱԿ-ԲՀԿ «լիբերալ-բուրժուական» կոալիցիայի հեռանկարը

Մայիսի 5-ին կայանալիք Երևանի ավագանու ընտրությունը համարվում է քաղաքական սեզոնի վերջին լուրջ միջոցառումը: Մայիսից հետո քաղաքական ուժերի համար լուրջ ստուգատեսներ են լինելու միայն երեք տարի անց, և կուսակցությունները ստիպված են խմբագրել սեփական սխալները, մշակել նոր մոտեցումներ, նոր մարտավարական հնարքներ, հանրությանն առաջարկել նոր գաղափարներ, ինչպես նաև դաշնակիցներ գտնել: Պարզ է, որ մայիսի 5-ին ՀՀԿ-ին հաղթելը այնքան էլ դյուրին գործ չէ, հատկապես երբ հաշվի ենք առնում այն փաստը, որ ՀՀԿ համամասնական ցուցակի առաջին համար, քաղաքապետի թեկնածու Տարոն Մարգարյանը հարաբերական առավելություններ ունի մյուսների նկատմամբ: Մյուս կողմից, ՀՀԿ-ն բավականին վստահ է իրեն զգում թե՛ վարկանիշային, թե՛ կազմակերպվածության, քաղաքական ենթակառուցվածքների արդյունավետ գործունեության հարցերում, ուստի և բավականին դժվար կլինի քաղաքապետի պաշտոնը վերցնել ՀՀԿ-ից:
Պետք է նշել, որ ՀՀԿ-ի ինքնավստահությունն է ստիպում մյուս կուսակցություններին որոշակի ծրագրեր և քայլեր իրականացնել սեփական դիրքերն ամրապնդելու և քաղաքական համակարգում դերակատարություն ունենալու համար: Հայաստանի քաղաքական համակարգն ունի մի կարևոր յուրահատկություն, այն է` կուսակցությունները գոյատևում են միայն իշխանության կազմում գտնվելու պայմանով, հակառակ դեպքում արագորեն սպառվում են և անցնում պատմության գիրկը` փակվելով, միաձուլվելով այլ կուսակցության հետ կամ պահպանելով միայն գրասենյակի տարածքն ու կնիքը: Սա հստակ ապացույցն է այն հանգամանքի, որ Հայաստանի քաղաքական գործընթացը չունի գաղափարական պայքարի ու գործունեության ավանդույթ և պոտենցիալ: Եվ հենց սա է գլխավոր պատճառն այն հանգամանքի, որ մենք տեսնում ենք գաղափարների, գաղափարախոսական պայքարի ոչ միայն բացակայություն, այլև այլանդակված ձևախեղում: Ականատեսն ենք մի իրավիճակի, երբ իշխանության համար պայքար մղող կուսակցությունների մեծամասնությունը չի էլ թաքցնում, որ ոչ մի գաղափարախոսություն չի դավանում և գործում է պահի թելադրանքի, իրավիճակային լուծումների համատեքստում:
Հայաստանյան քաղաքական իրականության վերջին «ապագաղափարախոսական փայլատակումը» ՀԱԿ-ԲՀԿ համագործակցությունն է: ԲՀԿ-ն ստեղծվեց Ռոբերտ Քոչարյանի իշխանության գլխավոր հենասյունը հանդիսացող ՀՀԿ-ին հավասարակշռելու և օլիգարխիկ շրջանակների շահերը երաշխավորված կերպով պաշտպանելու համար: ԲՀԿ առաջնորդ Գագիկ Ծառուկյանն էլ իր վարքագծով և կենցաղավարությամբ շարունակում է ապացուցել, որ իր ցանկացածը «մի մեծ բան չէ»` արտոնյալ պայմաններում կուտակած կապիտալի պահպանումն ու ավելացումը: Միայն թե նախագահ Սարգսյանը որոշեց իշխանությունը չկիսել օլիգարխիկ շրջանակների հետ և նրանց հետ վարվել ոչ թե երաշխիքներ տալու սկզբունքով, այլ հայեցողական մարտավարությամբ: Սա է պատճառը, որ ժամանակի ընթացքում ԲՀԿ-ն որոշեց դուրս գալ կառավարող կոալիցիայից և ստիպել նախագահ Սարգսյանին կիսել իշխանությունը ոչ թե հայեցողական տարբերակով, այլ երաշխիքային, փայատիրական սկզբունքով: Պետք է նշել, որ իր ստեղծման պահից ԲՀԿ-ն այդպես էլ չի որդեգրել գաղափարախոսություն և մշտապես գործել է «ժողովրդի հետ, ժողովրդի համար» տափակաբանական հռետորաբանությամբ:
Իր հերթին նորաստեղծ ՀԱԿ-ը Լևոն Տեր-Պետրոսյանի բազմաքայլ քաղաքական հաշվարկների արգասիքներից մեկն է, որտեղ ևս բացակայում են գաղափարախոսական մոտեցումները: Տեր-Պետրոսյանը մշտապես խոսել է ազատականությունից, սակայն իշխանության եղած տարիներին առաջնորդվեց իշխանությունը պահելու ֆեոդալական սկզբունքներով, 10 տարի լռելուց հետո փորձեց իշխանափոխություն իրականացնել «գունավոր» հեղափոխական տեխնոլոգիայով, այնուհետ երկխոսություն-համագործակցություն ծավալեց օլիգարխիկ ԲՀԿ-ի հետ: ՀԱԿ առաջնորդի մարտավարությունը պարզ է` Գագիկ Ծառուկյանն ունի ֆինանսական միջոցներ, որից կարելի է օգտվել, իսկ առաջին իսկ հարմար պահին «կծել տաքացնողին»: Խնդիրն այն է, որ 1998-2008 թվականներին Տեր-Պետրոսյանը բյուրեղացրել է իր շրջապատը` մյուսներին դիտարկելով միայն ժամանակավոր օգտագործվող գործիքի դերում: Այդ է պատճառը, որ «ՀԱԿ» կուսակցությունների դաշինքը վերացավ: Տեր-Պետրոսյանն այստեղ ուներ «ֆավորիտներ», որոնք պետք է գերիշխեին մյուսների հանդեպ միայն այն պարզ պատճառով, որ Տեր-Պետրոսյանին ավելի մոտ են գտնվում: Կար ևս մեկ պատճառ. «ՀԱԿ» կուսակցությունների դաշինքում կային գաղափարական, սկզբունքային գործիչներ, ովքեր համաձայն չէին Տեր-Պետրոսյանի գործունեության «պրագմատիկ» սկզբունքներին և դեմ էին օլիգարխների հետ համագործակցությանը:
Ինչևէ, ՀԱԿ-ԲՀԿ համագործակցությունը դեռևս սկզբնական փուլում է, սակայն պետք է նկատել, որ գաղափարախոսություն չունեցող և միմյանց հետ գաղափարական առնչություններ չունեցող այս ուժերի հետագա համագործակցությունը զգալի պոտենցիալ ունի: Տեր-Պետրոսյանը հասկացել է, որ նախագահ Սարգսյանը գնում է փոփոխությունների` որոշակիորեն սահմանափակելով հայկական օլիգարխիայի ախորժակն ու զրկելով նրանց որոշակի արտոնություններից: Սա, բնականաբար, դուրեկան չէ օլիգարխների շահերը սպասարկելու նպատակով ստեղծված ԲՀԿ-ին և նրա առանցքի շուրջ պտտվող, տարբեր պատճառներով այլ կուսակցություններում ծվարած օլիգարխներին: ՈՒստի և Տեր-Պետրոսյանը կարող է իր ծառայություններն առաջարկել օլիգարխներին` խոստանալով իշխանության հասնել նրանց ֆինանսական միջոցներով և «բարգավաճման» ավելի լավ պայմաններ առաջարկել, քան դա անում է Սերժ Սարգսյանը: Բնականաբար, այս ամենն արվում է քաղաքական գործընթացի քողի ներքո և, բնականաբար, արվում է «ժողովրդի հետ, ժողովրդի համար» տափակաբանական կարգախոսներով: Լևոն Տեր-Պետրոսյան-հայկական օլիգարխիա համագործակցության ձևաչափը կարող է բավականին արդյունավետ լինել, քանզի փողի պարկին կարող է ավելանալ պրոֆեսիոնալ հեղափոխական գիտելիքը, ինչը ՀՀԿ-ի համար լրջագույն գլխացավանքի է վերածվելու:
Միևնույն ժամանակ, առկա է նաև վտանգը, որ ՀԱԿ-ԲՀԿ համագործակցությունը կարող է ժամանակից շուտ վիժեցվել: Հայաստանի իշխանությունը անդրկուլիսյան ինտրիգների կազմակերպման ոչ միայն մեծ փորձ ունի, այլև տարիներ շարունակ հղկված հմտություններ, իսկ հայկական օլիգարխիան առանձնապես չի փայլում մտավոր կարողություններով և բազմաքայլ կոմբինացիաներ կատարելու ունակությամբ, ուստի և վտանգը մեծ է, որ հերթական անգամ Տեր-Պետրոսյանի խարդավանքների զոհն է դառնալու ճիշտ այնպես, ինչպես դա եղավ Խաչատուր Սուքիասյանի պարագայում: Ստացվում է, որ Տեր-Պետրոսյանը ձեռնոց է նետում իշխանությանը օլիգարխներին սեփական գործողությունների մեջ ներքաշելու համար, սակայն մի պարզ բան նրա հաշվարկներից դուրս է մնում, այն է` օլիգարխներն այլևս չունեն երբեմնի արժեքն ու կշիռը, այդ պատճառով էլ իշխանությունը գնում է փոփոխության` զսպելով օլիգարխների ախորժակն ու հավակնությունները: Ինչևէ, Տեր-Պետրոսյանի առաջարկած բուրժուա-դեմոկրատական հեղափոխության ապագան բավականին մշուշոտ է, քանզի հասարակական հարաբերությունների բուրժուա-դեմոկրատական փուլը Հայաստանը, կարծես, անցել է դեռևս 2000-ականների սկզբներին, իսկ պատմական զարգացման ընթացքը հետ տալն այնքան էլ դյուրին չէ:

Ալբերտ ՊՈՂՈՍՅԱՆ

Մեկնաբանություններ