«Այս խառնաշփոթը հիշեցնում է գլխավոր փորձ` աշխարհակարգը փոխելու ներկայացումից առաջ»
22.05.2020 | 01:20
Մի քանի տարի առաջ H1N1 վարակն էր ահ ու սարսափ տարածում ժողովրդի մեջ, այսօր` Covid 19-ը։ Վերջերս ՀՀ պերինատոլոգիայի, մանկաբարձության և գինեկոլոգիայի ինստիտուտի գիտության գծով փոխտնօրեն, բժշկագիտության դոկտոր Արմեն Բլբուլյանը իր հարցազրույցներից մեկում անդրադառնալով այս խնդրին, նշել էր, որ տարիներ առաջ հետևություններ չարվեցին։ Ի՞նչ պետք է արվեր և ի՞նչ պետք է արվի այսօր։ Այս և այլ հարցերի շուրջ զրուցեցինք ԱՐՄԵՆ ԲԼԲՈՒԼՅԱՆԻ հետ։
-Քվանտային ֆիզիկայի ստեղծման օրից պարզ դարձավ, որ աշխարհը ղեկավարվում է միկրոմասնիկների գլոբալ «փիլիսոփայությամբ», նրանց «ղեկավարող» և «ուղղորդող» ֆիզիկական դաշտի հասկացողությամբ:
Վիրուսը պատկանում է այն կենսաբանական դասին, որն իր պարզագույն կառուցվածքի շնորհիվ պահպանել է միայն վերարտադրողական ֆունկցիան և դրա հաշվին շատ արագ վերարտադրվում և շատ արագ իրագործում է բոլոր մուտացիաները` առաջացնելով նոր տարատեսակներ: Եվ այդ ամենը կատարվում է կենդանի օրգանիզմում, նրա հնարավորությունների հաշվին: Այստեղ իրենք իրենց գերազանցել են, այսպես կոչված, ռետրովիրուսները, որոնք ԴՆԹ-ի փոխարեն, որպես գենետիկական մատրիքս, պարունակում են միջանկյալ ՌՆԹ: Ի միջի այլոց, երբ համեմատում ենք այս երկու տարատեսակները, վերջիններս աչքի են ընկնում առավելագույն ագրեսիվությամբ: Որպես օրինակ` ՁԻԱՀ-ը: Նման հակադրություն միկրո և մակրոստրուկտուրաների տիրույթում մշտապես եղել է և պիտի շարունակվի: Հարց է ծագում` ինչ անել:
Մենք ունենք միայն մեկ լուծում` պատասխանել միլիոնավոր տարիների ընթացքում ձևավորված «էկո-ստատուս քվոյին», այլընտրանք մենք չունենք, եթե չենք ուզում կիսել դինոզավրերի ճակատագիրը: Զուգահեռաբար պետք է վերանայել վերարտադրողական փիլիսոփայությունը` առաջնությունը տալով «առողջ սերունդ» կարգախոսին:
Մշակութային համակարգը պետք է փոխվի և դառնա էկո-կուլտուրայի բաղադրիչ մասը: Մարդկային արժեքները պետք է լինեն համահունչ, իսկ գիտական միտքը պետք է դառնա բնության և տիեզերքի հանճարեղ ներդաշնակության իմաստաբանությունը հասկանալու և նրան հետևելու գործելակերպ, ոչ ավելին: Եթե կարողանանք այս ամենը ապահովել, կապահովենք նաև մեր ներդաշնակ ապագան:
-Վարակների դեմ պայքարում Դուք կարևորում եք օրգանիզմի բնական կարողությունները. այդ ուղղությամբ ունե՞ք կոնկրետ առաջարկներ։
-Ինչ վերաբերում է բժշկագիտության անելիքներին, ապա նորից հեծանիվ պետք չէ հնարել, պետք է կարողանալ հասկանալ յուրաքանչյուր կենդանի օրգանիզմի «նպատակը» այս աշխարհում` դա ադապտացիան է այս ֆանտաստիկ և անկայուն բազմազանության մեջ:
Մեր օրգանիզմի գրեթե բոլոր համակարգերը այս տեսանկյունից կարելի է դիտարկել որպես էլիմինացիոն` ինքնությունը ապահովող, այլածին և չարածին տարրերից մաքրող հզորագույն մեխանիզմ: Այս տեսանկյունից էլիմինացիոն են բոլոր մոլեկուլյար, բջջային, համակարգային, նույնիսկ հյուսվածքային ֆունկցիոնալ մեխանիզմները: Կարող եմ բերել մեկ օրինակ. կյանքի ընթացքում հակագեների պաշարումը յուրաքանչյուր օրգանիզմի անխուսափելի «ձեռքբերումն» է, հետևաբար օրգանիզմի ադապտացիոն հնարավորությունների սահմանափակումն է: Կան բազմաթիվ մեթոդներ այս հակագեներից ազատվելու, խոսքը, այսպես կոչված, էլիմինացիոն մեխանիզմների մասին է: Դրան զուգընթաց` ունենք նաև պլազմաֆերեզի հնարավորություն, որպես բժշկագիտության ձեռքբերում, դարձյալ էլիմինացիոն մեխանիզմ: Այս ամենը պետք է ապահովվի որպես կանխարգելում, ոչ թե հետևանքների լուծման մեխանիզմ: Նման գործելակերպի և կյանքի որակի ապահովման դեպքում մենք կարող ենք ավելի հանգիստ պայմաններում «հանդիպել» նոր վիրուսներին: Հաջորդ բաղադրիչ մասը պանդեմիաների ժամանակ համաճարակաբանության սկզբունքներն են: Համաճարակաբանությունը, որպես գիտություն, իր զարգացումը սկսել է դեռ Ավիցեննայի ժամանակներից, և այսօր մենք ունենք զարգացած սկզբունքային համաճարակաբանական գիտություն: Մենք` հայերս, պետք է հպարտանանք` 20-րդ դարի խոշորագույն համաճարակաբաններից էր ակադեմիկոս Հովհաննես Բարոյանը. նրան է պատկանում հանճարեղ այն դրույթը, որ պետք չէ ոչնչացնել այս կամ այն ինֆեկցիան, պետք է սովորել այն ղեկավարել: Սա իրոք հանճարեղ դրույթ է, որը հասկանալն արդեն ենթադրում է խոր և լայն գիտելիք` ամփոփված փիլիսոփայական կոնցեպտուալիզմով, քանզի կա վախ, որ առկա վարակների փոխարեն կարող են գալ նորերը և ավելի վտանգավորները:
-Ինչպե՞ս խուսափել այս վարակից։
-Ինչպես խուսափել վիրուսի հետ հանդիպելու՞ց: Դժբախտաբար, դա հնարավոր չէ: Ամեն մի նոր վիրուս սկզբնական շրջանում ունի արտահայտված վիրուլենտություն` հիվանդացություն, որը ժամանակի ընթացքում «բթանում» է և հետագայում դառնում մեր ուղեկիցը: Այնպես որ, առողջ ապրելակերպը, առողջ էկոլոգիայի և մշակույթի պայմաններում արդեն երաշխիք է վիրուսների արագ մուտացիաների կանխարգելման:
-Որքանո՞վ է այս վարակը վտանգավոր պտղի հետագա զարգացման համար, կա՞ վտանգ, որ երեխան կծնվի արատներով։
-Հղիության ընթացքի, մոր և պտղի կողմից նեգատիվ ազդեցության վերաբերյալ առայժմ չունենք ստույգ գիտական մոտեցում: Եթե ճիշտ են տվյալները կորոնավիրուսի թիրախային նախասիրությունների առնչությամբ (ազդում են էրիթրոցիտների և T- լիմֆոցիտների վրա), ապա կարող են ի հայտ գալ նոր հանգամանքներ: Պտղի վրա վիրուսի ազդեցությունը հղիության ուշ շրջանում, ամենայն հավանականությամբ, կլինի մինիմալ, ինչը չի կարելի ասել հղիության վաղ շրջանի մասին: Սա մի դրույթ է, որը վերաբերում է բոլոր վիրուսային ինֆեկցիաներին:
-Մասնագետների կողմից հնչում են տարաբնույթ տեսակետներ, անգամ ասվում է, որ այս վարակը բացասաբար է ազդում արյան կազմի, գլխուղեղի վրա։ Կիսու՞մ եք նման կարծիքները։
-Դժբախտաբար, հնչեցված շատ դրույթներ կրում են ոչ մասնագիտական, գովազդային, «քաղաքականացված», ոչ գիտական բնույթ: Հետևաբար, խորհուրդ կտայի ձեռնպահ մնալ կտրուկ և կատաստրոֆիկ եզրակացություններից: Ընդհանրապես խորհուրդ կտայի ապրել բարու, ոչ չարի հոգեբանությամբ: Ավելի շատ հավատացեք ինքներդ ձեզ, ձեր ադապտացիոն հնարավորություններին: Սկզբունքային առումով կարող եմ թույլ տալ մի համեմատություն տուբերկուլյոզի հետ, որը կարող է ախտահարել պրակտիկորեն բոլոր օրգան-համակարգերը` սկսած գլխուղեղից, թոքերից, մինչև ոսկրային և արյան համակարգեր: Սակայն վաղ պատվաստումը և սոցիալական էպիդեմիոլոգիան հնարավորություն տվեցին ղեկավարելու այդ սարսափազդու ինֆեկցիան: Ահա թե ինչ նկատի ուներ ժամանակի մեծերից մեկը` Մոսկվայի Գամալեայի ինստիտուտի տնօրեն, ակադեմիկոս Բարոյանը սա ասելով:
Իսկ կորոնավիրուսի շուրջ ստեղծված խառնաշփոթը հիշեցնում է «գլխավոր փորձ»՝ ավելի մեծ` աշխարհակարգը փոխելու «ներկայացումից առաջ»:
Եթե կարողանանք ապահովել մեր ինքնությունը, կապահովենք վերադաս կարգավիճակը, չկարողանանք, կհայտնվենք ստորադաս` պրիմիտիվ եզրույթում: Լինե՞լ, թե՞ չլինել` այս է խնդիրը:
Զրուցեց Ժասմեն ՎԻԼՅԱՆԸ
Հեղինակի նյութեր
Մեկնաբանություններ