«ՍՏԱՏՈՒՍ ՔՎՈՅԻ ՊԱՀՊԱՆՈՒՄԸ ԿՈՆՖԼԻԿՏԻ ԿԱՐԳԱՎՈՐՄԱՆ ՀՆԱՐԱՎՈՐ և ԼԱՎԱԳՈՒՅՆ ՀԱՐԹԱԿՆ Է»

«Իրատես de facto»-ի հարցերին պատասխանում է ՀՀԿ վարչության ներկայացուցիչ ԱՐՏԱԿ ԶԱՔԱՐՅԱՆԸ
-Պարոն Զաքարյան, Ղարաբաղի ազատագրված տարածքներում դաշտային առաքելությունը, ըստ էության, ավարտվեց. ի՞նչ սպասումներ ուներ քաղաքական մեծամասնությունն այդ առաքելությունից:
-Կարծում եմ, նախ և առաջ, առաքելությունը պետք է դիտել աշխատանքային հարթությունում, որպես խնդրի կարգավորման գործիք: Հակամարտությունների կարգավորման գլոբալ կոնտեքստում ընդունված պրակտիկա է` չճանաչված միավորումներում հումանիտար առաքելություն իրականացնել: Կոնկրետ դեպքում պետք է հատկապես հաշվի առնել նաև այն հանգամանքը, որ Ադրբեջանը շատ հաճախ շահարկում է խնդիրը, ապատեղեկություն է տարածում այդ տարածքներում տիրող իրավիճակի մասին: Առաջին ձեռքից ինֆորմացիա ստանալը, ըստ իս, նույնպես շատ կարևոր էր: Մեր պահանջն էր` պահպանել հավասարակշռությունն առաքելության ընթացքում, և ուսումնասիրություններն իրականացնել ամբողջական, այն է` ներառել Ադրբեջանի վերահսկողության տակ գտնվող տարածքները ևս` Շահումյանը, Գետաշենը:
-Ինչը տեղի չունեցավ։ Հետաքրքրվե՞լ եք` ինչու։ Ինչո՞ւ առաքելությունը չգնաց Ադրբեջանի օկուպացրած հայկական տարածքներ:
-Կարծում եմ` ինչ-որ ժամանակ անց այնտեղ ևս նման ուսումնասիրություն կիրականացվի:
-Այո, երկրորդ փուլի ժամանակ։ Ի դեպ, ի՞նչ եք կարծում` այդ փուլը կլինի մի քանի ամսի՞ց, թե՞ մի քանի տարուց հետո:
-Գիտե՞ք, այս պարագայում` երկրորդ կամ առաջին փուլը, շուտը կամ ուշը, մեծ հաշվով, էական նշանակություն չունեն: Բոլոր դեպքերում, դաշտային առաքելության զեկույցը կամ հայտարարությունը (ես չգիտեմ, թե ինչ տեսքով է այն լինելու), բնականաբար, պետք է լինի ամբողջական` ներառելով հայկական այդ տարածքները ևս:
-Համենայն դեպս, 2005-ին համանման առաքելության ժամանակ այդ տարածքները չներառվեցին, այնտեղ փաստահավաք խումբ չգնաց:
-Չգնաց, որովհետև 2005-ին առաքելության նպատակն ու ձևաչափը բոլորովին այլ էին:
-Իսկ ի՞նչ եք կարծում` հնարավո՞ր է` մինչև դեկտեմբերի սկիզբ` մինչև Աստանայում տեղի ունենալիք ԵԱՀԿ գագաթաժողով, դաշտային առաքելության զեկույցը պատրաստ լինի:
-Չեմ կարող կանխատեսել, թե զեկույցը (անունը դնենք զեկույց) երբ կլինի, արդյոք այն կներառվի՞ ԵԱՀԿ գագաթաժողովի օրակարգում, այդ ներառումը որևէ նշանակություն կունենա՞, թե՞ ոչ: Այնուամենայնիվ, առաքելությունը հակամարտող կողմերի միջև վիճարկվող առարկայի նկատմամբ ընդհանուր պատկերացում կազմելու, միևնույն ժամանակ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի անդամ երկու համանախագահների ներկայացուցիչների համար ճանաչողական մեծ նշանակություն ուներ։
-Բոլոր դեպքերում, ի՞նչ եք կարծում` ինչպիսի՞ն կլինի իրական զեկույցը: Ո՞ր կարգի զեկույցը մեզ համար կլինի դրական, որը` բացասական:
-Հայտնի է, որ հայկական կողմի համոզմամբ` խնդրի կարգավորման լավագույն տարբերակը Մինսկի ձևաչափն է, որովհետև համանախագահող երկրները մշտապես վարել են հավասարակշռված քաղաքականություն: Ասել է` մեզ համար ընդունելի է հավասարակշռված զեկույցը: Ասել է` նրանում պետք է ֆիքսված լինի, որ ուսումնասիրված այդ տարածքները, այո, իրականում ԼՂ բնակչության անվտանգության երաշխիքը հանդիսացող տարածքներ են, և դրանք չի կարելի անվանել «օկուպացված»: Եվ որպեսզի հնարավոր լինի ընդհանրապես խոսել այդ տարածքների «ճակատագրի» մասին, Լեռնային Ղարաբաղը, որպես առաջին քայլ, պետք է առանձին կողմի կարգավիճակով ներգրավվի բանակցային գործընթացում, որովհետև Ղարաբաղն իր ինքնորոշումն ու անվտանգությունը պահպանելու համար, արյան գնով, պատերազմի միջով անցնելով է ձեռք բերել այդ տարածքները:
-Կարծում եք` «դա՞» գրված կլինի դաշտային առաքելության զեկույցում:
-Կարծում եմ` «դա» պատմություն է, որը որևէ մեկը չի կարող հերքել, որովհետև նույն համանախագահող երկրները նաև միջնորդ են հանդիսացել ռազմական գործողությունները դադարեցնելու, հրադադար հաստատելու ընթացքում, իսկ այդ ժամանակ, որպես կողմ, մշտապես հանդես է եկել Լեռնային Ղարաբաղը:
-Լավատեսական «այդ օրերից» իջնենք դեպ բացասական դաշտ. ինչպիսի՞ զեկույցը կլինի մեզ համար անընդունելի:
-Անկեղծ ասած, չեմ կարծում, որ Մինսկի խմբի համանախագահները պետք է հատուկ քայլեր ձեռնարկեն` կոնֆլիկտը խորացնելու կամ կոնֆլիկտային դաշտն ընդարձակելու համար, ընդհակառակը, կարծում եմ, որ ողջ միջազգային հանրությունն է շահագրգռված տարածաշրջանում խաղաղության պահպանմամբ, հաստատմամբ, կոնֆլիկտի կարգավորմամբ: ՈՒստի և, ամենայն հավանականությամբ, խիստ հավասարակշռված զեկույց կլինի:
-Զեկույցը նշանակություն կունենա՞ Աստանայի գագաթաժողովի ժամանակ, ուր, ըստ ԵԱՀԿ ԱՄՆ-ի ներկայացուցիչ Քելիի, նոր «ճանապարհային քարտեզ» է գծվելու` ղարաբաղյան խնդրով: Եվ ոչ միայն:
-«Քարտեզների» խնդիր չի կարող լինել ընդհանրապես, այդ թվում` Աստանայում, որովհետև Հայաստանի դիրքորոշումը մեկընդմիշտ հստակ է: Հստակ ու անբեկանելի: Եվ մինչ այս տեղի ունեցած տարածաշրջանային զարգացումներին նվիրված գագաթաժողովները, համանախագահող երկրների հայտարարությունները, հակամարտության վերաբերյալ գոյություն ունեցող տեսակետները, ընդհուպ մինչև ձևավորված կարծրատիպերը, հստակ վկայում են մեկ բան. Լեռնային Ղարաբաղի ինքնորոշման իրավունքով անկախության ձեռքբերումը միջազգային հանրության կողմից ճանաչելուց բացի, այլ ճանապարհ գոյություն չունի: Մնացած բոլոր լուծումները` այդ ճանապարհի աջ և ձախ կողմերում գտնվող, ընդամենը հետագա համաձայնության խնդիրներ կարող են լինել:
-Իսկ ի՞նչ եք կարծում` մոտակա ժամկետներում հնարավո՞ր է կոնֆլիկտի կարգավորում: Խոսակցություններ կան Աստանայում ինչ-ինչ փաստաթղթի ստորագրման մասին:
-Ես կարծում եմ` ստատուս քվոյի պահպանումը կոնֆլիկտի կարգավորման հնարավոր և լավագույն հարթակն է:
-Եվ, «ի ինադու» ամերիկյան ԵԱՀԿ ներկայացուցչի, Աստանայում ոչինչ «հետաքրքիր» չի՞ ստորագրվի` դեկլարացիայի տեսքով:
-Աստանան այն հերթական հարթակն է, ուր ԵԱՀԿ և հատկապես համանախագահող երկրները կփորձեն աջակցել խնդրի կարգավորման հետագա ընթացքին: Չկան նախադրյալներ, որոնք բացառեն կամ հաստատեն կողմերին որևէ փաստաթուղթ առաջարկված լինելը: Այնուամենայնիվ, Աստանան պետք է դիտարկել նոր հնարավորություն, իսկ յուրաքանչյուր նման հանդիպում` մադրիդյան սկզբունքների հռչակումից հետո, պետք է դիտարկել որպես աշխատանքային, որպես լրացուցիչ հնարավորություն` գործընթացն առաջ տանելու համար:
-Խաղաղապահների հա՞րց էլ չի քննարկվի այնտեղ:
-Չի քննարկվի, որովհետև խաղաղապահներն արդեն կանգնած են այնտեղ` Լեռնային Ղարաբաղի ինքնապաշտպանական ուժերը։ Կարծում եմ` նրանցից լավ խաղաղապահ հնարավոր չէ գտնել:
Զրուցեց Կարմեն ԴԱՎԹՅԱՆԸ

Մեկնաբանություններ