ՍՈՒՍԱՆՆԱ ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆԻ հետ զրուցել ենք նրա «Հարբած, հափրած, գինեխաբ» բանաստեղծական գրքի մասին:
-Ժողովածուն սկսվում է «Սիրո բացատրություն հեռվից» բանաստեղծությամբ: Կարդալիս հարց է առաջանում՝ ավելի շատ հայերենի՞ն եք կարոտում, թե՞ Քրիստոսի խոսքին:
-Հայերենին: /Հայերեն խոսիր հետս, Քրիստոս, /Այսօր կարոտ եմ հայերեն խոսքի…/: Քրիստոսն այստեղ միջնորդավորված անձնավորություն է, եթե կարելի է այդպես ասել: Այս բանաստեղծության մեջ ես եմ, իմ լեզուն, իմ հայրենիքը և իմ հեռվում լինելը, ինչը տառապանք է հայրենի հողի հետ կապված մարդու համար: Հանգամանքների բերումով ես տարվա կեսն այստեղ եմ, կեսը՝ երկրից դուրս:
-Գրում եք, որ ուզում եք ծնել ոչ թե որդի, այլ երկիր: ՈՒզում եք, որ նա հողից լինի, և ազնիվ: Հողեղեն երկիրն ազնիվ պահելը հավանակա՞ն եք համարում:
-Դա երազանք է: Ամեն մայր երազում է ազնիվ որդի ծնել, իսկ ես ուզում եմ ազնիվ երկիր ծնել, կհաջողվի, թե ոչ, ոչ ոք չգիտի:
-«Տառապանք» բանաստեղծության մեջ ասում եք. «Վախենում եմ մեռնել հեռվում. հոգուս Հայաստանը թաղեն օտար հողում»: Ամեն հայ օտար հողում, կարծում եք, Հայաստա՞ն է:
-Ոչ, ամեն մարդու մեջ օտար հողում Հայաստան չկա: Կան մարդիկ, որ ապրում են «Որտեղ հաց, այնտեղ կաց» նշանաբանով: Ես հանդիպել եմ այդ տիպի մարդկանց, որոնց համար կացությունն է առաջնայինը, նոր մնացած գաղափարները: Իսկ ես միշտ վախենում եմ, որ իմ հայրենիքից հեռու` օտար հողում կթաղեմ հոգուս Հայաստանը, ու նա կմնա միայնակ-անտեր: -«Մայրանալը ծառի բան է, մարդու բան չի, Չեմ դիմանում...մայրանալուն»: Հետաքրքիր է՝ ինչի՞ց են ծնվել այս տողերը:
-Մայրությունն ամենամեծ փորձությունն է: Ծառն ամեն անգամ գարնան հետ նորից է կանաչում, բնությունը ծառին նորից է վերադարձնում կյանք, իսկ մայրը «վերադարձ» չունի: Ծառն ավելի կենսունակ է: Բայց աշխատում ես ծառի նման ապրել, որ պտուղներիդ գոհացնես:
-Բանաստեղծ Հովհաննես Գրիգորյանը «Հարբած, հափրած, գինեխաբ» գրքի մասին գրախոսականում նկատել է, որ Ձեր տողերը հագեցած են իսկական ապրումների ջերմությամբ, զգացմունքներն անկեղծ են ու անմիջական: Ո՞վ է Ձեր ընթերցողը, ինչպիսի՞ն պիտի լինի նա, որ կարողանա զրուցել հեղինակի հետ, գնահատել-զգալ այդ անկեղծությունը, ինքն իրեն գտնել այդ տողերում:
-Չգիտեմ, միշտ ասում են, որ իմ գործերը դժվար են ընթերցվում: Հիմա, երբ հարց եք տալիս, ես զգում եմ, որ դժվար է, ամեն մեկը չի կարող ընկալել տողատակը: Ավելին ասեմ, երբեմն անկեղծությունը շինծուության տեղ են ընդունում, և դա շատ վիրավորական է:
-«Ես վաղուց եմ երկինք նայում. Ես Հոբը չեմ, Հոբը չեմ ես»: Որքա՞ն հաճախ է մարդ արածը երկնքին նայում և ի՞նչ է փնտրում այնտեղ:
-Հոբը աստվածաշնչյան կերպար է, 70 անգամ նրան Աստված փորձեց ու նա միշտ մնաց հավատարիմ, բայց մարդը միշտ տատանվում է իր զգացմունքների մեջ՝ սեր, հավատարմություն, հավատ, ու գալիս է մի պահ, որ էլ չի կարողանում դիմանալ: Ամեն մարդ Հոբ չէ: Իսկ երկինք բոլորս ենք նայում, միշտ էլ անմեկնաբանելին, գերմարդկայինն է ձգում: Երկինք ենք նայում փրկության հույսով:
-Ի՞նչ կասեք գրքի նկարազարդման մասին:
-Նկարազարդել է Նիկօն (գեղանկարիչ Նիկոլայ Մանուկյան-Ա. Ս.): Մինչ նկարելը ընթերցել էր այն գործերը, որ պետք է տեղ գտնեին գրքում: Դա շատ ճիշտ մոտեցում է: Սովորաբար, երբ գրքի կազմի համար դիմում ես, ասում են՝ տվեք նկարեմ, բայց ոչ մի անգամ չեն ասել՝ տվեք կարդամ, որ նկարեմ: Հատկապես ուշագրավ է գրքի շապիկին պատկերված մայրը՝ աստվածամոր տեսքով: Նայում ես՝ Աստվածամայր է, նույն ինքը՝ մայրը: Սեր, զարմանք, տառապանք, այդ նկարում ամեն ինչ կա, իսկապես շատ համահունչ է գրքին: Նկարի խորությունը հուշում է գրքի բովանդակությունը: Գիրքն էլ վերնագրված է «Հարբած, հափրած, գինեխաբ», բոլորս էլ ինչ-որ տեղ մեզ համարում ենք հարբած ու խաբված, բոլորիս էլ կյանքն իր բոլոր ձևերով ձգում է, բայց երբեմն այդ հափրածությունը վերածվում է տառապանքի:
-Դուք նաև ուշագրավ հուշանվեր-շշերի հեղինակ եք: Ասում են, որ դրանք զուգված շշեր են՝ նման կնոջ և տղամարդու: Մի քիչ կմանրամասնե՞ք:
-2011-ին ծանր վիրահատությունից հետո տուն եկա: Եղբայրս բելգիական մեծ վարդեր էր նվիրել: Աղջիկս վարդերը դրել էր երեքլիտրանոց ապակյա անոթի մեջ: Գիշերը լամպի լույսի տակ այդ ապակե տարայի ու վարդերի հակադրությունն այնքան սուր էր, որ ծանր տպավորութուն թողեց ինձ վրա: Որոշեցի ծածկել այդ դատարկությունը: Վեր կացա, թոռնիկիս ալ կարմիր շորը գտա, պատռեցի ու սկսեցի անոթը կտորով, ասեղներով, գնդասեղներով գունավորել: Առավոտյան ով գալիս էր, հարցնում էր՝ ինչ սիրուն ծաղկաման է, որտեղի՞ց է: Դրանից հետո ինչին նայում էի, դատարկ էր թվում: Դա կյանք վերադարձի ինչ-որ անմեկնելի ապրու՞մ էր, թե՞ ենթագիտակցության որոնում, չգիտեմ, բայց ամեն ինչի մեջ սկսեցի գույն փնտրել, ամեն թափանցիկ բան ծածկել: Տանը շշեր կային, սկսեցի ձևավորել դրանք: Ես ձևավորում եմ շշերը, հետո ամեն մեկը մի բան է տեսնում դրանցում: Հիմնականում նմանեցնում են կնոջ:
-Կտորի՞ց եք պատրաստում:
-Կտորից, կաշվից, վարդի թերթերից. հենց սկսում են թառամել, սկսում եմ աշխատել: Այս պահին 45 աշխատանք ունեմ: Մոտ 200-ից ավելի էին, մի մասը վաճառել եմ, նվիրել: Հետո ինձ ասացին, որ պետք չէ բաժանել, չես կարող նույնը կրկնել: Բանաստեղծության նման է: Կարո՞ղ ես նույն բանաստեղծությունը գրել նորից: Չես կարող: Հետաքրքիր մի բան կա, մեկ շիշը այնքան էլ չի գրավում, մի քանիսն են աչքի զարնում, իսկ շատը արդեն շատ սիրուն է:
-Նկարչական ձիրք ունե՞ք:
-Հայրս, եղբայրս նկարում են, ես մուկ էլ չեմ կարող նկարել: Ինձ ասում են՝ նկարում ես, հետո՞ կարում: Ոչ, ես կաշվե կտորը վերցնում եմ ձեռքս ու չգիտեմ՝ ինչ եմ անելու:
-ՈՒնե՞ք գիրք, որտեղ նաև Ձեր ձեռքի աշխատանքներն են ներկայացված:
-«Ես եմ» բանաստեղծական ժողովածուն այդ սկզբունքով է հրատարակվել:
-Ցուցադրվե՞լ են Ձեր աշխատանքները:
-Այո, Ռուսաստանում և Հայաստանում:
-Ի՞նչ նորության կարող ենք սպասել:
-Աշխատում եմ 9-րդ գրքիս վրա: Երբ տպագրվի, ես այստեղ չեմ լինի: Հետո Ռուսաստանում կներկայացվի, ինչպես մյուս գրքերի դեպքում՝ գրական հանդիպումներ, շնորհանդեսներ, մամուլի անդրադարձներ կլինեն: Բայց իմ գրքերի վրա պետք է անպայման գրված լինի «Երևան»: Բոլոր գրքերս Երևանում են տպագրվել:
Զրույցը` Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆԻ