«Երբեմն էլ շշուկով իրար ասում են՝ տես, Ռոդենի ձմեռն է»
06.09.2019 | 01:52
Ե՞րբ կունենանք քաղաքային տրանսպորտի նոր ու քաղաքակիրթ ցանց, ի՞նչ տրամադրություններ են տիրում հետհեղափոխական Հայաստանում, ի՞նչ գրականություն են կարդում այսօր, ինչո՞ւ է «աղմկում» Ստամբուլյան կոնվենցիան: Նշված հարցերի շուրջ է մեր զրույցը արձակագիր Դավիթ ՍԱՄՎԵԼՅԱՆԻ հետ:
-Քաղաքային տրանսպորտից դժգոհել ենք, դժգոհում ենք և դեռ հայտնի չէ՝ որքան է ձգվելու այս անմխիթար վիճակը: Չնայած դրան, որպես գրող, եթե երթուղուց չօգտվեք, շատ բան եք կորցնելու, համաձա՞յն եք:
-Միանշանակ, ես անգամ ժամանակին «Երթուղային պատմություններ» դիպվածաշար ունեի: Ինչ ասես կլսես երթուղայիններում: Մի կին (երկրորդ անգամ էի տեսնում նրան), զանգ էր գալիս ու 20 հոգու մեջ, բարձրախոսը միացրած, խոսում էր: Կամ կարող է ինչ-որ մեկը երեխային բացատրի՝ ինչպես ճաշ եփի, մյուսը՝ անձնական հարցեր քննարկի: Այսինքն, դա կոլորիտ է, որը ստեղծվել է նեղ պայմաններում, նեղ՝ բառիս և՛ ուղղակի, և՛ անուղղակի իմաստով: Ես իրականում սիրում եմ երթևեկել քաղաքային տրանսպրոտով, ինչքան էլ որ անհարմար է, ճիշտ կլինի ասել՝ հակամարդկային: ՈՒսանողական տարիներից կռացած դասի էինք գնում (այն ժամանակ դեռ «Ռաֆ» մակնիշի մեքենաներն էին երթուղային գծերում): Երեկ մեքենայով անցնում էի, կողքովս անցնում էր երթուղայինը, որից ես միշտ օգտվում եմ, կողքից հայացք նետելով՝ սարսափեցի: Սերունդ կա, որ այսօր ողնաշարի խնդիր ունի՝ 90-ականներին ցրտից կծկված քնելու, կռացած երթևեկելու պատճառով: Մի ժամանակ որոշվել էր՝ կանգնած ուղևոր չպետք է լինի «Գազելներում», բայց կարճ տևեց: Ի վերջո, կարող ես ինչ-որ ձևով պարտադրել, որ «մարշրուտկաները» ծանրաբեռնված չերթևեկեն: Հինգ օր ընդվզեն ու չերթևեկեն, տեսնեմ՝ ի՞նչ են անելու:
-Կմնան դրսում: Աշխատանքից կուշանան:
-Մի անգամ չմտածեցին աշխատանքից զրկվելու մասին ու հեղափոխություն արեցին:
-Երկու տարում գուցե ավելի հարմարավետ ու քաղաքակիրթ երթուղային ցանց ունենանք, բայց ենթադրելի է, որ կթանկանա ուղեվարձը: ժամանակին ասացին` 50 դրամով թանկացնում ենք, ունենում լավ տրանսպորտ, տեսա՞ք ինչ արեցին:
-Իրականում հարցն այն չէր, որ թանկանում էր, այլ այն, թե ով էր ուզում թանկացնել: Երբ մարդն աշխատում է 12-ժամյա աշխատանքային գրաֆիկով ու ստանում 70 հազար դրամ աշխատավարձ, այ դրա դեմ պետք է պայքարել: Գործատուների հիմնական մասը մտածում է, որ ինքը ՀՀ-ի վերջին գործատուն է, ու եթե դու իր մոտից դուրս եկար, էլ գործ չես ունենալու: Օգտվում են մարդկանց սոցիալական նեղ վիճակից ու շահագործում են: Երբ բոլոր այս հարցերը խորությամբ քննարկում ես, հանգում ես մի կետի՝ գիտակցության փոփոխություն է պետք բոլոր մակարդակներում` սկսած քաղաքի ու երկրի մաքրությունից, մինչև տրանսպորտային ցանց։ Ոչ մի բարեփոխում չի կարող երկար տևել, եթե հետևողական ու սրտացավ չես:
-Իշխանափոխությունից հետո ի՞նչ է փոխվել երկրում:
-Ներքին զգացողություն կա, որ կոռուպցիա ասվածը չկա, այն էլ այն առումով, որ ամեն պահի չեն ուզում քեզ «քցել», թե չէ այնպես չէ, որ երկնքից կառավարողներ են իջել ու դրախտ են դարձնում այս երկիրը: Այս երկիրը դրախտ չէ, էսպես շարունակվի, չի էլ լինի: Եթե գործարար լինեի, ավելի հստակ պատասխան կտայի: Ընդհանրապես, լավի-վատի ցուցանիշը երկրի տնտեսական աճն ու սոցիալական վիճակի բարելավումն ու բարոյահոգեբանական վիճակն են:
-Ասում են՝ օրինաչափ է, որ «հեղափոխությունից» հետո միառժամանակ վատանում է երկրի վիճակը:
-Չմոռանանք, որ մենք գլուխ ենք գովում ամբողջ աշխարհի առաջ, թե թավշյա հեղափոխություն էր Հայաստանում: Մենք չեն ջարդել-փշրել, ինչ-որ համակարգեր վերացրել: Ավելին՝ շատ ոլորտներ դեռ նախկին համակարգի աշխատողներն են ղեկավարում: Որոշ վարչություններ, նախարարություններ փակվեցին, կցմցվեցին իրար, բայց արդյունքը, եսի՞մ… Ես ապրում եմ իմ քաղաքում, ինձ համար, իմ առօրյայի մեջ ոչինչ չի փոխվել, ոչ էլ խնդիրներ եմ ունեցել, որ սկսել են հեշտ լուծվել:
-Իսկ գրականությունն ի՞նչ շահեց «նոր» Հայաստանում: Երկրի ղեկավարը գրքեր էր գովազդում, սա կարո՞ղ է ազդակ դառնալ գրքերի հանդեպ ավելի մեծ հետաքրքրության:
-Երկու տարի աշխատել եմ գրախանութում և կարող եմ ասել, որ հեղափոխությունը կապ չունի գիրք կարդալու կամ գիրք գնելու հետ: Գիրք գնելը ավելի շատ կապված է մարդու սոցիալական վիճակի հետ, պետք է գումար ունենաս: Իսկ, առհասարակ, նոր սերունդը բավականին շատ է կարդում ու կարդում է տարբեր գրքեր, այնքան էլ տուրք չի տալիս քարոզներին, ընտրում է այն գրականությունը, որն իրեն դուր է գալիս՝ ոչ ստանդարտ գրքերից սկսած մինչև ամենաստանդարտ գրքերը: Կարևորը` ընթերցանությունը հաճույք պատճառի ու ինչ-որ բան փոխի մարդու ներսում:
-Դուք առաջարկու՞մ եք գրքեր:
-Բնականաբար, առաջարկում եմ այն մարդուն, ով ունի դրա կարիքը: Մեզանում նաև գիրք նվիրելու ավանդույթ է ձևավորվել: ՈՒրիշ տենդենց էլ եմ նկատում. շատ երիտասարդներ, եթե ֆինանսը չի ներում իրենց ուզած գիրքը գնելու, օգտվում են գրադարաններից: Սա ինձ շատ է ուրախացնում: ժամանակին գրադարանից ավելի շատ մասնագիտական գրականություն էին վերցնում, կամ պապիկները օրվա թերթերն էին կարդում: Եվ ասեմ` կապ չունի՝ քանի գիրք ես կարդում, կարող ես մեկ գիրք կարդալ, ու հեղաշրջում լինի մտածելակերպիդ, վարքիդ մեջ, կարող ես տարին 40 գիրք կարդալ և ժամանակդ գիրք կարդալով անցկացնել:
-Ձեր գրքերն ի՞նչ կարող են տալ ընթերցողին:
-Ես փորձում եմ այնպիսի բան գրել, որ մարդն իր ներսի հետ առերեսվի: Ընթերցողներս երբեմն ասում են՝ ես էլ եմ դրա մասին մտածել, բայց չեմ խոստովանել ինքս ինձ, համ էլ չէի կարող այսպես ասել: Ես վերերկրային գրականություն չեմ ստեղծում, բայց փորձում եմ, ինչքան էլ առօրյան շոշափեմ, մի կարևոր գաղափար ներարկել:
-Գրախանութում աշխատելիս այցելուներին առաջարկո՞ւմ էիք Ձեր գիրքը:
-Երբե՛ք:
-Ճանաչու՞մ են Ձեզ:
-Ոմանք՝ այո, ոմանք ՝ ոչ: Կանգառում կանգնած էի, մի աղջիկ նայեց, մոտեցավ, ասաց՝ Դավիթ Սամվելյանն եք, չէ՞, ասացի՝ այո, ասաց՝ մի հատ գրկեմ, էլի: Գրկեց ու գնաց: Երբեմն էլ շշուկով իրար ասում են՝ տես, Ռոդենի ձմեռն է:
-Նոր սերնդի մասին ի՞նչ կասեք: Կա՞ն փոփոխություններ, որ նկատելի են ու կարևոր:
-Նոր սերնդի մեջ ներքին ազատություն կա, իսկ ազատությունը փոփոխությունների պատրաստակամություն է: Մնում է ճիշտ ուղի ընտրել:
-«Էդիթ պրինտ» հրատարակչությունում աշխատում եք որպես վաճառքի ու մարքեթինգի բաժնի գլխավոր մասնագետ, Ձեր աշխատանքն առնչվում է նաև մարզային գրադարաններին, ի՞նչ դրական փոփոխություններ ու բացեր եք նկատել:
-Ինչքան գրքի հանդեպ հետաքրքրությունը մեծանում է, այնքան գրադարանները պահանջված վայրեր են դառնում, չնայած դա կախված է նաև գրադարանի կառավարումից: Օրինակ, Արագածոտնի, Արարատի մարզային գարդարաններում Երևանի որոշ համայնքային գրադարաններում նկատելի աշխուժություն կա: Ինչ վերաբերում է գրքային ֆոնդերին, անհրաժեշտ գրքերի քանակն ու գրադարաններին տրամադրվող գումարը պարզապես անհամեմատելի են: Դրա համար գրադարանների տնօրենները կամ նրանք, ովքեր կազմում են պահանջված գրքերի ցանկը, փորձում են առավելագույնս հայտնի կամ շատ տարածված գրքերի վրա շեշտը դնել, նոր միայն հիմնական ֆոնդը լրացնելու խնդրին անցնել:
-Վերջին շրջանում ամենաքննարկված թեմայի՝ Ստամբուլյան կոնվենցիայի մասին ի՞նչ կարծիք ունեք՝ և՛ որպես գրող, և՛ քաղաքացի:
-Ստամբուլյան կոնվենցիայի թեմային նախորդեցին սոցցանցերում աղջիկների և կանանց նկատմամբ բռնության մասին պատմությունների տարածումը և երեխաների սեռական դաստիարակության թեմայով գրքի շնորհանդեսը, ինչը մեծ աղմուկ բարձրացրեց: Ես չեմ ուզում կապ տեսնել այդ հաջորդականության մեջ, չեմ ուզում հավատալ, որ այդ ամենը ուղղորդված է եղել, բայց շատ հեշտ է մի գաղափար, նյութ ժողովրդին հրամցնել ու հետևել արձագանքին՝ որոշելու համար հետագա քայլերը: Հիմա մեկը կողմ է կոնվենցիայի ընդունմանը, մյուսը՝ դեմ: Ինչի՞ համար է այս ամենն արվում, միայն բռնության կանխարգելու՞մն է նպատակը, թե՞… վերջնակետը որտե՞ղ է: Եվ որպեսզի ստեղծված վիճակն ամեն մեկն իր տեսանկյունից չմեկնաբանի, մասնագետները պետք է հանրությանը բացատրեն, ինչպես հարկն է մեկնաբանեն կոնվենցիայի դրույթները: Այս թեման նոր չի ծագել ու սրանով չի վերջանալու: Մեր հասարակությունն այնքան ուժեղ պետք է լինի, որ յուրաքանչյուր մարտահրավերի դիմակայի:
Ես կողմ եմ, որ անկախ նրանից, թե դու ինչ կողմնորոշում ունես, պետք է պաշտպանված լինես օրենքով, բայց վատ է, որ փոքրամասնությունը՝ լինի սեռական, կրոնական, դառնում է ագրեսիվ: Ասում է՝ ես թույլ եմ, ես խոցելի եմ, բայց հետևում ես իր վարքին, խոսքին, և տեսնում, որ ամենևին էլ թույլ չէ, եթե հնարավորություն ունենա, իր գաղափարը կտարածի ու քեզ կդարձնի «փոքրամասնություն»:
Բռնությունը առաջին հերթին քո երկրի ներքին օրենքով պետք է արգելես կամ պատժելի դարձնես, ոչ թե ինչ-որ կոնվենցիայով: Տպավորություն է, որ մենք ապրել են վայրի օրենքներով, Եվրոպան չլիներ, մենք չէինք քաղաքակրթվի: Ես վստահ եմ, որ համապատասխան ոլորտներում կան լուրջ մասնագետներ, որոնք կարող են այնպիսի օրենքներ մշակել, որ ՀՀ քաղաքացիների կյանքը բարեփոխվի: Բայց միշտ սպասում ենք, որ դրսից մեզ կա՛մ ճնշեն, կա՛մ ինչ-որ բան հրամցնեն:
-Գրականության մեջ ոչ ավանդական կողմնորոշումներին առնչվող թեմաների արծարծմանն ինչպե՞ս եք վերաբերվում:
-Գրականության մեջ հերոսներից մեկը կամ մի քանիսը կարող են լինել նույնասեռական, հարցն այն է, թե դրանով ի՞նչ ես ուզում ասել, այդ մեսիջն ու՞ր է տանում:
-Ընդհուպ` կարող է լավ գրականություն լինել:
-Որքան էլ լավը լինի, եթե թեմատիկան քեզ չի հետաքրքրում, հոգեհարազատ չէ, չես կարդա: Եթե ժան Պոլ Սարտրի «Սրտխառնոցը» լավ գրականություն է համարվում, չի նշանակում, որ պետք է անպայման կարդաս կամ չկարդալով՝ շատ մեծ բան կորցնել: Կարող ես բացը լրացնել այլ գրականությամբ կամ գրքով:
Զրուցեց
Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆԸ
Հեղինակի նյութեր
- Պատմության վկաները
- Վերացող ծաղիկներ
- Ձեռք մեկնելու գաղափարը առաքելության վերածվեց
- «Մի նայեք, որ փոքր է մեր երկիրը, եթե արդուկով այս սարերը հարթեցնեք, Չինաստանից մեծ կլինի»
- «Բանկ օտոման» գործողությունը ժամանակին ցնցել էր ամբողջ Եվրոպան
- «Դրսից մեզ վրա կարող են ազդել միայն ներսի գործիքներով»
- «Երեսուն տարի ձգվեց մեր անկախության պատմությունը, մենք շահեցի՞նք»
- Մշակույթը հեռվից հեռու պահպանելու հույսով
- Անիմացիան, աշխարհն ու մենք
- «Մեր տարածքները փոքրացան, որովհետև այդպես էլ չհասկացանք, որ պետք է խմենք մեր բաժակով»
- Արվեստի ուժը
- Նոր մատենաշարը ներկայացնում է արևմտահայ և սփյուռքյան գրողների
- Բեմը կենդանություն է ստանում առայժմ միայն մանուկների համար
- «Գիրք սիրողների համար սա իսկական մկնդեղ է` հյութեղ ու անտանելի»
- Համաշխարհային դասականների ստեղծագործությունները՝ դուդուկով
- «Բնակչությունը պատրաստ չէ, բայց տարվում են աշխատանքներ»
- Ամանորի գիշերը դիմավորելու են եկեղեցում
- «Ջազի մեջ զգացվում է ապրածդ ժամանակաշրջանը»
- «Եթե չլիներ Փելեշյանը, կարծում եմ, դեռևս գտած չէի լինի կինոյում իմ ուղին»
- «Հուշարձաններն այդ տարածքների պատկանելության անձնագրերն են»
Մեկնաբանություններ