«Չէի ցանկանա՝ գորգ լվանալով, փողոցում խորոված անելով շահեին ժողովրդի համակրանքը, այլ անեին կոնկրետ գործեր»
06.09.2019 | 00:59
«Իրատեսի» հյուրը Հասմիկ ՊԱՊՅԱՆՆ է:
-Տիկին Պապյան, մեր հանրապետությունում ժամանակ առ ժամանակ նախաձեռնում են օպերային ներկայացումների համերգային կատարումներ՝ պայմանավորված ֆինանսական միջոցների սղությամբ: Ի՞նչ պատկեր է այս իմաստով համաշխարհային բեմերում. արդյո՞ք օպերային ներկայացումների համերգային կատարումներն ընդունված ձևաչափ են դրսում:
-Ընդհանրապես, այո՛, ընդունված է այդ ձևաչափը, բայց ոչ այնքան հաճախ են լինում այդպիսի կատարումներ դրսում: Հիմնականում այդ ձևաչափով այնպիսի օպերաներն են կատարվում, որոնք երկար բեմական կյանք չեն կարող ունենալ: Ես երգել եմ Իլդեբռանդո Պիցցետիի «Ֆեդրա» օպերայի համերգային կատարման ժամանակ, որը նվիրված էր օպերայի առաջին կատարողի՝ Ռեժին Կրեսպանի մահվան տարելիցին: Դա, իհարկե, մեծ իրադարձություն էր: Բայց կար մտավախություն, որ այն հիմնական խաղացանկում չի կարող ընդգրկվել, որովհետև չի լինի բավականաչափ պահանջված: Այսինքն՝ օպերային ներկայացումների համերգային կատարումները այս կամ այն առիթով են արվում, բայց երբեք չեք տեսնի, որ Եվրոպայում «Տրավիատա» կամ «Ռիգոլետտո» բեմ հանեն՝ համերգային կատարումով: Մեր երկրում օպերային ներկայացումների համերգային կատարումները հիմնականում պայմանավորված են Էդուարդ Թոփչյանի՝ դեպի օպերան ունեցած մեծ սիրով: Նա պարզապես այլ տարբերակ չունի իր այդ սիրուն հագուրդ տալու, որովհետև երբևիցե չի հրավիրվել օպերային թատրոն՝ նվագախումբ ղեկավարելու կամ ներկայացում բեմադրելու: Եվ նա մեծ նվեր է անում մեր ունկնդիրներին, որոնք այդ օպերաները բեմականացված տեսնելու հնարավորությունից զրկված են:
-Հասարակություն և բարձր երաժշտություն հարաբերակցության մեջ ո՞րն է գերիշխող գործոնը: Հասարակությո՞ւնն է պայմանավորում երաժշտական ստեղծագործության ճակատագիրը, դրա տեղն իր կյանքում, թե՞ երաժշտությունն է իր հետևից տանում հասարակությանը:
-Ճիշտ մոդուլն այն է, որ երաժշտությունը լինի տանողը, որ երաժշտությունը կրթի, բարձրացնի հասարակությանը: Բայց Հայաստանում, ցավոք, դեռ չենք հասել դրան: Պիտի ասեմ, որ հեղափոխությունից հետո ես շատ էի ուրախացել, որովհետև ցածրորակ երաժշտությունը հետ էր մղվել մեզանում: Բայց հիմա տեսնում եմ, որ ամեն ինչ կրկնվում է. ասվածի վառ ապացույցը համահայկական խաղերի բացման համերգն էր, որի ընթացքում բեմում դարձյալ ամենա-ամենա-ամենա Թաթան էր: Իսկ սա նշանակում է, որ մենք նորից հետքայլ ենք անում:
-Վերջին շրջանում Ձեր կենսագրության մեջ բեմական կարիերան հետին պլան է մղվել: Դուք ավելի հակված եք Ձեր ուժերը ներդնելու մանկավարժական, հասարակական ոլորտներում: Ինչո՞վ է սա պայմանավորված:
-Ես 37 տարի 45 դերերգ եմ կատարել աշխարհի ամենամեծ, ամենակարևոր բեմերում: Կարծեք թե բաց տեղեր, չիրականացված ցանկություններ չեն մնացել այս առումով: Թերևս, եթե առիթ լիներ, կցանկանայի երգել Բեթհովենի «Ֆիդելիո» օպերայում ազատատենչ կնոջ՝ Լեոնորայի դերերգը: Այդ կերպարն ինձ համար շատ սիրելի է: Մնացած ամեն ինչ իմ դեպքում կրկնություն է լինելու: Ես հիմա ունեմ մենահամերգային ծրագրեր, որոնցում ընդգրկված են քիչ երգվող ստեղծագործություններ: Դոնիցցետիի, Բելլինիի, Վերդիի երգերի վրա եմ աշխատում, այս ծրագրով երգելու եմ Գերմանիայում, հետագայում նաև՝ Հայաստանում: Այսինքն՝ համերգային գործունեությունը շարունակվում է, բայց հետ եմ քաշվել բեմական բուռն գործունեությունից, ճիշտ եք նկատել: Պետք է կարողանալ ժամանակին հեռանալ:
-Ցանկացած մարդ, որ իր գործի նվիրյալն է, հեռանալիս մտածում է, թե ովքեր են իրեն փոխարինելու: Կա՞ն Ձեզ փոխարինողներ օպերային երգարվեստի ասպարեզում:
-Այո՛, իհարկե: Եվ քիչ չեն՝ Լիանա Հարությունյան, Լիանա Ալեքսանյան, Վարդուհի Աբրահամյան, Կարինե Բաբաջանյան, Հրաչուհի Բասենց, Հովհաննես Այվազյան, Լիպարիտ Ավետիսյան, Հասմիկ Թորոսյան: Շատ անուններ կարող եմ տալ, որոնք եկել են լրացնելու մեր օպերային արվեստի դաշտը:
-Մի հարցազրույցում ասացիք, թե մտածում եք գնալ մանկապարտեզ և այնտեղից սկսել երեխաների երաժշտական կրթությունը: Սա իրատեսակա՞ն մտադրություն է:
-Այո՛: Ես որքան խորանում եմ, այնքան ավելի եմ համոզվում, որ մենք կրթությունը պետք է սկսենք մանկապարտեզից: Մանկապարտեզի երեք տարեկան երեխաներին չի կարելի հագցնել զինվորի շորեր, սովորեցնել ձեռքը բարձրացրած երգել՝ պիտի գնանք, թուրքին մորթենք և այս տեսակ բաներ: Ես սրանում շատ վտանգավոր բան եմ տեսնում: Երեխան պետք է մնա երեխա: Եվ ոչ միայն երեխաներին, այլև ծնողներին է պետք ճիշտ կրթել: Երեխան պիտի ապրի իր բնական մանկությունը, ստանա նորմալ դաստիարակություն և ձևավորի իր ներսում հայրենասիրության իսկական չափանիշները: Մենք չենք կարող դեռ խմոր վիճակում գտնվող երեխային պսևդոհայրենասիրական որակներ ներարկել: Մյուս անթույլատրելի երևույթն էլ այսօր երեխաների նմանակումն է թոփ մոդելներին՝ անհեթեթ սանրվածքով, շպարով և այսօրինակ բաներով:
-Երաժշտական այլ ժանրերով հետաքրքրված չե՞ք:
-Ես շատ եմ սիրում հայկական ժողովրդական երգերը: Մանկությունս այդ երգերի ներքո է անցել: Մեծ մայրիկս ինձ համար երգել է «Մանկության օրեր», «Մանիր, մանիր, իմ ճախարակ» և այլն: Կան ժողովրդական երգեր, որոնք շատ քիչ են այսօր հնչում: Եթե ունենամ համարձակություն, թերևս, մի օր վեր կհանեմ այդ երգերը: Պարզապես ես այնքան ընդգծված օպերային երգչուհի եմ, որ չէի ցանկանա «ձեռնոց նետել» մեր ժողովրդական երգի կատարողներին: Դա նրանց գործն է, նրանց անելիքն է: Բայց կարծում եմ՝ ժողովրդական երգը հանրայնացնելու լավ միջոց է դրանց կատարումն իմ կողմից:
-«Ոսկե ծիրան» կինոփառատոնի բացումներից մեկի ժամանակ արդեն հանդես եք եկել Սայաթ-Նովայի կատարումով:
-Այո՛, Փարաջանովին էր նվիրված տարին, և ես մտածեցի, թե ուրիշ ինչ կատարումով կարելի է հանդես գալ, եթե ոչ՝ Սայաթ Նովայի տաղով:
-Ձեզ մշտապես տեսնում ենք «Արմենակ ՈՒրֆանյան» բարեգործական հիմնադրամի նախաձեռնությունների ծիրում: Ինչպե՞ս ձևավորվեց այս կապը:
-Ինձ մինչ օրս հանգիստ չի տալիս ապրիլյան պատերազմի ցավը: Կարծում եմ՝ միակ բանը, որ մենք կարող ենք անել, այն է, որ շարունակ բարձրաձայնենք, անընդհատ հնչեցնենք այդ հերոս տղաների անուններն ու նույն ջանասիրությամբ պախարակենք այդ երևույթն ու նրա մեղավորներին: Չեք պատկերացնի, թե ինչպիսի տառապանք է ինձ համար տեսնել այդ որդեկորույս մայրերին, որոնց կյանքը պարզապես վերջացել է 2016-ի ապրիլին: Այդուհետ իրենց համար միակ տեսարժան վայրը դարձել է Եռաբլուրը, իրենց կյանքի միակ մխիթարությունը որդիների տապանաքարերը լվանալն է, ծաղիկներ դնելը, խունկ ծխելը, խոնարհվելը: Սրանից դուրս նրանք ուրիշ կյանք չունեն: Այդ պատճառով էլ ես իմ պարտքն եմ համարում բոլոր հնարավոր դեպքերում բարձրաձայնել այս ամենի մասին, որպեսզի ժողովուրդը չմոռանա, թե ինչ է եղել 2016-ի ապրիլին, որպեսզի ինչ-որ ձևով իր վերաբերմունքն արտահայտի: Ես բարեգործական համերգի ժամանակ, հենց բեմի վրա առաջին անգամ հանդիպեցի Համեստ ՈՒրֆանյանին՝ Արմենակ ՈՒրֆանյանի մորը: Մինչև հիմա շարունակվում է մեր համագործակցությունը: Նաև ծանոթացել եմ Մարինե Հովհաննիսյանի՝ Արմեն Հովհաննիսյանի մոր հետ: Երանի կարողանայի մեկիկ-մեկիկ գնալ որդեկորույս բոլոր մայրերի մոտ, գրկել նրանց, ինչ-որ կերպ մխիթարել: ՈՒրիշ ի՞նչ կարող ենք անել նրանց համար. սրանից ավելի՝ ոչինչ:
-Ի՞նչ փոխվեց մեր կյանքում հեղափոխությունից հետո: Հիասթափությու՞նն է շատ, թե՞ ոգևորությունը:
-Պահանջներն են մեծ: Չեմ ուզում դեռ հուսախաբությունից խոսել, դեռ սպասում եմ: Բայց պահանջներ ունենք, որոնք պիտի բավարարվեն: Որովհետև այսօրվա իշխանությունը շատ մեծ խոստումներով եկավ, և մենք հավատացինք այդ խոստումներին: Շատ խնդիրներ հանրաքվեի միջոցով լուծելու խոստումներ են տրվել, բայց այսօր հակառակ բանն ենք տեսնում: Չէի ցանկանա՝ գորգ լվանալով, փողոցում խորոված անելով շահեին ժողովրդի համակրանքը, այլ անեին կոնկրետ գործեր, մեծ ու արժանապատիվ գործեր, որպեսզի այդ համակրանքը լինի հիմնավորված: Անվերջ տոներ ենք անում՝ տոլմայի փառատոն, խորովածի փառատոն, վարդավառ: Վարդավառը շատ գեղեցիկ տոն է, բայց չպետք է վերածվի քաղաքականության, չափի մեջ պիտի լինի, ավանդույթի շրջանակներում: Այս օրը շատ տարօրինակ ընկալում ունի մեզանում, և դա պիտի վերևից շտկվի: Եթե մեր երկրում ջրցան մեքենաներ ունեն, որոնք կարող են վարդավառի օրը անցորդներին ջրել, թող գնան Եռաբլուրի չորացած ծառերը ջրեն, Ծիծեռնակաբերդում՝ օտարերկյա նախագահների տնկած անվանական ծառերը ջրեն: Վարդավառն ուրիշ խորհուրդ ունի. դա արտը ջրելու, պարտեզը ջրելու, ջուրն առատորեն բաշխելու տոն է, ոչ թե փողոցով անցնող մարդկանց անհարմարություններ պատճառելու օր:
-Ջրի խնդիրը հիմա հրամայական է մեր հանրապետության համար: Մենք մեր վարած կենցաղով, տնտեսական ծրագրերով անվերջ բախվում ենք մեր ամենաթանկ գանձը՝ խմելու ջուրը, կորցնելու հեռանկարին: Այս առումով ամենախոշոր վտանգը, որ ներկայում գուժում են բնապահպանները, Ամուլսարի հանքի հնարավոր շահագործումն է: Ինչպե՞ս եք սրան վերաբերվում:
-Ամուլսարի հանքի շահագործումը մեզ կտանի ոչնչացման: Բառացիորեն՝ ոչնչացման: Եվ թող ինձ հակառակը համոզելու համար ոչինչ չբացատրեն, նմանատիպ բացատրություններ շատ ենք լսել: Եվ ցավալի է, որ մենք ուրախացանք՝ մտածելով, թե հեղափոխությունից հետո կարվեն կոնկրետ քայլեր, ոչ թե կրկին կհնչեն բացատրություններ: Այնինչ այդպես չէ:
Զրույցը վարեց
Կարինե ՌԱՖԱՅԵԼՅԱՆԸ
Հեղինակի նյութեր
- Անհամբեր ու սիրով եմ սպասում իր հերթական գրին, ես էդ գրի մշտամնա ընթերցողն եմ
- Դերենիկ Դեմիրճյանի ժառանգության արժևորումը՝ ժամանակակից գիտական խոսքով
- Երախտագիտություն՝ կինոլեզվով
- Դերենիկ Դեմիրճյան-145
- «Այս մարդիկ չեն սիրում մեր ժողովրդին, պատրաստ չեն նրա հոգսը կրելու՝ առանց պարգևավճարի»
- «Պետությունը կորցրել է իր դեմքը, և եթե մենք թույլ տանք, որ այս ճգնաժամն ավելի խորանա, ուղղակի կկործանվենք»
- «Կա այսպիսի մի կարծիք՝ հարկ է ստեղծել Հայաստան ամրոց-պետություն»
- «Մի բան հստակ է՝ այս իշխանությունները պետք է անհապաղ հեռանան»
- «Եթե մեր մշակույթը լիներ բարձր մակարդակի վրա, մենք այսօրվա ողբերգությունը չէինք ունենա»
- «Մեր թշնամու գործած ոճիրներից ու հանցագործություններից ոչ մեկը թույլատրված չէր որևէ օրենքով»
- «Ի սկզբանե մտածել են արնաքամ անել ժողովրդին, բերել-հասցնել մի վիճակի, որ հետո ասեն՝ դե՜, չդիմացանք, ու ստորագրեն այս փաստաթուղթը»
- «Վերջին տեխնոլոգիաներով զինված հարուստ, անպարտ բանակ, սեփականին զուգահեռ՝ պետական հզոր արդյունաբերություն պիտի ստեղծենք»
- «Եթե հիմա ենք գնում փոխզիջման, դրա տակ ի՞նչ է ենթադրվում. ինքնաոչնչացու՞մ, ինքնասպանությու՞ն»
- «Աստված մեզ հետ է և մեր արդար գործին զորավիգ»
- «Պարտադրված պատերազմը, իհարկե, ծանր բան է, բայց մենք պատրաստ էինք դրան»
- «Հանուն ազգի, հանուն հայրենիքի զոհվածների հերոսությունը չափանիշների փոփոխության ենթակա չէ»
- «Ինչպես Հիսուսը, այդպես էլ Նարեկացին Աստծուց ներողություն է խնդրում բոլորիս մեղքերի համար»
- «Մենք աշխարհի մեջ ենք, ու աշխարհն է մեր մեջ. պարզապես, որպես գաղտնի զենք, ունենք Ոգին, որ մեզ պահել ու պահելու է»
- «Մենք Աստուծոյ փառք կու տանք, որ հայրենիքը կը մնայ հայրենիք եւ մեր մնայուն հասցէն»
- «Կարդում էի այն ստեղծագործությունների ցանկը, որ պատրաստվում են հանելու դպրոցական դասագրքերից, ու սարսափում էի»
Մեկնաբանություններ