Էդուարդ Մանվելյանի օրերս հրապարակված գրքի առիթով երեկվա իմ ստատուսով մեկնաբանել ու կենսական անհրաժեշտություն էի համարել, որ իրեն հայ համարող յուրաքանչյուր ոք պարտավոր է իմանալ, թե ինչու է դարեր շարունակ հայի լավագույն տեսակը լքել իր հողն ու հայրենիքը և ապաստան գտել օտարի հողում: Հայի ճակատագրի հետ կապված նման ողբալի երևույթը շատ դիպուկ փաստագրված է նաև դարձյալ վերջերս հրապարակված մի այլ կարևոր աշխատությունում՝ ՎԱՀԵ ԼՈՌԵՆՑԻ «Բյուզանդիայի հայերը» գրքում:

Եթե երբևէ լինեք Արարատի մարզի Զանգակատուն գյուղում գտնվող Պարույր Սևակի տուն- թանգարանում, ապա այցելուների մատյանում, որտեղ բանաստեղծի հարյուրավոր երկրպագուներ իրենց ջերմ ու անկեղծ տպավորություններն են արձանագրել, կարող եք կարդալ մի գրառում, որն արվել է 1992 թվականի մայիսին` Շուշիի ազատագրումից հաշված օրեր անց: Այնտեղ գրված է.

Նկարիչների միության «Արա Սարգսյան» պատկերասրահում բացվեց գեղանկարիչ ՄԱՅԻՍ ՄԽԻԹԱՐՅԱՆԻ ստեղծագործությունների ցուցահանդեսը։

1984 թվականի մայիսի 19-ն էր։ Ամբողջ գիշեր անձրև էր եկել։ Օրը կիրակի էր, արևոտ օր

«Հիշատակելով մեր մեծերին՝ մենք նրանց դարձնում ենք ներկա: Կարևոր է նրանց օրինակով և կերտած արժեքներով սերունդ դաստիարակելու մեր առաքելությունը»: Գերաշնորհ Տեր Նավասարդ արքեպիսկոպոս ԿՃՈՅԱՆ

Հայաստանը ո՛չ ոք այնպես չգիտե, ինչպես նա, ո՛չ ոք այնքան չի սիրել, որքան նա, այս մեծ հայրենասերը։ Իրականությունը նրա գրչի տակ երազ է դարձել և երազը՝ իրականություն։

Ըստ գենետիկական ուսումնասիրությունների գնչուների նախապապերը Հնդկաստանից 6-րդ դարում են դուրս եկել (մոտավորապես 1000 հոգանոց խմբով): Կան ենթադրություններ, որ այն ժամանակի սովորության համաձայն, հնդիկ ռաջաներից մեկը որպես պալատական երաժիշտներ նրանց նվիրել է պարսից առաջնորդին: Հետագայում, մոտ 400 տարի Պարսկաստանում անցկացնելուց հետո, նրանք տարածվում են աշխարհով մեկ: Մի մասը վերադառնում է Հնդկաստան ու Միջին Ասիա (ներկայիս Լյուլիները), մի մասը դեպի հարավ-արևմուտք՝ դեպի Պաղեստին, Եգիպտոս (գնչուների դոմ ճյուղը), մի մասն ել Հայաստանով ու Բյուզանդիայով դեպի Եվրոպա: Հայաստանում նրանց անվանում են բոշաներ: Իմիջիայլոց բոլոր բոշաները հիմնականում հայերեն են խոսում, բայց մինչև հիմա պահպանվել է նրանց գաղտնի լեզուն՝ լոմավրենը:

Անցյալ դարու սկզբից Ռուսաստանը մտավ Կովկասի սահմաններն ու սկսեց իր պարսկական պատերազմները։ Էդ պատերազմները թե Գուգարք ու Սյունիք, թե Շիրակ ու Արարատյան երկրում՝ ազգային սրբազան պատերազմի նշանակություն ունեին հայերի համար։ Վճռվում է պարսկահայկական հարցը։

1028 թվականին Բյուզանդիայի գահ բարձրացավ Ռոմանոս Գ Արգիրոս կայսրը՝ Արգիրոսների հայկական տոհմից և գահակալեց մինչև 1034 թվականը։

Դեռ վաղուց ես ուզում էի բանաստեղծություն գրել Պարույր Սևակի մոր մասին։ Ես ուզում էի բանաստեղծությամբ իմաստավորել այն հրաշքը, թե ինչպես փոքրամարմին, նորահարսի պես մունջ ու խոնարհ այս կինը, որ ծնվել ու մեծացել է Հայաստանի խուլ ու անհայտ Չանախչի գյուղում, որ մինչև հիմա էլ հագնում է գյուղական մինչև կրունկները հասնող ծալքավոր զգեստ և բուրում է կաթով ու հողով, որ անծանոթ տղամարդու հանդիպ...ելիս դեռ բնազդով ձեռքը տանում է բերանին ու բարձրացնում գորշագույն գլխաշորի եզրը,- թե ինչպես այս կինը ծնել ու մեծացրել է Պարույր Սևակ- Հայաստանի ամենաժամանակակից բանաստեղծին, 20-րդ դարի ռիթմերն ու մտածողությունը իր մեջ հավաքած պոետին, համաշխարհային ընդգրկումի մտածողին, հայ լեզվի բոլոր հարստությունները, գույներն ու նրբերանգները իր մեջ ամբարող՝ մերօրյա անզուգական վարպետին։