Թուր­քիա և Հա­րա­վա­յին Կով­կաս. ռազ­մա­վա­րա­կան մշու­շը տա­րած­վում է

Բուռն էր 2020 թ. մա­յի­սի վեր­ջը, և մենք ջա­նա­ցել ենք ըն­թեր­ցող­նե­րին ժա­մա­նա­կին տե­ղե­կաց­նել, թե ինչ­պես, չնա­յած կո­րո­նա­վի­րու­սի հա­մայ­նա­ճա­րա­կին, գործ­նա­կա­նում աշ­խար­հի բո­լոր եր­կր­նե­րը, նրանց թվում՝ Հա­յաս­տա­նի հարևան­նե­րը, շա­րու­նա­կում են պատ­րաստ­վել ա­նակն­կալ­նե­րով լի ինչ-որ սցե­նա­րի։ Եվ գործ­նա­կա­նում ա­մե­նու­րեք բարձր լար­վա­ծու­թյուն է զգաց­վում։ Ա­ռան­ձին խն­դիր է Հու­նաս­տա­նի և Թուր­քիա­յի միջև ծա­գած հեր­թա­կան վե­ճը։ Թուր­քիա­յի ԱԳՆ-ն մա­յի­սի 28-ին ար­ձա­գան­քել է Հու­նաս­տա­նի ԱԳ նա­խա­րար Նի­կոս Դեն­դիա­սի հայ­տա­րա­րու­թյու­նը, ո­րում վեր­ջինս Թուր­քիա­յի հաս­ցեին օգ­տա­գոր­ծել է «բար­բա­րոս­ներ» բա­ռը։ Հա­յե­րիս լիո­վին հաս­կա­նա­լի են Հու­նաս­տա­նի բա­ցա­սա­կան հույ­զե­րը։ Ան­հաս­կա­նա­լի է, թե ին­չու են այդ­քան «նե­ղա­ցել» թուր­քե­րը։

«Ա­մո­թա­լի է Թուր­քիան «բար­բա­րոս» ան­վա­նե­լը նրանց կող­մից, ով­քեր սահ­մա­նին անգ­թո­րեն են վե­րա­բեր­վում ան­մեղ մարդ­կանց՝ ամ­բողջ աշ­խար­հի աչ­քի ա­ռաջ։ Հու­նա­կան պե­տու­թյու­նը նախ պետք է իր «բար­բա­րո­սու­թյա­նը» վերջ տա,- հայ­տա­րա­րել է Թուր­քիա­յի ԱԳՆ-ի պաշ­տո­նա­կան ներ­կա­յա­ցու­ցիչ Խա­մի Աք­սո­յը։- Հու­նաս­տա­նի նա­խա­րա­րի հայ­տա­րա­րու­թյու­նը ցույց է տա­լիս, որ երկ­խո­սու­թյան փո­խա­րեն նա ընտ­րում է Թուր­քիա­յի հետ լար­վա­ծու­թյան քա­ղա­քա­կա­նու­թյու­նը և հան­րու­թյա­նը մո­լո­րու­թյան մեջ գցում՝ շա­հար­կե­լով ներ­քա­ղա­քա­կան շար­ժա­ռիթ­նե­րը։ Մենք խո­հեմ ա­րարք­նե­րի կոչ ենք ա­նում հույն ա­ռաջ­նորդ­նե­րին, ո­րոնք գոր­ծում են «Իմ թշ­նա­մու թշ­նա­մին իմ բա­րե­կամն է» սկզ­բուն­քով»։ Աք­սո­յը նաև նշել է, որ մի­ջազ­գա­յին ի­րա­վա­պաշտ­պան կազ­մա­կեր­պու­թյուն­նե­րի զե­կույց­նե­րում փաս­տեր կան հու­նա­կան կող­մից փախս­տա­կան­նե­րի հիմ­նա­կան ի­րա­վունք­նե­րի և ա­զա­տու­թյուն­նե­րի «բա­ցա­հայտ խախտ­ման» մա­սին։ «Հու­նաս­տա­նը պետք է հար­գի փախս­տա­կան­նե­րի ի­րա­վունք­նե­րը և նրանց նկատ­մամբ բռ­նու­թյուն ու դա­ժան վե­րա­բեր­մունք չկի­րա­ռի։ Բա­ցի դրա­նից, նրանք, ով­քեր ի­րենց քա­ղա­քակր­թու­թյան օր­րանն են հա­մա­րում, պար­տա­վոր են հար­գե­լու նաև նրանց, ո­րոնց լե­զուն ու հա­վատն ու­րիշ են»,- ըն­դգ­ծել է Աք­սո­յը։ Բայց նա ան­տե­ղի և չա­փա­զանց ու­ժե­ղաց­նում է ստեղծ­վող ի­րա­վի­ճա­կի դրա­մա­տիզ­մը։ Իսկ ի՞նչ է ե­ղել ի­րա­կա­նում։
Մա­յի­սի 27-ին Ա­թեն­քը հայ­տա­րա­րել է, որ Հու­նաս­տա­նը կու­ժե­ղաց­նի ոս­տի­կա­նա­կան պա­րե­կու­թյու­նը Թուր­քիա­յի հետ իր սահ­մա­նում, քա­նի որ եր­կի­րը պատ­րաստ­վում է գաղ­թա­կան­նե­րի սպաս­վե­լիք նոր հոս­քին։ Եվ 400 ոս­տի­կան է ու­ղարկ­վե­լու Մա­րի­ցա գե­տի հյու­սի­սարևե­լյան սահ­մա­նա­մերձ մարզ՝ «որ­պես նա­խազ­գու­շա­կան մի­ջոց», հայտ­նել է Հու­նաս­տա­նի ԱԳՆ մա­մու­լի քար­տու­ղար Թեո­դո­րոս Քրո­նո­պու­լո­սը։ Սահ­մա­նա­մերձ շր­ջա­նը մար­տին ընդ­հա­րում­նե­րի վայր էր դար­ձել այն բա­նից հե­տո, երբ Թուր­քիան հայ­տա­րա­րել էր, որ այլևս չի ար­գե­լե­լու, որ ա­պաս­տան փնտ­րող գաղ­թա­կան­ներն ու այլ ան­ձինք հայ­տն­վեն Եվ­րա­միու­թյան ան­դամ եր­կր­նե­րում։ Մի քա­նի օր տևած բա­խում­նե­րի ժա­մա­նակ գաղ­թա­կան­նե­րը, ո­րոնք փոր­ձում էին անց­նել սահ­մա­նը, քա­րեր էին նե­տում հույն ոս­տի­կան­նե­րի վրա, ո­րոնք ար­ցուն­քա­բեր գազ են կի­րա­ռել նրանց դեմ, հի­շեց­րել է թուր­քա­կան «Daily Sabah» թեր­թը։ Բայց Ան­կա­րա­յի և Ա­թեն­քի հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի ներ­կա­յիս վա­տաց­ման պատ­ճառն է դար­ձել Հու­նաս­տա­նի արտ­գործ­նա­խա­րար Դեն­դիա­սի ա­վե­լի վաղ ա­րած հայ­տա­րա­րու­թյու­նը. «Նրանք, ում մի­ջազ­գա­յին հան­րու­թյու­նը դա­տա­պար­տել է մարդ­կա­յին տա­ռա­պանք­նե­րը քա­ղա­քա­կան նպա­տակ­նե­րով օգ­տա­գոր­ծե­լու հա­մար, ի­րա­վունք չու­նեն որևէ մե­կին մար­դու ի­րա­վունք­ներ սո­վո­րեց­նե­լու»։ Հու­նա­կան ԶԼՄ-նե­րի այդ մեջ­բեր­ման մեջ «բար­բա­րոս» բառն օգ­տա­գործ­ված չէ։ Այ­նուա­մե­նայ­նիվ, չի կա­րե­լի բա­ցա­ռել, որ նա­խա­րար Դան­դիասն իս­կա­պես «ի սր­տե» Թուր­քիան «բար­բա­րոս» է ան­վա­նել, և ՆԱ­ՏՕ-ի կազ­մում գտն­վող եր­կու եր­կր­նե­րի միջև հեր­թա­կան սրա­ցումն առ­կա է։ Հու­նաս­տա­նի պաշտ­պա­նու­թյան նա­խա­րար Նի­կոս Պա­նա­յո­տո­պու­լո­սը մա­յի­սի 26-ին հայ­տա­րա­րել է, որ ի­րենց հայտ­նի են թուր­քա­կան իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի ո­րոշ հայ­տա­րա­րու­թյուն­ներ, ըստ ո­րոնց՝ «Հու­նաս­տա­նը շու­տով ճնշ­ման կբախ­վի իր սահ­ման­նե­րին, հատ­կա­պես ցա­մա­քա­յին»։
Այդ առ­թիվ հու­նա­կան կող­մը սկ­սել է լայ­նաց­նել ցան­կա­պա­տը Թուր­քիա­յի հետ սահ­մա­նում, ին­չը խիստ քն­նա­դա­տել է Ան­կա­րան։ Թուր­քա­կան իշ­խա­նու­թյուն­նե­րը պն­դում են, որ պետք է խոր­հր­դակ­ցել ցան­կա­պա­տի լայ­նաց­ման առն­չու­թյամբ, նշե­լով, որ սահ­մա­նա­յին Մա­րի­ցա գե­տի հու­նը «բնա­կան ու ար­հես­տա­կան պատ­ճառ­նե­րով զգա­լիո­րեն փոխ­վել է» 1926 թ. սահ­մա­նը ո­րո­շե­լուց հե­տո, ուս­տի պա­հանջ­վում է «տեխ­նի­կա­կան հա­մա­ձայ­նե­ցում», և Թուր­քիան թույլ չի տա «կա­տար­ված փաս­տի» ար­ձա­նագ­րում իր սահ­մա­նին։ Հու­նաս­տանն իր հեր­թին նշում է, որ սահ­մա­նի գի­ծը չի փոխ­վել, և ին­քը պար­տա­վոր­ված չէ Թուր­քիա­յի հետ խոր­հր­դակ­ցե­լու սահ­մա­նի իր կող­մում են­թա­կա­ռույց­ներ սար­քե­լու առ­թիվ։ Բայց չէ՞ որ Հա­յաս­տա­նը պայ­քա­րում է Թուր­քիա­յից ան­լե­գալ գաղ­թի դեմ, ո­րը հատ­կա­պես ու­ժե­ղա­ցել էր կո­րո­նա­վի­րու­սի բռն­կու­մից ա­ռաջ։ Ա­թեն­քում հի­շում են, որ ըն­թա­ցիկ տար­վա փետր­վար-մար­տին Մեր­ձա­վոր Արևել­քի և Ա­սիա­յի եր­կր­նե­րից (գլ­խա­վո­րա­պես Սի­րիա­յից, Պա­կիս­տա­նից և Աֆ­ղանս­տա­նից) հա­զա­րա­վոր գաղ­թա­կան­ներ սկ­սե­ցին շարժ­վել դե­պի թուրք-հու­նա­կան սահ­մա­նը այն բա­նից հե­տո, երբ Էր­դո­ղա­նի կա­ռա­վա­րու­թյու­նը հայ­տա­րա­րեց, որ այլևս չի խո­չըն­դո­տե­լու Հու­նաս­տա­նի հետ սահ­մա­նը հա­տե­լու գաղ­թա­կան­նե­րի փոր­ձե­րին։ Այդ ժա­մա­նակ հույն սահ­մա­նա­պահ­նե­րը, ոս­տի­կա­նու­թյու­նը և զին­ծա­ռա­յող­նե­րը ամ­բո­խը ցրե­լու հա­մար ար­ցուն­քա­բեր գազ և այլ մի­ջոց­ներ կի­րա­ռե­ցին՝ փոր­ձե­լով խան­գա­րել սահ­մանն անց­նե­լուն։ Թուր­քա­կան աղ­բյուր­նե­րի տվյալ­նե­րով՝ այդ բա­խում­նե­րի ժա­մա­նակ առն­վազն ե­րեք գաղ­թա­կան սպան­վել է, շա­տե­րը՝ վի­րա­վոր­վել։
Այս­պես, թե այն­պես, ե­թե որևէ մե­կը կա­րող է «նե­ղա­նալ» հույ­նե­րից, ա­պա ոչ թուր­քե­րը. Հու­նաս­տա­նը մի­լիո­նա­վոր հիմ­քեր ու­նի Թուր­քիան «բար­բա­րոս» ան­վա­նե­լու հա­մար։ Հո էս­կի­մոս­նե­րը կամ պա­պուաս­նե՞­րը չեն օ­կու­պաց­րել Հյու­սի­սա­յին Կիպ­րո­սը՝ կղ­զու այդ մա­սում ի­րա­կա­նաց­նե­լով տե­ղի հույ­նե­րի ու հա­յե­րի ե­ղեռն։ Թուր­քե­րի փոր­ձե­րը՝ հարևան­նե­րի թի­կուն­քում «պայ­մա­նա­վոր­վե­լու» Մի­ջերկ­րա­կան ծո­վի ա­ռափ­նյա տա­րած­քի հար­ցով, նույն­պես ա­ռանձ­նա­պես չեն ու­րա­խաց­նում և՛ Հու­նաս­տա­նի, և՛ Կիպ­րո­սի հույ­նե­րին։ Այդ կա­պակ­ցու­թյամբ զար­մա­նա­լի չէ, որ Հու­նաս­տանն ու Կիպ­րո­սը հա­կա­թուր­քա­կան այն նոր դա­շին­քի նա­խա­ձեռ­նող­նե­րից են, ո­րի ստեղծ­ման մա­սին հա­մաշ­խար­հա­յին ԶԼՄ-նե­րը հայտ­նել են 2020 թ. հու­նի­սի 3-ին։ Ճիշտ է, նոր դա­շինքն ստեղծ­վել է ոչ թե Հու­նաս­տա­նի կամ Կիպ­րո­սի, այլ Ե­գիպ­տո­սի հո­վա­նու ներ­քո։ Հենց Ե­գիպ­տոսն է հայ­տա­րա­րել Թուր­քիա­յի դեմ նոր միու­թյուն ստեղ­ծե­լու մա­սին, ո­րի մեջ են մտել Հու­նաս­տա­նը, Կիպ­րո­սը, Ա­րա­բա­կան Միա­ցյալ Է­մի­րու­թյուն­նե­րը (Ա­ՄԷ) և Ֆրան­սիան՝ դի­մա­կա­յե­լու հա­մար Լի­բիա­յում և Մի­ջերկ­րա­կան ծո­վում Թուր­քիա­յի գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րին։ Մենք այս տա­րի ար­դեն մի եր­կու ան­գամ հայտ­նել ենք, որ, ի դեմս Ա­ՄԷ-ի Թուր­քիան հա­մաշ­խար­հա­յին աս­պա­րե­զում բա­վա­կան ան­հաշտ հա­կա­ռա­կոր­դի է ձեռք բե­րել։ Ե­գիպ­տոսն իս­կույն կանգ­նել է Ա­ՄԷ-ի կող­քին, ի­հար­կե այն պատ­ճա­ռով, որ Լի­բիա­յում թուր­քա­կան մի­ջամ­տու­թյու­նը մի շարք սպառ­նա­լիք­ներ է պա­րու­նա­կում Կա­հի­րեի հա­մար։ Եվ բնա­կան է, որ հու­նա­կան եր­կու պե­տու­թյունն էլ մտան նոր դա­շին­քի մեջ։ Այ­նուա­մե­նայ­նիվ, Հա­յաս­տա­նի քա­ղա­քա­ցի­նե­րը տես­նում են, որ թուր­քերն են ի­րենց սպառ­նա­լիք­նե­րով սադ­րում հույ­նե­րին, ոչ թե հա­կա­ռա­կը։ Եվ Ան­կա­րա­յի սպառ­նա­լիք­նե­րի ներ­քո Հու­նաս­տա­նի չհան­ձն­վե­լու ցան­կու­թյու­նը լիո­վին բնա­կան վարք է։

Եվ ա­հա՝ մի­ջան­կյալ ար­դյունք. հու­նի­սի 5-ին աշ­խար­հի բո­լոր ա­ռա­ջա­տար ԶԼՄ-նե­րը հայտ­նե­ցին, որ Հու­նաս­տա­նի պաշտ­պա­նու­թյան նա­խա­րար Նի­կոս Պա­նա­յո­տո­պու­լո­սը հայ­տա­րա­րել է, որ Ա­թեն­քի հան­դեպ Ան­կա­րա­յի վար­քը վեր­ջին շր­ջա­նում բա­վա­կան ագ­րե­սիվ է, և հու­նա­կան ա­ռափ­նյա­կում նավթ ար­դյու­նա­հա­նե­լու թուր­քա­կան հա­վակ­նու­թյուն­նե­րը Հու­նաս­տա­նը սադ­րանք է հա­մա­րում։ «Մենք պա­տե­րազմ չենք ու­զում, բայց ու­զում ենք հաս­կաց­նել, որ կա­նենք հնա­րա­վոր ա­մեն ինչ մեր ինք­նիշ­խան ի­րա­վունք­ներն ա­ռա­վե­լա­գույնս պաշտ­պա­նե­լու հա­մար»,- ա­սել է նա­խա­րա­րը։ Այն ուղ­ղա­կի հար­ցին, թե Հու­նաս­տա­նը պատ­րա՞ստ է պա­տե­րազ­մե­լու Թուր­քիա­յի հետ, նա պա­տաս­խա­նել է՝ ա­յո։ Ի­հար­կե, ԱՄՆ-ը և ՆԱ­ՏՕ-ն հույ­նե­րին որևէ հնա­րա­վո­րու­թյուն չեն տա ճիշտ այն­պես, ինչ­պես 1973 թ. շր­ջա­փա­կե­ցին Հու­նաս­տա­նը, երբ Ա­թեն­քը Կիպ­րո­սին օգ­նու­թյան ու­ղար­կեց իր ռազ­մա­նա­վե­րը, բայց անգ­լիա­ցի­ներն ու ա­մե­րի­կա­ցի­նե­րը կանգ­նեց­րին հույ­նե­րին՝ սպառ­նա­լով կրակ բա­ցել հու­նա­կան նա­վե­րի վրա։ Այն­պես որ, սպա­սենք ի­րադ­րու­թյան զար­գաց­ման հույն-թուր­քա­կան ուղ­ղու­թյու­նում։
(շա­րու­նա­կե­լի)

Սերգեյ ՇԱՔԱՐՅԱՆՑ

Հեղինակի նյութեր

• Թուրքիայի Հանրապետությունը Մուստաֆա Քեմալ փաշայի ժամանակներից մինչ օրս․ առաջին սիոնիստական պետությունն աշխարհում-3
• Թուրքիայի Հանրապետությունը Մուստաֆա Քեմալ փաշայի ժամանակներից մինչ օրս․ առաջին սիոնիստական պետությունն աշխարհում-2
• Թուրքիայի Հանրապետությունը Մուստաֆա Քեմալ փաշայի ժամանակներից մինչ օրս․ առաջին սիոնիստական պետությունն աշխարհում
• Ժամանակակից «Ադրբեջանի հանրապետությունը» սիոնիստների, անգլո-սաքսոնների և պանթուրքիստների հենակետն է՝ ընդդեմ Իրանի և ՌԴ-ի- 2
• Ժամանակակից «Ադրբեջանի հանրապետությունը» սիոնիստների, անգլո-սաքսոնների և պանթուրքիստների հենակետն է՝ ընդդեմ Իրանի և ՌԴ-ի-1
• Երևա­նի և Ստե­փա­նա­կեր­տի ա­ռա­ջին խն­դի­րը պաշտ­պա­նու­թ­յան եր­կու պե­տա­կան կո­մի­տե­նե­րի շտապ ձևա­վո­րումն է
• Երևա­նի և Ստե­փա­նա­կեր­տի ա­ռա­ջին խն­դի­րը պաշտ­պա­նու­թ­յան եր­կու պե­տա­կան կո­մի­տե­նե­րի շտապ ձևա­վո­րումն է
• Կրկին ու կր­կին՝ «Փա­շի­ն­յա՛ն, հե­ռա­ցի՛ր». սա ժո­ղովր­դի պա­հանջն է
• Կրկին ու կր­կին՝ «Փա­շի­ն­յա՛ն, հե­ռա­ցի՛ր». սա ժո­ղովր­դի պա­հանջն է
• Փա­շի­ն­յանն ա­մեն օր, կա­մա­վոր հրա­ժա­րա­կան չտա­լով, ըն­դա­մենն ա­պա­ցու­ցում է, որ հա­կա­հայ ու­ժե­րի դրա­ծո է
• Բաց հարց Ռու­սաս­տա­նի ԶԼՄ-նե­րին. Ինչ­քա՞ն կա­րե­լի է ստել Ար­ցա­խի հար­ցում հա­յե­րի «մեղ­քի» մա­սին
• Ռու­սաս­տանը, Հա­յաս­տա­նի իշ­խա­նու­թ­յուն­նե­րի թողտ­վու­թ­յամբ, Թուր­քիա­յին ներս է թո­ղել Այսր­կով­կա­սի մեր մա­սը
• Թուր­քիան մուտք է գոր­ծել տա­րա­ծաշր­ջան ու Ար­ցա­խից սպառ­նում է և՛ Ի­րա­նին, և՛ Ռու­սաս­տա­նին
• Փա­շի­ն­յան, խոս­տո­վա­նիր, գու­ցե Զան­գե­զուրն է՞լ եք ար­դեն վա­ճա­ռել թուր­քե­րին
• Հա­յաս­տա­նի քա­ղա­քա­ցի­նե­րի մի մա­սը դա­վա­ճա­նել է ողջ հայ ժո­ղովր­դին
• Մեր ժո­ղովր­դին ԱՄՆ-ը, Իս­րա­յե­լը, Անգ­լիան և Թուր­քիան դա­վա­ճան­նե­րի ձեռ­քով «Այսր­կով­կաս­յան Դեյ­թոն» են պար­տադ­րել
• «Ով խա­ղա­ղու­թ­յուն է ու­զում խայ­տա­ռա­կութ­յան գնով, կս­տա­նա և՛ պա­տե­րազմ, և՛ խայ­տա­ռա­կութ­յուն»
• Թեհ­րա­նում ար­դեն ըն­դուն­ված են ինչ-որ պատ­շաճ ո­րո­շում­ներ
• Թեհ­րա­նում ար­դեն ըն­դուն­ված են ինչ-որ պատ­շաճ ո­րո­շում­ներ
• Թեհ­րա­նում ար­դեն ըն­դուն­ված են ինչ-որ պատ­շաճ ո­րո­շում­ներ

Մեկնաբանություններ