ԵՐԲ ՎԱՌՎՈՒՄ Է «ԿԱՆԱՉ ԼՈՒՅՍԸ»

Սերժ Սարգսյանի արտաքին քաղաքական հաջորդ կանգառը կլինի Գերմանիան: Փետրվարի սկզբներին:
Կարելի էր կարծել` տարին պետք էր սկսել հենց էդտեղից: Մեծ երկիր է: Լուսավոր: Մաքուր: Ասում են` նույնիսկ Բրիտանիայի ու Ֆրանսիայի ձեռից հրեն-հրեն խլում է Եվրոպայի առաջին երկիր լինելու դափնին: Մի խոսքով, տպավորիչ կլիներ: Համ էլ ժողովուրդն ասում է` «ոնց սկսես, ընենց կգնա»:
Եվ այնուհանդերձ, ինչո՞ւ առաջինը Կիպրոս, որն ունի ընդամենը 700 հազար բնակիչ (պարզվում է` մեզնից «քիչ» լիքը պետություններ կան էս աշխարհում): Էնտեղից էլ` տնտեսական ճգնաժամի մեջ խեղդվող Հունաստան:
Բայց, արի տես, առաջին հայացքից մեր ազգային ինքնասիրությունը շոյող, նեոօսմանյան թեզերի մեջ տվայտող, տարածաշրջանային հեգեմոնի մոլուցքով տառապող Թուրքիային «տեղը դնելուց» զատ, այդ այցը հեռուն գնացող դիվանագիտական կոդեր ուներ նաև իր մեջ:
Համ էլ ահագին կոմպլեմենտար էր:
Ի դեպ, նման այցերը, հասկանալիորեն, պլանավորվում-կազմակերպվում են տևական ժամանակ, սակայն այն նաև շատ օպերատիվ «ստացվեց»` տարածաշրջանային նոր դասավորությունների ֆոնին: ՈՒնեցանք «Հայաստանի պատասխանն այդ զարգացումներին» կոնֆիգուրացիա:
Այժմ Կիպրոս-Հունաստան այցի պրագմատիկ հաշվարկի մասով:
ա) ԵՄ անդամ Կիպրոսի հետ կնքած երկկողմ Հռչակագիրը, ինչպես արձանագրեցինք, իր խորքում անչափ հեռուն գնացող մեսիջներ ուներ: Ասենք միանգամից և առանց ծեքծեքելու. ինչ-ինչ զարգացումների դեպքում չի բացառվում, որ հենց Կիպրոսը դառնա այն առաջին երկիրը, որը կճանաչի Լեռնային Ղարաբաղի անկախությունը:
Մի շտապեք ասել` չէ՜ հա՛:
Հռչակագրի քաղաքական մասն իսկապես լավն էր: Առաջին անգամ ԵՄ պետության կողմից ինքնորոշման իրավունքի շեշտադրմանը, «Լեռնային Ղարաբաղի վերջնական կարգավիճակի որոշումը իրավական պարտադիր ուժ ունեցող կամարտահայտության միջոցով» նորմին ուշադիր «նայելու» դեպքում կարելի է հանգել վերը նշված եզրակացությանը: Մնում են ճշգրիտ քայլեր: Կան դրանց թե՛ քաղաքական, թե՛ տնտեսական, թե՛ բարոյական հիմքերը:
Բերում եք արգումենտացիան, թե Կոսովոյի անկախությունը չճանաչած հինգ երկրների թվում են հենց Հունաստանն ու Կիպրո՞սը, էլ ո՞ւր մնաց Ղարաբաղի ճանաչումը: Ասենք միանգամից. դրանք տարբեր հարթությունների խնդիր են։ Կոսովոյի դեպքում բացակայում է այն բազիսը, որը Ղարաբաղի պարագայում գրեթե շարժիչ ուժ է: Ընդ որում, քաղաքական հաշվարկի տեսանկյունից, Հունաստան-Կիպրոս տանդեմը ևս ինչ-որ բան ստանում է Հայաստանից: Ասենք, Հայաստանն էլ պատասխան քայլով ճանաչում է թուրքերի կողմից հույների ցեղասպանությունը, որի հետևանքով 1,5 միլիոն հույն էլ տեղահանվեց:
Հաջորդիվ. Թուրքիան միակ երկիրն է, որ ճանաչում է Հյուսիսային Կիպրոսը: Ղարաբաղի ճանաչումը Կիպրոսի կողմից կլինի «հետաքրքիր» հակադարձում ընդդեմ Թուրքիայի:
Եվ հետո, Կիպրոսի կողմից Ղարաբաղի ճանաչմանը կարող են մղել տարածաշրջանային զարգացումները, ուր, կարծես թե, Թուրքիայի հեգեմոն դառնալու իդեա-ֆիքսի առջև ԱՄՆ-ը, Իրանին անկյուն քշելու համար, ժամանակավոր կանաչ լույս է վառում: Հայտնի կենդանու նման գլուխներս չմտցնենք ավազի մեջ և սպասվելիք այս մեծ խաղը չհամարենք լոկ Կիպրոսի ու Հայաստանի միջև պարտիա` անտեսելով աշխարհաքաղաքական կենտրոնները: Հասկանալի է, Հայաստան-Հունաստան-Կիպրոս խաղի մեջ կարող է լինել նաև Ռուսաստանը:
Տարածաշրջանային վերջին զարգացումների, «Նաբուկոյի» ռեալացվելու` Ադրբեջան-Թուրքմենստան էներգետիկ պայմանագրերի, Օբամայի հետ Սաակաշվիլու հանդիպման և ապագա մեծ օրակարգի գծագրման, Վաշաձեի` Ադրբեջան (էնտեղ էլ Ադրբեջանը ՆԱՏՕ-ի հետխորհրդային կուրատոր Լատվիայի հետ մերձեցման երեկո անցկացրեց. այո, Ադրբեջանը խոշոր քայլերով սկսել է գիշերները տուն չգնալ, դավաճանել իր գազային «պարտնյոր» Ռուսաստանին` մտնելով սրա-նրա, իսկ իրականում Արևմուտքի «անկողինը»), Սաակաշվիլու` սրընթաց դեպ Հայաստան սպասվելիք արշավանքի, Սարկոզիի` Թուրքիա կատարելիք այցի ֆոնին, բոլորս էինք փորձում հասկանալ` հակակշիռների ի՞նչ մեխանիզմ է կիրառելու Ռուսաստանը` սահուն կերպով տարածաշրջանի երկրների «անկողնում» տեղավորվող ԱՄՆ-ի նկատմամբ:
Քայլերը չուշացան: Ինչպես տեսնում եք: Լավրովը կփորձի Թուրքիայում պարտիան հետ շահել: Իսկ Ադրբեջանին Ռուսիան հատուկ դաս կտա բոլոր անհավատարմությունների համար: Արդեն սկսել է:
Հա, Սերժ Սարգսյանն ու Խրիստոֆիասը կնքեցին ահա այդպիսի Հռչակագիր` վերը նշված (ինչո՞ւ ոչ` անկախության ճանաչման) «հետևանքներով» ու մեսիջներով առլեցուն, որի կոդերը դժվար թե հասկացած չլինեն թե՛ Ադրբեջանը, թե՛ Թուրքիան, թե՛ մնացածները:
Հիշենք, որ վերջին շրջանում Ռուսաստանն ինքը հաճախ էր լուրջ մեսիջներ հղում (առաջին ծիծեռնակը ոչ անհայտ պարոն Ռեշետնիկովն էր, որը դեռ մեկ տարի առաջ Հայաստանում մեր փորձագետների, քաղաքական գործիչների ականջին շշնջացել էր` մի բացառեք, որ Ռուսաստանն ինչ-որ պահի կարող է և ճանաչել Ղարաբաղի անկախությունը): Հիշենք նաև, որ վերջերս ռուս փորձագիտական շրջանակներում այս միտքն է՛լ ավելի լեգալացվեց և դրվեց շրջանառության մեջ. հայտնվեցին բազմաթիվ քաղաքագետներ, որոնք նույնպես «գտան», որ, այո՛, ճիշտ կլինի, որ ինչ-ինչ զարգացումների դեպքում Ռուսաստանը ճանաչի Ղարաբաղի անկախությունը:
Առայժմ Ռուսաստանը, Հայաստանի հետ «ռազմավարված», սկսել է փոքր-ինչ հեռվից: Ասենք` Կիպրոսից: Ավելորդ է նշել, թե այս խաղը որքան ձեռնտու է Հայաստանին և որքան համահունչ է մեր շահերին:
Վերջի համար էլ արձանագրենք, որ Ռուսաստան-Կիպրոս հարաբերությունները շատ ջերմ են: Հենց միայն փաստը, որ այդ երկրներն անվիզա ռեժիմի «մեջ» են (ով ինչպես ուզում է, թող «տրակտովկա» անի), բավարար է հասկանալու, թե ինչ հեռահար կոնֆիգուրացիայի հետ կարող ենք գործ ունենալ:
Անցանք Սերժ Սարգսյանի առաջին այցի հաջորդ «պրելեստին»:
բ) Ասացինք` այցը ռուսական «մենեջերության» հետքեր կարող էր ունենալ: Իր խորքերում: Բայց այն նաև կոմպլեմենտար էր: Խիստ: Դե, մենք էինք` «Ավստրիան», Կիպրոսը, Հունաստանը: Այսինքն, մենք մեր ԵՄ հարևանների հետ էինք: «Արևելից»: Բայց և չմոռանանք, որ նույն Կոսովոյում, հունական ՆԱՏՕ-ական զորախմբում ենք խաղաղաբար առաքելվում: Չմոռանանք նաև, որ Հունաստանում կնքված պայմանագրերից մեկով էլ բոլոր երեք երկրներով` Հայաստան-Կիպրոս-Հունաստան, բարձրացնում էինք ռազմական համագործակցության մակարդակը (բա չէ՜):
գ) Կիպրոսյան նույն այդ Հռչակագրով աշխարհաքաղաքական զարգացումների շատ հետաքրքիր նախադեպ արձանագրվեց: Հա, մինչ այդ սովոր էինք, որ տարածքային ամբողջականության համար պայքարող, ասենք, ՎՈՒԱՄ երկրները միասին են «ծնունդ-թաղում» նշում, իսկ ինքնորոշված երկրները, ասենք, Աբխազիան, Օսիան, Ղարաբաղը` միասին: Հռչակագիրը կարծրատիպը քանդեց, շեշտադրեց խնդրի բուն էությունը, արձանագրեց, որ վիկիլիքսյան փոփոխվող աշխարհում այդ տենդենցները ևս փոփոխվում են:
դ) Այցի, իսկ առավել ստույգ, Կիպրոսի Ներկայացուցիչների պալատում հնչած Սերժ Սարգսյանի ելույթը ևս լրջագույն մեսիջ էր` ի ծագս աշխարհի, վերադասավորվող տարածաշրջանի, աշխարհաքաղաքական կենտրոնների. այն է` Հայաստանը ոչ մի զիջման չի գնալու ղարաբաղյան հարցում, որքան էլ Ադրբեջանն ու ԱՄՆ-ը «Նաբուկո» են «գրվում», իսկ Ռուսաստանն էլ փորձում է «երակ մտնել»:
Ելույթում (մեջբերումներ չենք անելու, որովհետև այս օրերին հեռուստաէկրաններն ու թերթերը լցված էին սույն «թեզերով») Թուրքիային տված գնահատականը դեպ ԱՄՆ հղված անուղղակի մեսիջ էր, թե՛ ապրիլի 24-ին, թե՛ ԱՄՆ-ի` Ադրբեջանի և Թուրքիայի հետ սկսած մեղրամսին ընդառաջ:
Իսկ «նեոօսմանականության» վտանգի մասին նման բարձր ամբիոնից (հայ-կիպրա-հունական այդ ամբիոնը ձևակերպենք որպես տառապանքի ու ցավի մեծ փորձ ունեցող) բարձրաձայնումը լուրջ ահազանգ էր Թուրքիայում էներգետիկ և քաղաքական շահեր տեսնողների համար: Ընդ որում, մեսիջը բավականին բաց, հատու և կետային էր (ինչը, եթե անկեղծ, ոչ միշտ է օգտագործվում Սերժ Սարգսյանի «արտասահմանյան» ելույթներում). «Պարզ տրամաբանությունը հուշում է, որ տարածաշրջանային կայունության խախտման դեպքում առաջին հերթին վնասվելու են հենց այդ նույն տնտեսական շահերը»։ Ասվում էր: Հետևություններ արեք ինքներդ (դե չէ, չասինք` երեք երկրների «բարձրացված ռազմական համագործակցության» մասին է խոսքը, այլ «ընդհանրապեսի»):
ե) Այցը` Կիպրոս-Հունաստան, այնտեղ կնքված փաստաթղթերը, դրանցում առկա մեսիջները նաև ժամանակ շահելու հնարավորություն էին Հայաստանի համար: Որովհետև տարածաշրջանային փոփոխությունները կախված են ոչ միայն էներգետիկ ծրագրերում աշխարհաքաղաքական կենտրոնների դասավորությունից, այլև բուն ռուսաստանյան զարգացումներից: Այն է` ով կդառա այնտեղ նախագահ: Մեդվեդևի դեպքում, ինչպես եղավ «CHB»-ների վավերացման և «վերաբեռնման» ժամանակ, չի բացառվում, որ տեղի ունենա «Հյուսիսային հոսքի» և «Նաբուկոյի» միակցումը` այս կամ այն ձևով: Այդ դեպքում արդեն կարելի է մտածել նաև «Նաբուկոյի»` Հայաստանով անցնելու մասին (հակառակ դեպքում Ռուսաստանը, որն աչք է դրել արդեն իսկ մեր ատոմակայանի «համասեփականատիրության» վրա, որը մեր էներգետիկ ողջ ակտիվների և ենթակառուցվածքների տերն է, թույլ չի տա):
Համենայն դեպս, այս փուլում և սկսված Հունաստան-Կիպրոս պարտիայով Հայաստանը բավականին հետաքրքիր պահանջարկ-առաջարկի խաղատախտակ բացեց տարվա կտրվածքով:
Կարմեն ԴԱՎԹՅԱՆ

Մեկնաբանություններ