Ասիայի, Աֆրիկայի և Լատինական Ամերիկայի երկրների ազգային-ազատագրական շարժումների հետևանքով անցյալ դարի կեսերին ստեղծվեցին տասնյակ նոր պետություններ: Աշխարհի քաղաքական քարտեզը նշանակալիորեն փոխվեց: Նորանկախ որոշ երկրներ, գլխավորաբար` Աֆրիկայում, վռնդեցին նախկին գաղութարարներին և դռները լայնորեն բացեցին «սովետների» առաջ, որոնք հաճախ օգնել էին նրանց անկախության պայքարում:

Մտքովս չէր անցնի, որ Երևանը այսքան մեծ քաղաք է: Որ Երևանում մարդիկ ապրում են համարյա չինական պարսպով միմյանցից անջրպետված: Որ այսքան հմայիչ են մեռյալ սեզոնի հմայքները:

Այս պահին` ոչ: Թանկացումը սինխրոնացվեց արձակուրդի, շոգի, քաղաքից բացակայելու, առանց այն էլ լեթարգիական ու շատ խոր քնով քնած քաղաքական ուժերի «հոգեհանգստի» հետ:

Հայաստանի աշխարհաքաղաքական դերը ժամանակակից միջազգային հարաբերությունների համատեքստում քննարկելու համար Հայաստանի քաղաքագետների միությունը հուլիսի 20-ին հանդիպման էր հրավիրել Մոսկվայի միջազգային հարաբերությունների պետական ինստիտուտի ռեկտոր, ՌԴ գիտությունների ակադեմիայի իսկական անդամ, քաղաքագիտության դոկտոր Անատոլի Տորկունովին:

Շուտով օգոստոս է: Տարածաշրջանային օգոստոսը հայտնի է վրացական բլիցկրիգով, երբ Ռուսաստանին հաջողվեց Վրաստանից պոկել Օսիան ու Աբխազիան: Գուցե օրինաչափ, գուցե` ոչ, այնուհանդերձ, օրերս Արցախի նախագահ Բակո Սահակյանը խոսեց արցախյան բլիցկրիգի մասին` մեկընդմիշտ բացառելով այն:

Քաղաքական կանխատեսողների բազմահազարանոց բանակի համար, հատկապես Ռուսաստանում, ինչու չէ, նաև մեր երկրում, ԱՄՆ-ի ու Չինաստանի փոխհարաբերությունների թեման վաղուց և անփոփոխ մնում է սիրված։ Այդ թեման նրանց շարունակ առիթ է տալիս չարախնդորեն նկատելու. «Այդուամենայնիվ, չինացիները չեն սիրում այդ ամերիկացիներին» և թաքուն հույսեր են փայփայում, թե «ուր որ է այդ ինքնահավան «տիտանները» եթե չսկսեն էլ իրար գլխի հրթիռներ թափել, ապա առնվազն հավերժորեն կգժտվեն»։

ԱԳՆ-ն բարդ և բազմաճյուղ կառուցվածք է` բաղկացած բազմաթիվ օղակներից: Համակարգի կենսունակությունը մեծապես կախված է նրա հստակ և անխափան աշխատանքից: Այստեղ հատուկ տեղ ունեն դիվանագիտական սուրհանդակները: Այդ մարդիկ բանակցություններ չեն վարում, պայմանագրեր չեն ստորագրում, ընդունելություններին և ճաշկերույթներին չեն մասնակցում: Ընդհակառակն, աշխատում են մնալ ստվերում:

Մենակ խալաթն էր մեզ պակաս: Խալաթը, որ եկավ լրացնելու հայ-ռուսական իրական հարաբերությունների պատկերը: Սովորական, հնամաշ, չթե խալաթը, որ դարձավ միջպետական հարաբերությունների փաստ: Իսկ «խալաթի» պատմությունը շատ վաղուց է սկսվել, ու այդ խալաթը միշտ էլ նետված է եղել մեր ուսերին, բայց մենք չենք տեսել, մենք չենք ցանկացել տեսնել: Կամ էլ` վրայից թանկարժեք ու վայելուչ հանդերձներ ենք հագել: Իսկ խալաթը, փաստորեն, չի ծածկվել:

Այս ամենում ամենահետաքրքիրն այն էր, որ պաշտոնական Մոսկվան ու պաշտոնական Երևանը լուռ են: Այն, որ Ֆյուլեի հայաստանյան այցն ունենալու էր «այսպիսի» արձագանք, ոչ ոք չէր կասկածում: Եվ այնուհանդերձ, ինչո՞ւ այդ «չարաբաստիկ խալաթը» մեզ այսպես հունից հանեց: Մանավանդ որ դրանից առաջ եղել էր հոկտեմբերի 27:

Թե՛ Վրաստանի, թե՛ առավելապես Ադրբեջանի դեպքում իրավիճակը միանշանակ չի գնահատվում: Եթե նախկինում փորձ էր արվում Ռուսաստանից «ներմուծել» Մութալիբովին, որպես Ալիևին ուղղված մարտահրավեր, հիմա բավականին ոչ միարժեք ֆիգուր է մտցվել խաղի մեջ` «Օսկարի» դափնեկիր Ռուստամ Իբրահիմբեկով, ով բնակվում է և՛ Մոսկվայում, և՛ Նահանգներում, իսկ Կանադայում էլ առանձնատուն ունի: Ի դեպ, նա վերջերս հրաժարվել է իր ռուսական անձնագրից… Մի քիչ նման չէ՞ Իվանիշվիլու «դեգերմանը»: Մի քիչ` այո: