...ՈՒՐԵՄՆ ԻՆՉՈ՞Ւ ՆՐԱՆ ՉԵՆ ՎՍՏԱՀՈՒՄ ՂԱՐԱԲԱՂԻ ՀԱՐՑԻ ԼՈՒԾՈՒՄԸ

Աստծո անցած յոթ օրում գարունն ավելի մոտեցավ, թեպետ եղանակը հավակնում է դեռ ձմեռային լինելու, քաղաքականության մեջ էլ ո՛չ ձմեռ է, ո՛չ գարուն, Հայաստանին առնչվող կենսական խնդիրների շուրջ թեթև հրաձգություն է, իսկ դրությունը մնում է անփոփոխ: Լա՞վ է, թե՞ վատ` նայած ով ինչ է ուզում:
Հունվարի 25-ին Ստրասբուրգում ԵԽԽՎ-ի նախագահ ընտրվեց Թուրքիայի ներկայացուցիչ Մևլութ Չավուշօղլուն: Երկու տարով: Խիստ եվրոպական և խիստ խելամիտ դիվանագիտություն. եթե հիմա Թուրքիայի նախագահը, վարչապետը, արտգործնախարարը կամ էլի ինչ-որ մեկը հայտարարեն, որ եվրոպական կառույցները Թուրքիայի նկատմամբ վարում են մերժողական քաղաքականություն, ո՞վ կհավատա, երբ թուրք է ԵԽԽՎ-ի նախագահը: Ինչպես միշտ` Հին աշխարհը մի ձեռքով տալիս է իրեն ոչ անհրաժեշտը, մյուս ձեռքով վերցնում է անհրաժեշտը: Թուրքերը դա հասկանում են ու փորձում են իրենց տրված ոչ անհրաժեշտը վերածել անհրաժեշտի: Փոփոխական հաջողությամբ: Հայերը չեն հասկանում` անփոփոխ հաջողությամբ: Արդարամիտ հայերը ճշմարտության որոնումների հույսը երկրից կտրած` եվրոպաներում որոնելով` փորձում են եվրոպական քաղաքականությունն ուղղորդել ճշմարիտ հուն: Օրինակ` որ ԵԽԽՎ-ի նախագահ չի կարող լինել այն երկրի ներկայացուցիչը, որը մոնիտորինգի տակ է կամ հետմոնիտորինգային գործընթացում: Սուրբ անմեղություն, ո՞ւմ է դա հետաքրքրում: «Ժառանգության» պատգամավոր Զարուհի Փոստանջյանին, որը չկարողացավ անհրաժեշտ ստորագրություններ հավաքել համապատասխան օրինագծի տակ, ինչն անհնար կդարձներ Չավուշօղլուի ընտրությունը: Չկարողացավ, որովհետև այդ ընտրությունը ԵԽԽՎ-ում կատարվելուց առաջ կատարվում է համաեվրոպական քաղաքականության կենտրոններում: Բնականաբար: Բայց Զարուհի Փոստանջյանի` ԵԽԽՎ-ի պատվիրակության անդամի կարգավիճակը վերականգնելու ազնիվ պոռթկումը փայլուն հնարավորություն տվեց ԱԺ պատվիրակությանը` չմասնակցելու թուրք նախագահի ընտրությանը: Նաև Կիպրոսի բարեկամ խորհրդարանի պատգամավորի շնորհիվ: Եվ հիմա արդեն ոչ ոք չի մտածի ու հարց չի բարձրացնի` ինչո՞ւ հայերը գնացին ու թուրքին նախագահ ընտրեցին: Եվ երբ պետք էր` Հայաստանի պատվիրակների լիազորությունները հաստատվեցին:
Աշխարհի յոթ հրաշալիքներն իր նախագահության ընթացքում տեսնելու կարգախոսով` ԱԺ նախագահը բոլորովին վերջերս երջանկացրեց եգիպտական բուրգերը: Իհարկե, նրա բախտը էլի չբերեց, որովհետև Ալեքսանդրիայի փարոսը, առանց նրա հետ համաձայնեցնելու, դադարեցրել էին իր նշանակությամբ կիրառելուց, ու նա ստիպված էր բավարարվել փարավոնների մումիաներով ու դամբարաններով: Ոչ միայն քաղաքական գործչի համար, ընդհանրապես էլ մեծ խելք պետք չէ` հասկանալու, որ հայ-եգիպտական խարխուլ, պատահական կապերը հիմա արդեն գլխապտույտ արագությամբ զարգանալու են. ԱԺ տարածքում խոստացված-չկառուցված էլիտար եկեղեցու տեղում, Կահիրեում ձեռքբերված պայմանավորվածության համաձայն, արդեն սկսվել է անհայտ փարավոնի բուրգի շինարարությունը, որը կդառնա հայ-եգիպտական անքակտ հարաբերությունների խորհրդանիշ դարերի համար:
Բայց այցն ունեցավ նաև շատ գործնական նշանակություն. ներշնչված փարավոնների փառահեղ գործերով` Հովիկ Աբրահամյանը վերադարձավ Երևան ու որոշեց իր ձեռքը վերցնել նախագահի նախաձեռնողական արտաքին քաղաքականության իրականացման ղեկը, որ անփութության, թե մոռացկոտության պատճառով պարբերաբար ձեռքից գցում է քաղաքակիրթ Էդիկ Նալբանդյանը: ՈՒ ինչ չի հաջողվում Նալբանդյանին, հաջողվեց Աբրահամյանին: Միանգամից: Մի զանգով: Ինչպե՞ս: Այսպես` ադրբեջանական APA գործակալությանը տված հարցազրույցում ԵԽԽՎ-ի նորընտիր նախագահն ասել էր. «Տարածաշրջանում գոյություն ունեն լուրջ հիմնախնդիրներ: Գոյություն ունի խնդիր Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև: Այդ հարցով ԵԽ-ի փաստաթղթերում արձանագրվում են ադրբեջանական տարածքների օկուպացման փաստը և ղարաբաղյան չլուծված հակամարտության առկայությունը: ԵԽ-ի որոշումներում Ղարաբաղը նշվում է Ադրբեջանի սահմաններում` որպես Ադրբեջանի տարածք: Այդ հակամարտությունը տարածաշրջանի հիմնական խնդիրներից մեկն է: Այն նաև Թուրքիայի և Հայաստանի միջև հարաբերությունների նորմալացմանը խոչընդոտող հիմնախնդիրներից է: Ես դա ասում եմ ոչ այն պատճառով, որ թուրք եմ, այլ որովհետև դա է իրականությունը»: Ոչ մի նորություն, ոչ մի զարմանալի հայտնություն, ընդամենն այն, ինչ անընդհատ ասում են ադրբեջանցիներն ու թուրքերը տարբեր իրավիճակներում ու կարգավիճակներում: Ավելին, կասկած չկա, որ Չավուշօղլուն այդպես էլ մտածում է: Բայց զանգահարեց նրան Հովիկ Աբրահամյանը, և Չավուշօղլուն տեղնուտեղը զղջաց ու հավաստիացրեց, որ իրեն վերագրվել են հայտարարություններ, որոնք ինքը չի կատարել, որոնք հետևանք են թերի թարգմանության և ադրբեջանցի լրագրողի թյուրըմբռնման: Տեսնո՞ւմ եք` ինչպես է գործում բուրգերի էներգետիկան: Ճիշտ է, նախքան Ստրասբուրգ զանգահարելը Հովիկ Աբրահամյանն արդեն գիտեր Չավուշօղլուի պատասխանը. նախորդ օրը Չավուշօղլուն ընդունել էր ԵԽԽՎ-ում Հայաստանի պատվիրակությանն ու ասել էր նույնը: Բայց կարևորը դա չէ, կարևորը` որ Հովիկ Աբրահամյանը ոչ միայն արտաքին, այլև ներքին քաղաքականության համակարգող է. կոալիցիոն խմբակցությունները հունվարի 27-ին աշխարհացունց հայտարարություն էին արել, որով, ընդդեմ «կանխակալ» թուրքի, պահանջել էին ԱԺ նախագահից` ճշտել հարցազրույցի իսկությունը և «լրջորեն քննարկել Չավուշօղլուի նախագահության շրջանում ԵԽԽՎ-ի աշխատանքներին Հայաստանի մասնակցությունը սառեցնելու հարցը»: Փաստորեն, ԱԺ նախագահը մի զանգով լուծեց և՛ արտաքին, և՛ ներքին քաղաքական խնդիրները: Եվ ինչո՞ւ նրան չեն վստահում Ղարաբաղի հարցի լուծումը: Իսկ որ Հայաստանը կարող է երկու տարով իր մասնակցությունը ԵԽԽՎ-ի աշխատանքներին «սառեցնել», համաշխարհային ֆինանսատնտեսական ճգնաժամից շատ ավելի ազդեցիկ սպառնալիք է և շատ ավելի երկար ժամանակով կազմալուծելու է ոչ միայն այդ կառույցի գործունեությունը, այլև իրար է խառնելու ամբողջ Եվրոպան:
Փառք Աստծո, որ նման հզոր մարդիկ շատ են Հայաստանում: Օրինակ` Գագիկ Ծառուկյանը: Հզոր և անկանխատեսելի: Հատկապես նախարարների դեպքում: Հունվարի 29-ին Արմեն Գրիգորյանը նախագահի հրամանագրով ազատվեց սպորտի և երիտասարդության հարցերի նախարարի պաշտոնից, և նախարար նշանակվեց Արթուր Պետրոսյանը: Սպորտում, իհարկե, ոչինչ չի փոխվի, «երիտասարդությունն» էլ ո՛չ կկործանվի, ո՛չ կփրկվի: Բայց հերթական անգամ բոլորը հասկացան` ինչ կարող է անել Գագիկ Ծառուկյանը ցանկության դեպքում: Նախարարական տուն-տունիկը ո՞ւմ հերթական «պապա» կնշանակի, կարևոր չէ: Ցավալի է պետական կառավարման համակարգի արժեզրկումը:
Թուրքիայի վարչապետ Ռեջեբ Թայիփ Էրդողանն ընդունել է Բուլղարիայի վարչապետ Բոյկո Բորիսովին և ասուլիսում է. «Եվրաանդամակցության համար մենք գործնականում դիմել ենք 1954-ին, իսկ պաշտոնապես` 1963-ին։ Գրեթե 50 տարի տևած գործընթաց է։ Այդ ողջ ընթացքում Թուրքիան սպասում է իր դիմումի արդյունքին։ Այն ժամանակ Եվրամիության անդամ էր 15, իսկ այժմ արդեն` 27 պետություն։ Բայց ոչինչ, մենք համբերատար ենք։ Մենք լավ աշխատում ենք սերտել մեր դասերը։ Առաջ ենք մղում գործընթացը։ ՈՒ դա կտևի մինչև այն պահը, երբ Թուրքիային կասեն` քեզ չենք ընդունում։ Այդ որոշումից հետո մենք մեր գլխի ճարը կտեսնենք։ Թուրքիան ինքնաբավ երկիր է։ Իսկ առայժմ նույն վճռականությամբ և հաստատակամությամբ շարունակում ենք մեր ճանապարհը»:
Հունվարի 26-ին թուրքական NTV հեռուստաընկերությանը տված հարցազրույցում արտաքին գործերի նախարար Ահմեդ Դավուդօղլուն ասել է. «Եթե Թուրքիայի իշխանությունները համոզվեն, որ Հայաստանի Սահմանադրական դատարանի որոշումը չի հակասում կողմերի միջև նախապես ձեռք բերված համաձայնություններին և չի փոխում արձանագրությունների բովանդակությունը, Անկարան ևս առաջընթաց քայլ կկատարի վավերացման ուղղությամբ: Մենք Հայաստանից հստակ բացատրություններ ենք ակնկալում Սահմանադրական դատարանի որոշման առնչությամբ»: Նրա գնահատականով` ՍԴ-ի վճռի պրեամբուլան «սահմանափակող դրույթներ և նախապայմաններ է պարունակում»: «Մենք դեմ ենք, որ նախապայմաններ դրվեն կամ նախապատվություն սահմանվի արձանագրություններում ամրագրված դրույթներից մեկի կամ մյուսի նկատմամբ: Մենք չենք կարող ասել` եկեք բացենք սահմանը, հետո քննարկենք մյուս հարցերը: Դա հակասում է արձանագրությունների փիլիսոփայությանը: Մենք ուզում ենք, որ արձանագրություններում ամրագրված բոլոր տարրերը ուժի մեջ մտնեն միաժամանակ»: «Ի՞նչ կանի Թուրքիան, եթե ԱՄՆ-ի Կոնգրեսը կրկին բարձրացնի Հայոց ցեղասպանության ճանաչման խնդիրը» հարցին Դավուդօղլուն պատասխանել է. «Մենք պետք է պատրաստ լինենք ցանկացած անակնկալի: Այնուամենայնիվ, ես նման զարգացում չեմ սպասում: Ակնհայտ է, որ եթե ԱՄՆ-ում կամ Կոնգրեսում ինչ-որ փաստաթուղթ ընդունվի, որը կմեղադրի Թուրքիային, հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորումը կձախողվի` չնայած մինչ օրս ներդրված բոլոր ջանքերին»:
Իսկ հունվարի 29-ին Լոնդոնում նա հաստատել է. «Հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման գործընթացը չպետք է տուժի: Մենք կանենք այն ամենը, ինչ կարող ենք: Մենք ուշադրություն չենք դարձնի հնչող քննադատությանը, քանի որ հավատում ենք, որ ճիշտ ենք վարվում»: Նա հույս ունի, որ հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման գործընթացը չի ընթանա այն մեկնաբանությունների հունով, որոնք դեմ են «ստորագրված արձանագրությունների ոգուն և էությանը», արձանագրությունները փոփոխության չեն ենթարկվի: «Հայ-թուրքական հարաբերությունները շատ դժվար փուլերով են անցել, մենք այսօր հասել ենք ինչ-որ կետի: Բարդ փուլերի միջով անցած կարգավորման գործընթացի ներկա փուլը չպետք է տուժի: Որպեսզի կարգավորման գործընթացն ամրապնդվի, փոխադարձ բարի կամքի դրսևորում և քաղաքական կամք է անհրաժեշտ ցուցաբերել: Մենք հինգշաբթի շատ բաց հանդիպում ունեցանք պարոն Նալբանդյանի հետ: Հայկական կողմը իրազեկ է մեր մտահոգություններին»,- ասել է Դավուդօղլուն: «Եղել է կարճատև զրույց` ոտքի վրա: Նման զրույցներ Լոնդոնում նախարարն ունեցել է 10 երկրների նախարարների հետ»,- պարզաբանել է ՀՀ ԱԳ նախարարությունը և ճշտել, որ Էդվարդ Նալբանդյանը Մյունխեն չի մեկնելու և Դավուդօղլուի հետ չի հանդիպելու` հակառակ «Hurriyet Daily News»-ի տեղեկության, որ 15-րոպեանոց զրույցում նախարարները պայմանավորվել են հանդիպել Մյունխենում և շարունակել ՀՀ ՍԴ-ի որոշումից հետո ստեղծված իրավիճակը քննարկել:
Փետրվարի 1-ին սկսված ԱԺ նստաշրջանի օրակարգում ընդգրկված չեն Ցյուրիխում ստորագրված երկու արձանագրությունները:
Դավոսում Համաշխարհային տնտեսական համաժողովին մասնակցող Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը հարցազրույց է տվել «The Wall Street Journal»-ին` նշելով. «Տարածաշրջանում ընդհանուր ըմբռնում կա, որ առաջին քայլը Հայաստանը պետք է կատարի` սկսելով ազատել գրավյալ տարածքները»: Ալիևը վստահ է, որ «Անկարան չի վավերացնի արձանագրությունները, քանի դեռ գրավյալ տարածքները չեն վերադարձվել Ադրբեջանին», և այդ «մոտեցումը խնդրին» նրան լիովին գոհացնում է:
Վաչիկ ՄԵԼԻՔՍԵԹՅԱՆ

Մեկնաբանություններ