ՀԱՂԹԱՆԱԿԸ ՄԵՐ ԱՆՑՅԱԼԻ, ԱՊԱԳԱՅԻ ԵՎ ՀԱՄԱՅՆ ՄԱՐԴԿՈՒԹՅԱՆ ԱՌՋԵՎ ՄԵՐ ԱՌԱՔԵԼՈՒԹՅՈՒՆՆ Է

Թուրքերի բանաստեղծը երդվում էր կտրել հայի իմ ձեռքը, եթե Ղարաբաղին մեկնեմ: Երդվում է, և իր ժողովուրդը նրան ցեղապետ է մեծարում, և իր կառավարությունը նրան զարդարում է շքանշաններով: Եվ դա սահմռկելի է, որովհետև և՛ նա, և՛ նրանք լավ գիտեն, որ Ղարաբաղն ինքնիշխան ժողովրդի հայրենիքն է, այնինչ խոսում են որպես անտեր-անլեզու տարածքների, որպես տիրամեռ տան մասին:
Սա թուրքի ամայացնող հայացքն է. նայում է, և ես չկամ. իմ տունուտեղը, իմ ջուրն ու սարը կան, ես չկամ. չկամ ու չեմ լինի, եթե հայի իմ ձեռքը հանկարծ ու իր Ղարաբաղին գցեմ, չի լինի ո՛չ իմ կենդանի այսօրը, ո՛չ էլ լռիկ պատմությունը, և նրանց պատմաբանը հանուն բարեխղճության կարտագրի իր անգորացի ցեղակցի հիշատակարանը մեր մեծ նախճիրի ու մեր մասին. «Այս վայրերում, ի թիվս այլոց, նաև հայ անվանյալ ժողովուրդ է ապրել, որ երկրի դժվար տարիներին հեռացել է»:
Այսպես գրել են, այսպես կգրեն:
Իսկ իմ նախնին իր ավելի սև ժամանակներում ավելի մարդակեր թշնամու մեջ ասպետական ոգի էր տեսնում, ասում էր` «թուրքի ասպետականությունը»: Եվ թեկուզ սա խոսում է վեհանձն ասպետականության մասին իմ նախնու, քանզի աշխարհն այն է, ինչ որ դու ես, բայց իմ բարձր նախնու հավատամքը ես դավանել ու վստահ էի, թե ասպետական թուրքը հայի իմ թաթը կտրելու է միայն մի դեպքում, եթե հայի իմ ձեռքը չմեկնեմ Ղարաբաղի իմ եղբորը, թքելու է իմ անամոթ երեսին, եթե երես դարձնեմ իմ Ղարաբաղից, հատելու է սրունքներս, եթե կովկասյան իմ հայրենիքից ոտքս փախուստի գցեմ: Սրանք ահա` գոնե հանդուրժման ոգու այս կրողները կամ կրելու դեռևս ունակները, և նրանք, որ բանականության ու բարոյականության օրենքները լեզվի խաղ համարեցին և դավանեցին բռնությունն ու զավթումը, և նրանք, որոնց միջնորդական ջանքերն ազնվությամբ են շողում, և նրանք, որ ահագնացող օրհասի վիշապային ծավալները տեսնում ու մեզ կարեկցում են, նրանք բոլորը` բարեկամներն ու թշնամիները, եթե իմ քարոտ լեռնաստանից չոր մի բլուր անգամ թշնամուն ձգեմ, նրանք բոլորն ինձ դավաճան են խարանելու, և ոչ մի թաքստոցում ես չեմ զորելու թաքնվել նրանց արհամարհանքից, որովհետև չեմ զորելու թաքնվել ինքս ինձնից:
Հաղթանակը, միայն հաղթանակն է ազատելու մեզ թշնամու, կողմնակիցների և մեր իսկ քամահրանքից: Հաղթանակը մեր անցյալի և ապագայի, և համայն մարդկության առջև մեր առաքելությունն է: Պարտությունը սուտ և անգո մի բան է դարձնելու մեր անցյալը` բանաստեղծ վարդապետների զառանցանք: Պարտությունը անհայրենիք տնանկներ է դարձնելու մեր երեխաներին, մեզ նրանց սև անեծքին է արժանացնելու: Պարտությունը մեզ դարձնելու է արդարության դռներին տաղտկալի քարշ եկողներ, որոնց երբեմն գուցե և կարեկցում են, բայց երբեք` հարգում: Ամեն մի այսօրը նորոգ երեկն է: Մեր հաղթական այսօրից հաղթական էլ անցյալ է հառնելու, մաքուր առանձնատներով ծաղկուն քաղաքների Հայաստան հայրենիք է բացելու մեր հաղթանակած այսօրը, սահման է դնելու խավարի թագավորությանը` հուրախություն բոլորի և թշնամու, և թշնամու նույնպես, քանի որ, ենթադրում եմ, ինքն էլ է նողկում սումգայիթյան իր հարյուրամյա զառանցանքներում տապակվելուց:
ՀՐԱՆՏ ՄԱԹԵՎՈՍՅԱՆ
17.03.1994 թ.

Մեկնաբանություններ