«Հզոր երկրները մեր խնդիրները լուծելու ավելի մեծ ցանկություն ունեն, քան կարողություն»

«ԴՐՍՈՒՄ ԻՄ ԳՏՆՎԵԼԸ ԺԱՄԱՆԱԿԱՎՈՐ ԲՆՈՒՅԹ Է ԿՐՈՒՄ, ՄԻ ՕՐ ԱՆՊԱՅՄԱՆ ՊԻՏԻ ՎԵՐԱԴԱՌՆԱՄ»
…և ոչ միայն մշակույթի մասին
«Իրավունքը de facto»-ի հյուրն է ՀՀ ժողովրդական արտիստուհի, «Մեսրոպ Մաշտոց» շքանշանի արժանացած ՀԱՍՄԻԿ ՊԱՊՅԱՆԸ, ով երկար տարիներ ապրում է Վիեննայում և իր բարձր արվեստը ներկայացնում աշխարհի տարբեր բեմերում: Նրա ամենօրյա տքնաջան աշխատանքը տեսնելով՝ ութնամյա դուստրը՝ Սիրանուշը, որոշել է չգնալ մայրիկի հետքերով և իր համար ընտրել ավելի հեշտ ճանապարհ: Իր աշխատանքային և ոչ աշխատանքային խնդիրների մասին է խոսում երգչուհին այս հարցազրույցում:
«ՀԱՅ ՕՊԵՐԱՅԻՆ ԱՐՎԵՍՏԸ ՎԵՐԱԿԵՆԴԱՆԱՑՆԵԼՈՒ ՀԱՄԱՐ ՀԱՐԿԱՎՈՐ ԵՆ ՖԱՆԱՏԻԿՈՍՆԵՐ»
-Հասմիկ, ի՞նչ եք կարծում, օտարերկրացի զբոսաշրջիկներին ինչո՞վ կարող է հրապուրել մեր քաղաքը:
-Կարծում եմ` զբոսաշրջիկներին պետք է, առաջին հերթին, ցույց տանք մեր մշակույթը, արվեստը: Իսկ դասական արվեստը Հայաստանում չի արժանանում պատշաճ վերաբերմունքի: Օրինակ, շատ տխուր վիճակում է մեր ազգային օպերային թատրոնը: Մեկ ամսից ավելի է՝ Հայաստանում եմ, և ոչ մի ներկայացում այս ընթացքում չի բեմադրվել օպերայում: Հիմա ակտիվ զբոսաշրջության ժամանակահատված է, ինչո՞ւ չպիտի բացվեին օպերայի դռները:
-Զբոսաշրջությունը զարգացնելու նախապայմանները մեզանում առավելապես կապվում են զվարճանքի վայրերի, սննդի օբյեկտների և հյուրանոցային համալիրների հետ: Թերևս սա՞ է օպերան զբոսաշրջության զարգացման հետ չառնչելու պատճառը:
-Չգիտեմ` որն է պատճառը, բայց դասական երաժշտությամբ զբաղվողները շատ փոքր ասպարեզ ունեն Հայաստանում իրենց դրսևորելու համար:
-Իսկ ի՞նչ է հարկավոր, ըստ Ձեզ, որպեսզի մեր ազգային օպերան վերածնունդ ապրի, ձերբազատվի այս թմբիրից:
-Դրա համար անհատականություն է պետք: Պիտի լինի մեկը՝ լիդեր, որը կտանի իր հետևից ամբողջ թատրոնը: Հայ օպերային արվեստը վերակենդանացնելու համար հարկավոր են ֆանատիկոսներ, որոնց ես այս պահին չեմ տեսնում: Բայց և շատ կարևոր է պետական հովանավորությունը, պետության կողմից օպերային արվեստի արժևորումը: Կառավարության ներկայացուցիչները պետք է հասկանան, որ օպերան մեր ազգային արժեքն է, ազգի դեմքը, հպարտությունը, որով մենք կարող ենք ներկայանալ աշխարհին: Երբ այս գիտակցությունն ունենան մեր ղեկավարները և հնարավորություն տան երիտասարդներին կայանալու, այն ժամանակ կլինի առաջխաղացում օպերային արվեստում: Կան շատ լավ հայ երիտասարդներ, որոնց պետք է փորձառություն, պարբերական աշխատանք: Եթե նրանք երգում են տարին մեկ անգամ, ինչպե՞ս կարող ես նրանցից շատ բան պահանջել:
«ՄՇԱԿՈՒՅԹՆ ԱՅՍ ԿԱՄ ԱՅՆ ԿԵՐՊ ԿԱԽՎԱԾ Է ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆԻՑ»
-Ի՞նչ եք կարծում, որքանո՞վ է մշակույթը քաղաքականացված, որքանո՞վ է Ձեզ օգնում կամ խանգարում հայ լինելու հանգամանքը դրսի լսարանին ներկայանալիս:
-Հայ լինելն ինձ ընդհանրապես չի խանգարում դրսի լսարանի առջև ելույթ ունենալիս: Պիտի ասեմ, որ առհասարակ արվեստագետները շատ ինտերնացիոնալ են: Սա վերաբերում է բոլոր ազգերի ներկայացուցիչներին: Այնպես որ, արվեստագետի համար իր ազգային պատկանելությունը մեծ նշանակություն չունի:
-Օրինակ, սպորտի պարագայում հաճախ են շահարկվում քաղաքական կրքերը: Վերջերս ԼՂՀ սպորտկոմիտեի նախագահն ուղղակի հայտարարեց. «Ղարաբաղցի մարզիկները քաղաքականության գերին են»: Մշակույթը զե՞րծ է մնում քաղաքական խոչընդոտումներից:
-Մշակույթն այս կամ այն կերպ կախված է քաղաքականությունից: Ինչպիսին կլինի քաղաքականությունը, այնպիսին էլ կլինի մշակույթը: Որովհետև մշակույթը ֆինանսավորում է պետությունը (թեև շատ երկրներում՝ նաև մեկենասները): Ամերիկայում, օրինակ, մշակույթը բացառապես հովանավորների հոգածության ներքո է: Առհասարակ, եթե ֆինանսական ճգնաժամեր են լինում, առաջինը տուժում է մշակույթը, որովհետև ամենադյուրինը մշակույթի ֆինանսավորումը պակասեցնելն է: Այս իմաստով մշակույթը, անշուշտ, կոնկրետ կախվածություն ունի քաղաքականությունից: Բայց չեմ կարծում, որ եվրոպական երկրներում այդպես է:
-Կոնկրետ Ձեզ վրա՝ որպես Վիեննայում ապրող արվեստագետի, անդրադարձե՞լ է ներկայիս գլոբալ ճգնաժամը:
-Անձամբ իմ ստեղծագործական կյանքի վրա չի անդրադարձել, բայց եվրոպական շատ թատրոններ, նվագախմբեր փակվել են այս ճգնաժամի պատճառով: Ամերիկայում ուղղակի սնանկացավ միանգամից մի քանի թատրոն: Որոշ թատրոններ էլ գոյատևում են, բայց կրճատվում է խաղացանկը: Ավստրիայի մշակույթի վրա առանձնապես չի անդրադառնում ճգնաժամը, որովհետև այնպիսի երկիր է, որի համար շատ կարևոր է մշակույթը: Հենց այս պատճառով եմ ես բնակվում այնտեղ:
-Թերևս, Դուք արդեն տվեցիք իմ հաջորդ հարցի պատասխանը, բայց ավելի կոնկրետ կցանկանայի իմանալ՝ ի՞նչն է, որ Ձեզ պահում է Ավստրիայում, և ի՞նչն է, որ թույլ չի տալիս կտրվել Հայաստանից:
-Հիմնական պատճառն արդեն նշեցի: Երբ առաջին անգամ երգեցի Վիեննայի Շտաատսօպերայում, հասկացա, որ եթե չեմ ապրելու Երևանում, ապա, Երևանից բացի, միակ տեղը Վիեննան է, որտեղ կցանկանայի ապրել: Ավստրիան մի երկիր է, որն իսկապես փայփայում է մշակույթը, արվեստը: Այնտեղ հասկանում են, որ դա իրական եկամտի աղբյուր է մի երկրի համար, որտեղ զբոսաշրջիկների շատ մեծ հոսք է լինում, և վերջիններիս այստեղ է բերում մշակույթի, արվեստի հանդեպ հետաքրքրությունը: ՈՒստի Ավստրիայի կառավարությունը ոչինչ չի խնայում մշակույթի համար: Այստեղ օտարերկրացի արվեստագետներն իսկապես տեղ ունեն և միշտ արժանանում են բարի ընդունելության: Իսկ ինչ վերաբերում է Հայաստանին, ասեմ, որ երբեք չեմ կտրվել նրանից: 1990 թվականից տեղափոխվել եմ Վիեննա՝ ունենալով աշխատանքային պայմանագիր: Բայց գիտակցաբար, թե անգիտակցաբար միշտ էլ կապս պահել եմ Հայաստանի հետ: Արվեստագետը չի կարող մեկ տեղում կայանալ, ես համոզված եմ սրանում: Նա պիտի շրջի աշխարհով մեկ, տեսնի, յուրացնի շատ բան: Քանի որ ոչ մեկը հնարավորություն չունի բոլոր թատրոններն իր մոտ բերելու, ուրեմն ինքը պիտի գնա ու երգի այդ թատրոններում: Ես գիտեմ, որ դրսում իմ՝ գտնվելը ժամանակավոր բնույթ է կրում, մի օր անպայման պիտի վերադառնամ: Իսկ դրսում եմ նաև այն պատճառով, որ այնտեղ մշակութային ռիթմն ավելի արագ է: Ես մինչև Հայաստանից հասնեմ Ցյուրիխ, կտևի մի քանի օր, իսկ Վիեննայից հասնում եմ մեկուկես ժամում:
-Կա՞ որոշակի մի սահման, որին հասնելուց հետո պիտի վերադառնաք, թե՞ այդ վերադարձի հետ չեն կապվում կոնկրետ նախապայմաններ:
-Երբ դադարեմ երգելուց, կվերադառնամ: Չգիտեմ՝ կվերադառնամ որպես մանկավարժ, թե կզբաղվեմ այլ գործով, բայց կուզենայի օգտակար լինել Հայաստանին: Կուզենայի իմ ձեռք բերած փորձը, գիտելիքները փոխանցել հայ երիտասարդներին: Բայց կա նաև մեկ այլ հանգամանք. իմ աղջիկը դպրոց է գնում Վիեննայում: Դա շատ լավ դպրոց է, և ես իրավունք չունեմ նրան կտրելու իր դպրոցից: Չգիտեմ՝ գուցե Հայաստանում էլ կան շատ լավ դպրոցներ, բայց իմ աղջկա դպրոցում բոլոր երեխաները հավասար են, ոչ մեկին չի հետաքրքրում, թե ով է երեխայի ծնողը: Որևէ երեխա ծնողի հատուկ մեքենայով կամ թիկնապահներով չի հաճախում դպրոց, մի բան, որ նկատում եմ Հայաստանում: Ես կուզենայի իմ երեխային նման բաներից հեռու պահել, և կարծում եմ, որ դրա իրավունքն ունեմ:
«ԱՅՆՊԻՍԻ ՀՈԴՎԱԾՆԵՐԻ ԵՄ ՀԱՆԴԻՊԵԼ ՄԱՄՈՒԼՈՒՄ, ՈՐ ՈՐՈՇԵԼ ԵՄ ԱՅԼԵՎՍ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԹԵՐԹԵՐ ՉԿԱՐԴԱԼ»
-Ապրելով Եվրոպայում՝ որքանո՞վ եք տեղեկացված հայաստանյան անցուդարձերից, մեր երկրի ներքին և արտաքին խնդիրներից: Տեղեկությունները ստանում եք անձնական կապերի միջոցո՞վ, ինտերնետո՞վ, թե՞ հայկական լրատվական ծառայությունների միջոցով:
-Ընդհանրապես ինտերնետից եմ քաղում նորությունները: Հայկական մամուլն էլ եմ կարդում, բայց պիտի ասեմ, որ այն, բացի քաղաքական լուրերից (որոնց ճշգրտությունը չեմ կարող ստուգել), համարյա ուրիշ ոչինչ չի տպագրում: Բացառությամբ մի քանի պարբերականների՝ հայկական մամուլը ողողված է այնպիսի բանսարկություններով, բամբասանքներով, որոնք ինձ ուղղակի ապշեցնում են: Դրանց ոճը, լեզուն անգամ շուկայական մակարդակի չեն, սուրճի սեղանի շուրջ տարվող զրույցի մակարդակի չեն, այլ ավելի շուտ հաշվեհարդարի նման մի բան են: Ես զարմանում եմ տպագրողների վրա: Ինչ-որ մեկը կարող է այս կամ այն մարդու դեմ նման խայտառակ հոդված գրել, բայց ինչպե՞ս են դա տպում: Ես այնպիսի հոդվածների եմ հանդիպել մեր մամուլում, որ որոշել եմ այլևս հայկական թերթեր չկարդալ:
-Չե՞ք կարծում, որ նման դեպքերում մամուլն ընդամենն այս կամ այն քաղաքական ուժի խոսափողի գործառույթն է իրականացնում: Իսկ եթե վատ է իրականացնում, ապա հետևում է հաշվեհարդարը. լրագրողների դեմ բռնություն կիրառելու դեպքերը բազմաթիվ են:
-Ես գիտեմ, որ լրագրողներն այստեղ ազատություն չունեն: Սա ուրիշ խոսակցության նյութ է: Իհարկե, վրդովեցուցիչ է, երբ լրագրողի վրա ձեռք են բարձրացնում, եթե անգամ նա որոշ սխալներ է թույլ տվել: Մենք ո՞ր երկրում ենք գտնվում, որ հարցերը ծեծի միջոցով պարզեն: Գոյություն ունի դատարան, կան հարաբերություններ պարզելու տարբեր ատյաններ, որոնք կոչված են լուծելու մարդկանց միջև ծագած վեճերը: Ինչպե՞ս կարելի է ծեծի, բռնության ճանապարհով լուծել մարդկային հարաբերությունները:
«ԹՈՒՐՔԻԱՅԻ ՀԵՏ ՀԱՐԱԲԵՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ՍԿՍԵԼՈՒՆ ՄԵՆՔ ԴԵՌ ՊԱՏՐԱՍՏ ՉԷԻՆՔ»
-Վերջերս ոչ հայազգի մի քաղաքական մեկնաբան կարծիք հայտնեց այն մասին, թե ավելի շուտ Եվրամիությունը կկործանվի, քան նախկին ԽՍՀՄ տարածքի որոշ երկրներ կհասնեն այդ կառույցին անդամագրվելու մակարդակին: Համամի՞տ եք:
-Ինչ-որ իմաստով համամիտ եմ, ինչ-որ իմաստով՝ ոչ: Երբ նայում եմ մեր երիտասարդությանը, նրա աշխարհայացքին, ձգտումներին, կարողություններին, մտածում եմ, որ նրանք ավելին են, քան ինքը՝ Եվրամիությունը: Բայց շատ այլ հարցերում մենք իսկապես հետ ենք մնում:
-Օրինակ, հայ-թուրքական հարաբերությունների հետ կապված հարցերում հե՞տ ենք մնում:
-Շատ պատասխանատու բան է այս հարցի մասին խոսելը: Ինձ թվում է` Թուրքիայի հետ հարաբերություններ սկսելուն մենք դեռ պատրաստ չէինք: Դա մի տեսակ անակնկալ էր մեր ամբողջ ժողովրդի համար: Ֆուտբոլային խաղին հրավիրելը կամ հրավիրվելը անսպասելի էր: Այլ հարց է, որ ժողովուրդը չի էլ ուզում պատրաստ լինել: Ամեն դեպքում բոլորի համար, այդ թվում և` ինձ, Թուրքիայի հետ հարաբերություններ սկսելը մեծ անակնկալ էր:
-Հաճելի՞, թե՞ տհաճ անակնկալ:
-Գիտեք, ես չեմ կարող ասել: Սա շատ ծավալուն և բարդ թեմա է:
-Մեր ժողովուրդը կարո՞ղ է երբևէ հանդուրժել Արցախի հիմնախնդրի ոչ հայանպաստ լուծումը:
-Կարծում եմ` ոչ: Եթե իսկապես պահը գա, մեր ժողովուրդն իր վճռական կամքը կդրսևորի այդ հարցում:
-Աշխարհի հզոր երկրներն իրականում շահագրգռվա՞ծ են մեր ազգային խնդիրների կարգավորմամբ, թե՞ դրանք այս կամ այն միջազգային կառույցում քննարկվում են որպես զուտ օրակարգային հերթական հարցեր:
-Կարծում եմ` հզոր երկրները մեր խնդիրները լուծելու ավելի մեծ ցանկություն ունեն, քան կարողություն: Ես հավատում եմ, որ նրանք ցանկանում են մեր հիմնախնդիրները լուծել: Բայց մի բան է ցանկանալը, այլ բան՝ կարողանալը: Շատ բան կախված է նրանից, թե ինչ են թելադրում աշխարհի շահերը:
«ՄԵՍՐՈՊ ՄԱՇՏՈՑ» ՇՔԱՆՇԱՆՆ ԸՆԴՈՒՆԵԼ ԵՄ ՈՐՊԵՍ ՕՐՀՆՈՒԹՅՈՒՆ»
-Միջազգային լավագույն բեմերը նվաճած, արտասահմանում բազմաթիվ պատկառելի պարգևների արժանացած Հասմիկ Պապյանի համար ի՞նչ արժեք ունեն ՀՀ ժողովրդական արտիստի կոչումը և «Մեսրոպ Մաշտոց» շքանշանը:
-2004 թվականին ՀՀ ժողովրդական արտիստուհու կոչմանն արժանանալը շատ հաճելի էր ինձ համար: Հասկացա, որ ես և իմ արվեստը պատկանում ենք ժողովրդին: Իսկ 2005-ին «Մեսրոպ Մաշտոց» շքանշանը ստացել եմ կաթողիկոսից և այն ընդունել որպես օրհնություն:
-Ձեր առաջիկա ծրագրերի մեջ է մտնում հաջորդ տարվա փետրվար ամսին Երևանում Վերդիի «Աիդա» օպերայի ներկայացման մեջ հանդես գալը: Պատմեք, խնդրեմ, այդ մասին:
-Առաջարկությունը շատ պատահականորեն եմ ստացել: Այստեղ՝ Հայաստանում, հանդիպեցի իտալացի մի անվանի ռեժիսորի, որի հետ աշխատել եմ երեք անգամ՝ Ամերիկայում և Ֆրանսիայում: Նա Իտալիայի դեսպանատան հրավերով եկել է այստեղ՝ բեմադրելու որևէ ներկայացում: Ինձ տեսնելով Հայաստանում՝ զարմացավ, ապա ասաց, որ եթե համաձայնեմ կատարել Աիդայի դերերգը, ինքը կբեմադրի համանուն օպերան: Ես համաձայնեցի: Եվ ընդամենը մեկ շաբաթով կկարողանամ լինել Հայաստանում: Ներկայացման կոնկրետ օրը նշանակված է. այն կկայանա փետրվարի 12-ին:
Զրույցը վարեց Կարինե ՌԱՖԱՅԵԼՅԱՆԸ

Մեկնաբանություններ