2012 թվականին «Երևանը գրքի համաշխարհային մայրաքաղաք» հռչակելու կապակցությամբ իրականացվող միջոցառումների շրջանակում «Լավագույն երիտասարդ արձակագիր» ճանաչված բրիտանացի ԹՈԲԻ ԼԻԹԸ հանդիպեց հայ երիտասարդ գրողների հետ. քննարկեցին հայ-բրիտանական գրական կապեր ստեղծելու, համատեղ արձակ ստեղծագործություն գրելու, ինչպես նաև գրական աշխարհում միջազգային կապեր ձևավորելու հնարավորությունները:
Բրիտանացի գրողին հարցեր ուղղելու հնարավորություն ունեցան նաև լրագրողները: Գրողն իր խոսքում նկատեց, որ «Գրքի համաշխարհային մայրաքաղաքի» միջոցառումները չեն կարող սահմանափակվել միայն «փարթիներով»: «Հայաստանն այն երկրներից է, որտեղ գիրքն է պետականություն ստեղծել, պահպանել լեզուն, երկիրը,- ասաց նա:- Այստեղ գիրքն ավելի շատ ազգային ինքնության հարց է: Այս առումով Երևանին գրքի համաշխարհային մայրաքաղաքի կոչում տալը շատ ավելի լուրջ է, քան, օրինակ, Բուենոս Այրեսին, որտեղ կարդալն ավելի շատ ժամանց է»: Ինչ վերաբերում է ընթերցանության պակասին, գրողի կարծիքով` որպեսզի մարդիկ վերադառնան ընթերցանությանը, գրքերը պետք է ձանձրալի չլինեն: «Սոցիալական մեդիան մարդկանց զբաղեցնում, զվարճացնում է շատ ավելի կարճ ժամանակով, և գիրքը պետք է մարդկանց ասի, որ դուք կարող եք ձեր ժամանակն այլ կերպ օգտագործել, որ ընթերցանությունը աշխատանք չէ: Կարդալն իրականում ամենահետաքրքիր խաղն է, որով կարող եք զբաղվել, քանի որ պատկերացումները ձեր սեփականն են»,- ասաց Թոբի Լիթը: Անդրադառնալով աուդիո գրքերին, որպես ընթերցանությունը խթանելու տարբերակի, նա նշեց. «Երբ կարդում ես, քո միջի ձայնն ես լսում: Աուդիո գրքերը մեկ դերասան են պահանջում, ասես ռադիոներկայացում ես լսում։ Վատ չէ, բայց կարդալ չէ»:
Ի դեպ, սա Թոբի Լիթի երրորդ այցն է Հայաստան: Երկրորդ այցի ժամանակ նա BBS հեռուստաընկերության համար Հայաստանի մասին երկու ռադիոհաղորդում է պատրաստել: Խոստովանում է, որ Հայաստանն իր սիրած երկրներից է, և շատ է մտածում, թե իր գործերն այստեղ ինչպես կընդունվեն` հետաքրքրությա՞ն կարժանանան, թե՞ անտարբերության կմատնվեն: Հարց է առաջանում. այսքան տպավորություններից հետո Հայաստանն ու հայկական իրականությունը տեղ գտնելո՞ւ են բրիտանացի գրողի գործերում: Պարզվեց, որ Հայաստանն արդեն իսկ արտացոլվել է նրա գրականության մեջ: «Ֆանտաստիկ ժանրի վեպ եմ գրել, ուր տիեզերանավը գնում է շատ հեռու, և այդ տիեզերանավը կոչել եմ Հայաստան»,- ասաց նա:
Նրա գործերի հայերեն թարգմանություններ առայժմ չկան: Հարցին` ինչո՞ւ է գրում այբբենական կարգով, գրողն անկեղծորեն պատասխանեց, որ հաճելի է մտածել, թե նույնքան գիրք ունես գրելու, որքան տառերի քանակն է:
Եվ վերջում` Ցեղասպանության մասին: Թոբի Լիթը Հայոց ցեղասպանությունը համարում է պատմական փաստ, որը պետք է միջազգայնորեն ընդունվի բոլոր պետությունների կողմից, աշխարհի վերաբերմունքը պետք է շատ լուրջ լինի այս հարցում:
Նշենք, որ Թոբի Լիթը Հայաստան է այցելել մշակույթի նախարարության հրավերով, իսկ հայ երիտասարդ գրողների հետ հանդիպումը նախաձեռնել էր Բրիտանական խորհուրդը:
Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆ