«Կավն ինքն է «ստեղծում» մարդուն»

Ամեն տարի, սկսած 2005-ից, Հայաստանում անցկացվում է «Թանգարանների գիշեր» համաեվրոպական ակցիան:
Ցանկացողները անվճար, գիշերային գողտրիկ միջավայրում հաղորդակցվում են թանգարանային անցուդարձին, նորովի բացահայտում թանգարաններում պահվող մշակութային արժեքները: «Թանգարանների գիշեր-2013»-ին մասնակցում էր հայաստանյան 88 թանգարան: Այս տարի ակցիային միացել են նաև Մայր աթոռ Սբ. Էջմիածնի թանգարանը, Մատենադարանը և Արցախի 5 թանգարան:
Մշակութային այս անցուդարձը ուշագրավ և խորհրդանշական էր Հովհաննես Կարապետյանի անվան երկրաբանական թանգարանում: Անցյալ տարի «Թանգարանների գիշեր» ծրագրի շրջանակում երկրաբանության սիրահարներին ներկայացվեցին աշխարհի քարերը, այս անգամ ուշադրության կենտրոնում կավն էր:
Թանգարանի վարիչ ԳԱՅԱՆԵ ԳՐԻԳՈՐՅԱՆԸ մեզ հետ զրույցում ասաց, որ, ընդառաջ գնալով ծրագրի այս տարվա կարգախոսին` «Թանգարանը որպես ոչ ֆորմալ կրթության միջավայր», այցելուների համար կազմակերպել էին բաց դաս` «Կավը մեր կյանքում» խորագրով, որտեղ, նրա խոսքով, միահյուսվում էին գիտությունը` մշակույթի, արդիականը` ավանդականի, արհեստը` արվեստի հետ: «Կավը, կարելի է ասել, գերեց 200-ից ավելի երեխաների, որոնք սիրով պատրաստում էին այն, ինչ ուսուցանում էր խեցեգործ վարպետ Վահագն Դայանը»,- ասաց Գայանե Գրիգորյանը:
«Թանգարանների գիշեր-2013»-ին մասնակցում էին նաև «Տերակոտա» ստուդիայի սաները: Երեխաներից յուրաքանչյուրը պատմում էր մի փոքրիկ պատմություն բնության մասին` կավի ու լույսի միջոցով: Ցուցահանդեսը հենց այդպես էլ կոչվում էր`«Լուսավորենք բնությունը»:
Հին Հայաստանում կավը մեծ տարածում ուներ, դրա մշակման կենտրոններից մեկը եղել է ուրարտական ամրոց Կարմիր բլուրը: Թանգարանային գիշերը կարելի էր տեսնել Էրեբունի ամրոցում հայտնաբերված այն գտածոները, որոնք կավից են պատրաստված` խեցե անոթներ, ճրագամաններ, ծանրոցներ, ջրատար խողովակներ, կավե բրիկետներ, կավե կնիքով սափորներ և այլն:
ՈՒշագրավ էին Վահագն Դայանի աշխատանքները, ով 12 տարի զբաղվում է խեցեգործությամբ, պատրաստում է սպասք, գավաթներ, կժեր, զարդաքանդակներ: Հետաքրքիր է` կավի հետ աշխատանքը ի՞նչ զգացողություն է առաջացնում: «Մտածե՞լ եք, որ առեղծվածային նյութի հետ գործ ունեք,- հարցրի:- Ի վերջո, ըստ Աստվածաշնչի` առաջին մարդու արարումը նույնպես կավից է եղել»:
«Ինչ սկսել եմ աշխատել կավով, բնավորությունս փոխվել է: Կավն ինքն է մարդուն «ստեղծում», փոխում է մարդուն: Կավի հետ աշխատելը մի ուրիշ հաճույք է»,- ասաց խեցեգործը:
Ի դեպ, թանգարանային միջոցառման ամենափոքր մասնակիցը փոքրիկ Արամն էր` Վահագնի վեցամյա տղան: Կավից ծեփված նրա մանկական աշխատանքները յուրովի էին զարդարում ցուցասրահը: Արամը կավին փորձում է ձև տալ դեռ երեք տարեկանից:
Մասնագիտությամբ ինժեներ Դավիթ Գասպարյանը զբաղվում է բնաբուժությամբ` բուժական պրակտիկայում լայնորեն օգտագործելով կավը: Այցելուները հետաքրքրությամբ էին ուսումնասիրում կավի տարատեսակները, կավից պատրաստած սննդային ու բուժական ընտրանին` կավն իբրև սննդային հավելում, կոսմետիկ միջոց, ատամի մածուկ, հականեխիչ և այլն: Բնաբույժը նշեց, որ կավն օժտված է բուժական հատկանիշներով, սպանում է ախտածին մանրէները, կլանում է բոլոր տեսակի թույները, ամրացնում է ոսկրային համակարգը, ատամները: Ի դեպ, մեկ անգամ օգտագործված կավը երկրորդ անգամ չի կարելի գործածել:
Հին Եգիպտոսում կավն օգտագործել են մումիաներ զմռսելիս: Միջնադարում կավն օգտագործել են համաճարակների դեմ, տարբեր տեսակի հեղուկների մաքրման համար: Կավի բուժական հատկանիշներից օգտվում են նաև կենդանիները: Հիվանդանալու դեպքում ուտում են հող, ընդունում են ցեխային լոգանք: Հյուսիսում կավն օգտագործում են որպես սնունդ:
«Ներկայումս մարդիկ սնվում են վերամշակված սննդամթերքով, հյութերով, և օրգանիզմը չի ստանում անհրաժեշտ քանակի մակրո, միկրո էլեմենտներ, վիտամիններ, բնական այլ նյութեր»,- տեղեկացրեց բնաբույժը և նշեց, որ Մենդելեևի աղյուսակի տարրերի 30-40 տոկոսը առկա է կավի մեջ: Ավելին, կավը պարունակում է սիլիցիումի օքսիդ, որը պաշտոնապես դասվել է կյանքի կարևորագույն էլեմենտների շարքին: Նրա խոսքով` հայկական կանաչ կավի մեջ 60 տոկոս սիլիցիումի օքսիդ կա:
«Կարմիր կավը էքստրասենսի դեր է կատարում,- հավաստիացրեց բնաբույժը:- Կավն օժտված է բնական մագնետիզմով, դաշտային ալիքի երկարությունը 8 մ է, որը հավասար է առողջ մարդու կենսադաշտի ալիքի երկարությանը: Եթե սկսում ենք հիվանդանալ, մեր բջիջների ալիքի երկարությունը սկսում է պակասել: Կավը վերականգնում է մարդու բիոդաշտը»:
Բնաբույժ-ինժեները համաձայն չէ այն վարկածին, որ առաջին մարդը ստեղծվել է կավից, բայց հավատում է, որ կավի գործածումը մաքրում է մարդու հոգին: Ասում է, որ կավի հետ աշխատանքը վերափոխել է նաև իրեն:
Բնաբուժությունից անցում կատարենք արվեստի աշխարհ:
Կավե իրեր պատրաստելիս Հայաստանում հատկապես բարձր է գնահատվել հայ կնոջ կերպարը` նազանի ու սլացիկ: Այդ է պատճառը, որ հայկական բազմաթիվ կավե առարկաներ ունեն կնոջ տեսք:
Լիանա Դանիելյանի «Հայկական աղջիկներ» շարքը ծեփված է կավից, գունային հետաքրքիր լուծումներն արված են ջնարակներով, սպրեյով: Լիանան պատմեց, որ ուսանողական տարիներին է աշխատել այդ գործերի վրա: Թերլեմեզյանի անվան պետական քոլեջն ավարտել է այս տարի, և սա նրա առաջին ցուցադրությունն էր:
«Կավի հետ աշխատելիս հանգստանում ես, այն կարծես կլանում է լարվածությունը, բացասական մտքերը,- ասաց Լիանան:- Կավով աշխատելը ուրիշ հաճույք է»: Բա՞րձր են գնահատվում կավե աշխատանքները` հարցրի: «Երևանում, իհարկե, թանկ չեն: Արվեստը այդքան չի գնահատվում մեզ մոտ»,- ասաց խեցեգործը: Նրա «աղջիկներին»` յուրաքանչյուրին առանձին, գնահատել են 200 եվրո: Չգիտի` մեզ մոտ ինչպես կգնահատվի: Ամեն դեպքում, չի վաճառելու: Երկար ճանապարհ են անցնելու աշխատանքները Հայաստանում և Հայաստանից դուրս:
Հավելենք, որ երկրաբանական թանգարանը բազմամարդ էր, թանգարանային անցուդարձն էլ ավելի հաճելի ու տոնական էր դարձնում «Artvocal» համույթի ելույթը:

Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆ

Լուսանկարներ

Հեղինակի նյութեր

• Պատմության վկաները
• Վերացող ծաղիկներ
• Ձեռք մեկնելու գաղափարը առաքելության վերածվեց
• «Մի նայեք, որ փոքր է մեր երկիրը, եթե արդուկով այս սարերը հարթեցնեք, Չինաստանից մեծ կլինի»
• «Բանկ օտոման» գործողությունը ժամանակին ցնցել էր ամբողջ Եվրոպան
• «Դրսից մեզ վրա կա­րող են ազ­դել միայն ներ­սի գոր­ծիք­նե­րով»
• «Ե­րե­սուն տա­րի ձգ­վեց մեր ան­կա­խու­թ­յան պատ­մու­թ­յու­նը, մենք շա­հե­ցի՞նք»
• Մշա­կույ­թը հեռ­վից հե­ռու պահ­պա­նե­լու հույ­սով
• Անի­մա­ցիան, աշ­խարհն ու մենք
• «Մեր տա­րածք­նե­րը փոք­րա­ցան, ո­րով­հետև այդ­պես էլ չհաս­կա­ցանք, որ պետք է խմենք մեր բա­ժա­կով»
• Արվեստի ուժը
• Նոր մա­տե­նա­շա­րը ներ­կայաց­նում է արևմտա­հայ և ս­փ­յուռք­յան գրող­նե­րի
• Բե­մը կեն­դա­նու­թ­յուն է ստա­նում ա­ռայժմ միայն մա­նուկ­նե­րի հա­մար
• «Գիրք սիրողների համար սա իսկական մկնդեղ է` հյութեղ ու անտանելի»
• Հա­մաշ­խար­հա­յին դա­սա­կան­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րը՝ դու­դու­կով
• «Բնակ­չու­թ­յու­նը պատ­րաստ չէ, բայց տար­վում են աշ­խա­տանք­ներ»
• Ամա­նո­րի գի­շե­րը դի­մա­վո­րե­լու են ե­կե­ղե­ցում
• «Ջա­զի մեջ զգաց­վում է ապ­րածդ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նը»
• «Ե­թե չլի­ներ Փե­լե­շ­յա­նը, կար­ծում եմ, դեռևս գտած չէի լի­նի կի­նո­յում իմ ու­ղին»
• «Հու­շար­ձան­ներն այդ տա­րածք­նե­րի պատ­կա­նե­լու­թ­յան անձ­նագ­րերն են»

Մեկնաբանություններ