Հայաստանի քաղաքական հետազոտությունների վերջին երկու տասնամյակի փորձում կան որոշ հանգամանքներ, որոնք հիմա, փաստորեն, անապացուցելի են։ Խոսքն այն մասին է, որ Հայաստանի ոչ այնքան փորձառու և տեղեկացված քաղվերլուծաբաններին ու քաղնախագծողներին 90-ականների վերջին հաջողվեց «կանխատեսել» ՆԱՏՕ-ի քաղաքականությունը Արևելյան Եվրոպայի և Հարավային Կովկասի պետությունների առնչությամբ։

Նոյեմբերյանում ծառայակցի հրազենային կրակոցից զոհված ժամկետային զինծառայող Լյուքս Ստեփանյանի դեպքը ոչ թե միայն մտորելու տեղիք է տալիս, այլև լուրջ հարված է հայոց բանակի բարոյահոգեբանական նկարագրին: Այս դեպքը ևս մեկ անգամ ապացուցեց, որ բանակում ուղղակի անհրաժեշտ է ունենալ հոգեբանների խումբ, որոնք կհայտնաբերեն ու կկանխեն զինծառայողների մոտ ուրվագծվող հոգեբանական շեղումները:

Կովկաս-կասպյան տարածաշրջանն ավելի շատ է գտնվում միջազգային քաղաքականության ու հասարակայնության ուշադրության կենտրոնում, քան քաղաքականության ու տնտեսության առումով մյուս ուշագրավ տարածաշրջանները։

Երբ կիրակի օրը ավտոբուսով Թբիլիսիից վերադառնում էի Երևան, Սեմյոնովկայից սկսած դաշտերը կարկտի տակ էին, կլոր ու խոշոր կարկտահատիկները չէին հալվել ու չէին հալվում: Երևանում առաջին շփումս դեղատան հետ էր, մի քանի դեղ միայն, ու ասացին, որ դեղերը թանկացել են: Հետո գնացի կաթնամթերքի, երրորդ խանութում միայն օրվա մածուն ու թթվասեր կար, վճարելիս ասացին, որ կաթնամթերքը թանկացել է: Հերթով պարզեցի, որ թանկացել են նաև ծաղիկները, կանաչիները (համեմն ընդհանրապես Զատկի օրվա թարխուն է դարձել):

Նախօրեին կատարվեց այն, ինչը մանրակրկիտ նախապատրաստվում էր վերջին շաբաթվա ընթացքում, երբ «նոն ստոպ» տարբերակով Քերին այցելում էր Ռուսաստան, Քեմերոնն ու Նեթանյահուն` նույնպես, երբ նույն Քեմերոնը թռչում էր Վաշինգտոն, «Հըզբոլլահը» գնում էր դեպի Գոլանի բարձունքներ` ռմբակոծելու Իսրայելը, իսկ ՄԱԿ-ը նախապատրաստվում էր «ժողովի»:

Ինչ-ինչ, բայց համառության պակաս ԱՄՆ-ի նախագահը, երևում է, չունի։ Օվկիանոսի երկու ափերի փորձագետները վաղուց արդեն «խաչ են քաշել» նրա հոգեզավակ «վերաբեռնման» վրա, քաղգործիչներն արդեն արձանագրում են ԱՄՆ-ի ու Ռուսաստանի միջև «սառը պատերազմի» վերսկսումը, բնակչությունը փոխադարձ անվստահության ու անբարեհաճության կայուն կարծրատիպի նշաններ է ցույց տալիս, իսկ անդուլ Օբաման ոգևորությամբ Վաշինգտոնի ու Մոսկվայի փոխհարաբերությունների նոր փուլ է ձեռնարկել։ Ընդ որում, եթե նախագահների անձնական հանդիպումները հազվադեպ են, փոխարենը նրանց հեռախոսային խոսակցությունները վերջին ժամանակներս նկատելիորեն ավելի հաճախակի են դարձել։

Չէ, բայց երկոտանու ո՞ր տեսակը պետք է լինես, որպեսզի այսքան մարգինալացված, այսքան իզգոյացված կուսակցությանը կրկին քաշես այսպիսի անդունդը, փորձես հաստատել`սիրում է, չի սիրում, երեքնուկ ջան, երեքնուկ` «յա վսեխ բիլեյե, ի միլեյե»: Ա՛յ տնաշեններ, մի անգամ ԲՀԿ խոսնակն ասաց` հերիք էր, էլի:

Եվրոպական ընկերակցությունն ավելի ու ավելի է ձգտում իր վրա վերցնել պատասխանատվությունը Հարավային Կովկասի ճակատագրի հանդեպ։ Այդ նպատակով նա վարում է տարածաշրջանի վերահսկողության ապահովմանը, իր ազդեցության մեծացմանն ուղղված քաղաքականություն, միաժամանակ ուշադրությամբ հետևելով թեմայի շուրջ ԱՄՆ-ի ու Ռուսաստանի միջև տեղի ունեցող երկխոսությանը։

Ժամանակն անցնում է աննկատ` սա գիտեն բոլորը, բայց շատ քչերն են զգում, որ ժամանակը անցում է մի վիճակից մյուսին, մի կարգավիճակից մյուսին, մի որոշումից մյուսին, ու եթե պատկերն ընկալենք մի քիչ վերացարկված, մի մարդուց մյուսին:

Ռուսաստանում, դատելով վերջին իրադարձություններից, հերթական անգամ փորձում են ոգեկոչել Ալեքսանդր 3-րդ կայսրին. «Ռուսաստանն ընդամենը երկու դաշնակից ունի` բանակն ու նավատորմը»։ Համենայն դեպս, Կրեմլը ձգտում է ոչ մի հնարավորություն բաց չթողնել աշխարհին ցուցադրելու իր ռազմածովային ուժը և, իհարկե, իր կարևորությունը։