ԱՄՆ-ի նախագահական ընտրություններում Դոնալդ Թրամփի հաղթանակը չի փոխի վերաբերմունքը ուկրաինական ճգնաժամի նկատմամբ՝ հայտարարել է ՌԴ արտգործնախարար Սերգեյ Լավրովը։ «Վաշինգտոնի սկզբունքային վերաբերմունքը ուկրաինական և նույնիսկ եվրոպական հարցերի նկատմամբ չի փոխվի այն առումով, որ Վաշինգտոնը միշտ կձգտի իր վերահսկողության տակ պահել այն ամենը, ինչ տեղի է ունենում ՆԱՏՕ-ամերձ և բուն ՆԱՏՕ-ի տարածքում»,- ընդգծել է նա։               
 

«Քանի դեռ չեն նստել բարձր աթոռներին, լա՜վ-լավ խոստումներ են տալիս, գեղեցիկ ճառեր ասում, իսկ նստելուց հետո՝ մոռանում»

«Քանի դեռ չեն նստել բարձր աթոռներին, լա՜վ-լավ խոստումներ են տալիս, գեղեցիկ ճառեր ասում, իսկ նստելուց հետո՝ մոռանում»
14.11.2008 | 00:00

«ՑԱՎՈՔ, ԻՆՁ ԹՎՈՒՄ Է՝ ՊԱՏԵՐԱԶՄԻՑ ՉԵՆՔ ԽՈՒՍԱՓԻ»
…և ոչ միայն մշակույթի մասին
Հնաբնակ երևանցի, քանդակագործ, ՀՀ վաստակավոր նկարիչ ԽԱՉԱՏՈՒՐ ԻՍԿԱՆԴԱՐՅԱՆԸ կանգնած է հնի ու նորի ճամփաբաժանում ու չի թաքցնում, որ կարոտով է հիշում խորհրդային տարիները, որտեղ թողել է իր մանկության, պատանեկության, երիտասարդության անմոռաց ժամանակը, ու որտեղից իրեն ուղեկցող հիշողություն-պատառիկների նման կենդանություն են առել երևանյան թեմաներով արված իր քանդակները:
«ՊԱՇՏՈՆՅԱՆԵՐՆ ԵՆ, ՈՐՈՆՔ ԻՐԵՆՑ ՃԻՇՏ ՏԵՂՈՒՄ ՉԵՆ ՆՍՏԱԾ»
-Պարոն Իսկանդարյան, Ձեր երևանյան քանդակների հերոսները հին Երևանի խորհրդանիշ-կերպարներ են՝ ֆայտոնչի, լուսանկարիչ, կոշիկ մաքրող, շուկայի հսկիչ, դանակ-մկրատ սրող: Այս մարդիկ էին Ձեր մանկության, պատանեկության Երևանի կոլորիտը կրողները: Այսօրվա Երևանն ի՞նչ խորհրդանիշներով պիտի անմահանա սերունդների հիշողության մեջ:
-Այսօրվա Երևանը կհիշեն փողոցներում թափված աղբով: Չեմ հասկանում՝ մենք ինչի՞ համար ենք գնում Եվրոպա, որ եվրոպացիներին մեր ա՞ղբը ցույց տանք: Ամոթ է, չէ՞: Ո՛չ փողոցներն են կարգին վիճակում, ո՛չ բակերն են մաքուր: Իհարկե, ես դեմ եմ, որ մեր հեռուստատեսությամբ անվերջ ցույց են տալիս այդ չհավաքված աղբը, քանդվող տները, չաշխատող վերելակները, կաթացող տանիքները, փողոցում առևտուր անող տանջված կանանց, ծեր ու անօգնական թոշակառուներին: Այդ հաղորդումները նաև արտասահմանում են դիտում, ես չէի ցանկանա, որ մեր երկրի մասին վատ պատկերացում կազմեն: Այդ բացասական բաները պետք է նկարեն ու ցույց տան այն պաշտոնյաների աշխատասենյակներում, որոնցից կախված է նման խնդիրների լուծումը: Երբ ես փոքր էի (խոսքս 30-ական թվականների մասին է), քաղաքը մաքրողներ կային, ջրողներ կային, մայիսյան տոներին պատերն էին ներկում, գալիս էին ինչ-որ պաշտոնյաներ ու հրահանգում. «Բայդարները կախեք»: «Բայդարները» դրոշներն էին: Այն ժամանակվա պաշտոնյաների մոտ որոշակի վերաբերմունք կար իրենց պարտականության, իրենց գործի նկատմամբ: Այսօրվաները միայն ուզում են նստել իրենց աթոռներին ու կարծել, թե ամենախելոքներն իրենք են: Զայրանում ես, չէ՞: Եվ մենք տեսնում ենք, թե ինչպես են տիրանում էդ աթոռներին, ինչ պայքարով, ինչ ղալմաղալով, ինչ հրմշտոցով: ՈՒ հասարակ բաներ էլ չեն հասկանում, արհեստն արվեստից չեն տարբերում: Հայտնի բան է՝ արհեստավորը մինչև կեսօր է քաղցած, դրանից հետո արդեն կուշտ է: Իսկ արվեստագետն ամիսներով, տարիներով է քաղցած մնում, մինչև մի գործ ավարտին է հասցնում: Դրա համար պետությունը պետք է պահի իր արվեստագետին: Ես հենց իմ օրինակով կարող եմ վկայել, որ չի պահում: Դրա համար էլ այսօր ովքե՞ր են արվեստագետ կոչվում, ովքե՞ր են երաժշտություն գրում: Անգրագետ մի մարդ և՛ երաժշտություն է գրում, և՛ բառեր է գրում, և՛ երգում է: Այդպիսի գո՞րծ կլինի: Դրանք երգեր չեն, փուչիկներ են, որոնք, փա՛ռք Աստծո, լսվելուն պես մոռացվում են, երկար կյանք չեն ունենում: Բայց ես ցավում եմ, որ նույն կերպ փորձում են ներկայացնել, «մշակել» մեր հին, գեղեցիկ երգերը, օրինակ՝ «Մարտիկի երգը», Կոմիտասի երգերը: Սրա մեղավորները հենց այն պաշտոնյաներն են, որոնք իրենց ճիշտ տեղում չեն նստած:
«ՉԻՆՈՎՆԻԿՆԵՐԸ ԵՐԿՈՒ ՏԱՐԻՆ ՄԵԿ ԷՍ ԱԹՈՌԻՑ ԷՆ ԱԹՈՌՆ ԵՆ ԹՌՉՈՒՄ, ՇԱՐՈՒՆԱԿ ՊԱՇՏՈՆՆԵՐ ԵՆ ՓՈԽՈՒՄ»
-Պաշտոնյաների հետ հաճա՞խ եք շփվում անձամբ, թե՞ տպավորությունները հեռակա են:
-Անձամբ շփվում եմ, իհարկե:
-Որպես ՀՀ վաստակավոր նկարիչ, անվանի արվեստագետ Խաչատուր Իսկանդարյա՞ն եք շփվում, թե՞ որպես ծեր թոշակառու մի հայ:
-Եթե որպես ծեր թոշակառու շփվեմ, երեսիս էլ չեն նայի: Չեմ մոռանում, թե ինչպես ինձ ընդունեց իր աշխատասենյակում Վիկտոր Համբարձումյանը: Նրա գրասեղանը սենյակի խորքում էր: Երբ դռնից ներս մտա, վեր կացավ տեղից ու թույլ չտվեց, որ ընդառաջ գնամ իրեն, ինքը եկավ-մոտեցավ ու ձեռքս սեղմեց: Հիմա մեր պետական ապարատի ոչ մի կաբինետում էդ տեսակ մարդ չկա: Մտնում ես մի շարքային չինովնիկի աշխատասենյակ, գլուխն էլ չի բարձրացնում իր թղթերից: Եվ զարմանալի է, որ այդ չինովնիկները երկու տարին մեկ էս աթոռից էն աթոռն են թռչում, շարունակ պաշտոններ են փոխում: Ինչպե՞ս կարող է նույն մարդը և՛ գյուղատնտեսության ճյուղը ղեկավարել, և՛ շինարարության, և՛ էներգետիկայի, և՛ արդարադատության: Չի կարելի, չէ՞:
-Հանրապետության երեկվա ու այսօրվա ղեկավարների մեջ կա՞ մեկը, որն իդեալական կերպար է Ձեզ համար:
-Իդեալական ղեկավարը նա կլինի, որը կկատարի իր տված խոստումները: Հիմա Սերժ Սարգսյանը նստել է երկրի նախագահի աթոռին, Տիգրան Սարգսյանը՝ վարչապետի, Հովիկ Աբրահամյանը՝ ԱԺ նախագահի: Տեսնենք՝ կկատարե՞ն իրենց ասածները: Քանի դեռ չեն նստել բարձր աթոռներին, լա՜վ-լավ խոստումներ են տալիս, գեղեցիկ ճառեր ասում, իսկ նստելուց հետո՝ մոռանում: Եթե ղեկավարները գոնե խոստացածների կեսն իրագործեն, գոհ կլինենք:
-Խորհրդային տարիների առաջնորդների մեջ կա՞ր այդ իդեալը:
-Չգիտեմ՝ խորհրդային տարիներին ղեկավարներն իդեալական էին, թե ոչ, բայց ես իմ լավագույն տարիներն անցկացրել եմ այդ շրջանում: Ասում են, թե այդ տարիներին արգելում էին նկարել: Նման բան չկար: Հա՜, եթե Ստալինին կախված կամ գլխիվայր նկարեիր, կարգելեին: Բայց ընդհանրապես ոչ ոք նկարչին չէր խանգարում: Ինչ ուզում, նկարում էինք: Հիշում եմ՝ մի անգամ ճարտարապետների տանը (մեր միության շենքը պատրաստ չէր), նկարիչների միության անդամներս նիստ էինք անում: Մեր պարտկոմը՝ նկարիչ Խաչատուր Եսայանը, վեր կացավ ու հայտարարեց, թե Մոսկվայից մի գրքույկ են ուղարկել, որտեղ ցուցումներ են տրված, թե ինչ ու ինչպես պետք է նկարել: Վարպետ Սարյանը վերցրեց այդ գրքույկը, սկսեց թերթել առաջին էջից մինչև վերջինն ու զուգահեռաբար դանդաղ ասել. «Մանրամասն էս բոլորը կնայեք, կուսումնասիրեք և կփակեք ու կդնեք մի կողմ. ով ինչ ուզում է, այն էլ կնկարի»: Մենք ցուցադրվում էինք համամիութենական ցուցահանդեսներում, ու մեր հոգսը չէր, թե ինչպես են մեր աշխատանքներն արվեստանոցից հասնում ցուցասրահ ու վերադառնում արվեստանոց: Ամեն հարց հոգում էր պետությունը: Հիմա ամեն ինչի համար արվեստագետը պիտի վճարի՝ տեղի համար, լույսի համար, մեքենայի համար…
«ՄԵՐ ՔԱՂԱՔՆ ԻՐ ՀՈՏՆ ՈՒՆԻ, ԻՐ ՔԱՅԼՎԱԾՔԸ, ԻՐ ՁԵՎԸ»
-Որպես հնաբնակ երևանցի՝ ինչպե՞ս եք ընկալում նորօրյա Երևանի փոփոխությունները:

-Ինձ դուր չի գալիս նոր Երևանը, որովհետև ոչ մի հայկական քար, ոչ մի թամանյանական քար չի դրվում մեր ճարտարապետական կառույցների վրա: Երբ Սերժ Սարգսյանը վարչապետ էր, մի քանի ճարտարապետի ու քանդակագործի հրավիրել էր իր մոտ: Ես այդ հանդիպման ժամանակ էլ ասացի, որ չի կարելի Երևանի հետ այսպես վարվել: Երևանի գլխավոր ճարտարապետն ասում է, թե մենք հիմա չենք կառուցում 25 հարկանի շենքեր, 22 հարկանի ենք կառուցում: Հետո՞, ի՞նչ մեծ տարբերություն կա դրանց միջև: Դա ի՞նչ կապ ունի մեզ հետ: Երևանում պիտի լինեն հինգհարկանի, ութհարկանի շենքեր: Ախր, մեր քաղաքն իր հոտն ունի, իր քայլվածքը, իր ձևը: Արտասահմանցին գա Երևան՝ ի՞նչ տեսնի: Այդ տեսածի մեջ ի՞նչ հայկական բան կա: Ինչի՞ նման է Հյուսիսային պողոտան: Ամեն մի շենք մի անհասկանալի լեզվով է խոսում: Մեր Հանրապետության հրապարակով անցնելիս ես սիմֆոնիա եմ լսում, այդ շենքերից երաժշտություն է հնչում: Բայց Հյուսիսային պողոտայում ոչինչ չեմ լսում: Մի երեկո օպերայից դուրս եկա, քայլեցի Տերյան փողոցով ու կորցրի ճանապարհը: 85 տարի ապրում եմ Երևանում ու չէի հասկանում, թե որտեղ եմ գտնվում:
«ԱՅՍՕՐՎԱ ՊԱՏԿԵՐԸ ՀԻՄՔ ՉԻ ՏԱԼԻՍ ՄՏԱԾԵԼՈՒ, ԹԵ ՇԱՏ ԼԱՎ ԱՊԱԳԱ Է ՍՊԱՍՈՒՄ ՄԵՐ ՍԵՐՈՒՆԴՆԵՐԻՆ»
-Ի՞նչ եք կարծում, Ձեր թոռներն ինչպիսի՞ Հայաստանում են ապրելու իրենց կյանքը: Հուսադրո՞ղ է Ձեզ համար նրանց ապագան:
-Ի՞նչ իմանամ՝ 5-10 տարուց ինչ կլինի: Կյանքը կարող է միանգամից փոխվել, լավանալ: Ես այդ ժամանակ չեմ լինի, ինքս չեմ տեսնի, բայց այսօրվա պատկերը հիմք չի տալիս մտածելու, թե շատ լավ ապագա է սպասում մեր սերունդներին: Այն, ինչ ես լսում եմ այսօր, այն շարժումները, որ տեսնում եմ այսօր, այն օդը, որ շնչում եմ այսօր, հույսեր չեն ներշնչում, թե կարճ ժամանակամիջոցում Հայաստանում կյանքը կշտկվի: Ինչ լինում է` լինի, միայն պատերազմ չլինի: Վրաստանում ի՞նչ եղավ: Մի քանի ժամում քանի՜ հազար մարդ զոհվեց: Մենք ու Ադրբեջանն էլ անվերջ պատերազմի սպառնալիքով ենք խոսում: Նրանք ասում են՝ իրենք կհաղթեն, մենք ասում ենք՝ մենք կհաղթենք: Նստե՛ք, երկուսով խոսե՛ք ու լուծե՛ք հարցը, ի՞նչ պատերազմ:
-Մտածում եք՝ հնարավո՞ր է այդ կոնֆլիկտը լուծել բանակցությունների ճանապարհով:
-Ո՛չ, ցավոք, ինձ թվում է՝ պատերազմից չենք խուսափի: Իսկ եթե պատերազմ եղավ՝ Վրաստանի ճակատագրին ենք արժանանալու:
-Պատերազմի հրահրման հարցում աշխարհի գերտերություններն ունե՞ն իրենց որոշակի դերակատարությունը, թե՞ բացառապես ամեն բան որոշվում է Հայաստանում և Ադրբեջանում:
-Իհարկե, մեծ տերություններն ունեն իրենց դերակատարությունը: Դրանց ներկայացուցիչները մշտապես լինում են և՛ Երևանում, և՛ Բաքվում, տարբեր խոսքուզրույցներ են անում: Բայց թե դրանց մտքինն ինչ է իրականում, մենք, այսինքն՝ ժողովուրդը, չենք իմանում: Ամեն բան գաղտնի են անում, մինչդեռ, եթե ժողովրդին տեղեկացնեն կատարվող անցուդարձերի մասին, ժողովուրդը գուցե կարողանա էնպիսի խելոք, իմաստուն լուծում առաջարկել, որ դրանից կառչելով՝ փրկվեն թե՛ Հայաստանը, թե՛ Ադրբեջանը:
«ԵՐԵՎԱՆԻՑ ՓԱԽՉՈՂԻՆ ՊԱՏՎԱՎՈՐ ԵՐԵՎԱՆՑՈՒ ԿՈՉՈ՞ՒՄ ԵՆ ՏԱԼԻՍ»
-Ո՞րն է Ձեր ստեղծագործական կյանքի ներկա որոնումը:
-Վերջին տասնամյակների գլխավոր որոնումը մեկն է՝ Երևանում տեղադրել Դերենիկ Դեմիրճյանի արձանը: Իհարկե, այլ գործեր ու նպատակներ էլ ունեմ, բայց գլխավորը սա է: Ես չգիտեմ՝ ինչ և ինչպես պատմեմ այդ արձանի ճակատագրի մասին: Այդպիսի անտարբերություն հայ անվանի գրողի նկատմամբ հնարավոր չէ պատկերացնել: Այնքան շատ եմ այդ մասին խոսել, որ երևի անտեղյակներ քիչ կգտնվեն: Կրկնեմ ևս մեկ անգամ: 1977-ին, երբ տոնվում էր Դեմիրճյանի 100-ամյակը, Օղակաձև զբոսայգում տեղադրվեց հուշաքար, որի վրա գրված էր, թե այդ տեղում դրվելու է Դերենիկ Դեմիրճյանի արձանը: 1987-ին հայտարարված մրցույթի երկու փուլերում էլ հաղթել եմ ես ու պատվեր ստացել՝ իմ էսքիզով քանդակելու Դեմիրճյանին: 1988-ից իմ արվեստանոցում կանգնած է Դեմիրճյանի գիպսե քանդակը: Առաջին անգամ քանդակել էի 3,5 մետր բարձրությամբ: Այդ քանդակը չդիմացավ ցրտին ու խոնավությանը, քանդվեց: Երկրորդ անգամ քանդակեցի 2,5 մետր բարձրությամբ: Այն հիմա էլ գտնվում է իմ արվեստանոցում և սպասում է ուշադրության արժանանալու բախտին: Պատկան մարմիններին բազմիցս ասել եմ. «Ես ստրուկ չեմ: Պետության պատվերով աշխատել եմ, գործն ավարտել: Իմ հոնորարը տվեք ու եկեք տարեք ձեր պատվերը»: Ես կաշառք տալու-վերցնելու գործում անընդունակ եմ: Չեմ կարող իմ նպատակներին հասնել զարտուղի ճանապարհներով: 75 տարի է՝ քանդակում եմ ու, դրանից բացի, ուրիշ գործ չեմ կարողանում անել: Դրա համար էլ էս օրին եմ: Դիմել եմ Երևանի բոլոր քաղաքապետերին, տարբեր պաշտոնյաների անունով 10-ից ավելի դիմում եմ գրել: Մի ամբողջ թղթապանակ ունեմ այդ քանդակին վերաբերող գրություններով: Ոչ մեկից ոչ մի կոնկրետ պատասխան չեմ ստացել: Ես շատ գործեր ունեմ, որ արժեր ցուցադրել Երևանում, բայց դրանց մեջ ամենակարևորը Դեմիրճյանի արձանն է, որ ցանկանում եմ կանգնեցված տեսնել մինչև իմ երկրային կյանքի ավարտը: Ես իմ Երևանը շատ եմ սիրում, ապրում եմ Երևանով: Այնքա՜ն երկրներում եմ եղել՝ Ճապոնիայից մինչև Շվեյցարիա ու Հնդկաստան: Երբեք որևէ քաղաք ինձ չի ձգել, երբեք չեմ մտածել մնալ, ապրել մեկ այլ քաղաքում: Կարոտել ու երազել եմ իմ Երևանի, իմ փողոցի մասին: Բայց հիմա Երևանում իմ քանդակի համար տեղ չի գտնվում: Իսկ ով Երևանից փախչում է, գնում է ու բարեկեցիկ կյանքով ապրում ուրիշ երկրում, նրան հրավիրում, փառաբանում, մեդալ են տալիս, արժանացնում Երևանի պատվավոր քաղաքացու կոչման: Երևանից փախչողին պատվավոր երևանցու կոչո՞ւմ են տալիս: Այդ երևանցին ո՞ւր էր այն մութ ու ցուրտ օրերին, երբ երևանցիներս գիշերով հացի հերթ էինք կանգնում ու կտրոնով հաց գնում, ինչո՞ւ նա մեզ հետ հերթում չէր: Չեմ հասկանում՝ ինչպե՞ս են բաշխվում շքանշաններն ու կոչումները մեր երկրում:
Զրուցեց Կարինե ՌԱՖԱՅԵԼՅԱՆԸ

Դիտվել է՝ 4215

Մեկնաբանություններ

­յու­ջե