Անցյալի վախի վրա կառուցված Եվրոպան վախենում է ապագայից

Եվրոպայի ապաինտեգրման ռիսկը լիովին իրական է: Բայց ապաինտեգրում հասկացությունը տարբեր երկրներում տարբեր ընկալում ունի: Փարիզի ու Բեռլինի համար երկու արագություններ ունեցող Եվրոպան քայլ է դեպի ինտեգրում, մինչդեռ Արևելքը համարում է ընդհանուր նախագծի տրոհման սկիզբ: Նշանակությունը տարբերվում է նաև քաղաքական դիրքորոշումների տեսակետից՝ նշում է բուլղարացի քաղաքական վերլուծաբան, Սոֆիայի Լիբերալ մարտավարությունների կառավարման կենտրոնի նախագահ, Վիեննայի հումանիտար գիտությունների ինստիտուտի գիտաշխատող Իվան Կրաստևը Le Monde-ին հարցազրույցում:

«Ոչ մի նշանակալից քաղաքական ուժ Մեծ Բրիտանիայից դուրս, նույնիսկ եվրասկեպտիկները, այսօր Եվրամիության կործանման կոչ չեն անում: Բայց ինչպես տեսել ենք ԽՍՀՄ-ի կամ Հարավսլավիայի օրինակով, ապաինտեգրումը կարող է հանուն նորացման բարեփոխումների ու ընտելացման գործընթացի անսպասելի հետևանք լինել: Դա մի քիչ նման է բանկային ճգնաժամի, երբ ավանդատուների ՝ իրենց փողերը ցանկացած գնով վերադարձնելու խուճապը աղետի է հանգեցնում: Եթե եվրոպական կառավարությունները վախենան, որ Եվրոպան կտրոհվի ու սկսեն պաշտպանական քայլեր՝ վատագույնից խուսափելու հույսով, դա կարող է արագացնել տրոհումը»՝ գտնում է Իվան Կրաստևը: «ԽՍՀՄ-ի փլուզման պատճառը Բալթյան երկրների կամ Վրաստանի անկախությունը չէր: 1980-ականների վերջին Ռուսաստանը համարեց, որ արդեն իր շահերից չի բխում վճարել Կենտրոնական Ասիայի պետությունների համար և փորձեց ավելի միատարր միություն ստեղծել Բելառուսի ու Ուկրաինայի հետ: Դա էր ապաինտեգրման իրական ցատկահարթակը, որ ձևավորվել էր նախևառաջ որոշումներ ընդունողների գլխում, նաև հասարակական կարծիքով»՝ վերլուծում է Իվան Կրաստևը: «Եվրոպայում կարող է նույնը կատարվել, եթե մի օր Ֆրանսիան ու Գերմանիան որոշեն, որ ԵՄ-ն իր ներկա տեսքով այլևս չի համապատասխանում իրենց շահերին»՝ շարունակում է փորձագետը:
«Մարդկանց առաջվա պես անհանգստացնում է միգրացիայի հարցը, սակայն ուսումնասիրությունները վկայում են, որ այդ հարցն այլևս չի համարվում գլխավորը քվեարկության համար: Այսօր չկա որևէ մեծ կուսակցություն, որ սահմաններն ամբողջությամբ բացելու կոչ անի, հակառակը՝ բոլորը վերահսկողության ուժեղացման անհրաժեշտությունն են պնդում: Բացի այդ՝ եկողների թիվը նշանակալից կրճատվել է: Մյուս կողմից՝ ծայրահեղ կարևոր խնդիր է դարձել ժողովրդագրությունը՝ նախևառաջ Արևելյան Եվրոպայում: Երբ մարդկանց հարցնում են՝ ինչի՞ց են ավելի անհանգստանում՝ միգրանտների գալով, թե իրենց սեփական քաղաքացիների Արևմուտք գնալով, ճնշող մեծամասնությունը, բացառությամբ Չեխիայի Հանրապետության, առաջին հերթին տագնապում է երիտասարդների ու դիպլոմավոր մասնագետների Արևմտյան ու Հյուսիսային Եվրոպա գնալուց: Նման վախ կա և Իսպանիայում ու Իտալիայում»՝ արձանագրում է Կրաստևը:
«Սկզբում այդ Եվրոպայում տեղաշարժի ազատությունն ընկալվեց իբրև ազատագրում՝1989-ից հետո: Ցավոտ անցումային շրջանի մեջ ընկղմված պետությունների համար Արևմուտքի աշխատատեղերը ցնցող շանս էին թվում: Հիմա իրավիճակը փոխվում է: Նաև այն պատճառով, որ մեկնողները չափազանց մեծ թիվ կազմեցին: 10 տարում Ռումինիան կորցրեց բնակչության 20%-ը, համարյա այդքան՝ Բուլղարիան»՝ նշում է Իվան Կրաստևը: «Կենտրոնական ու Արևելյան Եվրոպայի երկրները հիմնականում ոչ մեծ պետություններ են ոչ վաղուցվա սահմաններով, որ խիստ փոփոխվել են վերջին 100-ամյակում: Նրանց բնակիչները տարեցներ են, որովհետև երիտասարդները հեռացել են ու նրանք վախենում են, որ մի օր այլևս ոչ ոք իրենց լեզվով չի խոսի: Լեհաստանում ու Ռումինիայում բնակչության մեծամասնությունը կառավարությանը աջակցության պատրաստակամություն է հայտնում, եթե կբարդացնի աշխատանքային միգրացիայի պայմանները»՝ բացատրում է Իվան Կրաստևը: «Փիլիսոփա Կառլ Յասպերսը \1883-1969\ հրաշալի մեկնություն է տվել հայրենիքին՝ վայր, որը դուք հասկանում եք և զգում եք, որ հասկանում են ձեզ: Դա է եվրոպական խնդիրների մի մասը՝ ոչ ոք չի զգում, որ իսկապես հասկանում է և շատերն զգում են, որ իրենց ճիշտ չեն հասկանում: ԵՄ 28 երկրներում Բերտելսմանի հիմնադրամի ուսումնասիրություններով՝ եվրոպացիների 67% գտնում է, որ առաջ ավելի լավ էր:

Նոստալգիայի մակարդակը համարյա հավասար է տարիքային բոլոր խմբերում: Բուլղարացի գրող Գեորգի Գոսպոդինովը այդ թեմայով վեպ է գրում: Եթե մենք չենք կարողանում պայմանավորվել Եվրոպայի ապագայի շուրջ, եկեք միասին որոշենք՝ ոչ վաղ անցյալի որ պահն ենք ուզում վերադառնալ: Բոլորը համաձայնել են՝ 1989-ին, երբ վիթխարի հույսեր էին կապում Արևելքի ու Արևմուտքի հետ: Եվրոպան կառուցվել է իր անցյալից վախի վրա՝ երկու համաշխարհային պատերազմներից հետո: Հիմա սկսում է վախենալ ապագայից»՝ վերլուծում է Կրաստևը: «Ծայրահեղ աջերի միավորումը հնարավոր է, բայց միայն մակերեսային: Եթե խոսենք քաղաքական հարցերից, օրինակ, իտալացի Մատեո Սալվինիի ու լեհ Յարոսլավ Կաչինսկու միջև ոչ մի ընդհանրություն չկա: Նրանք համամիտ են, երբ ասում են, որ պետք չէ միգրանտներին երկիր թողնել, բայց դա չի վերաբերում այն միգրանտների հարցերի լուծմանը, որ արդեն Իտալիայում են: Նույնը վերաբերում է քաղաքականությանը, որ պետք է վարել Վլադիմիր Պուտինի հետ հարաբերություններում: Դա ինձ հիշեցնոմ է շվեյցարական մի անեկդոտ՝ երեք տղեկ՝ ֆրանսիացի, գերմանացի ու շվեյցարացի, քննարկում են՝ որտեղից են հայտնվում երեխաները: «Երկնքից» ասում է գերմանացին: Ֆրանսիացին ծիծաղում է՝ «Ննջարանից»: Շվեյցարացին զայրանում է՝ «Մի ընդհանրացրեք, տարբեր կանտոններում տարբեր տեղերից»: Եվրոպայում նույնն է կատարվում՝ տարբեր երկրների պոպուլիստական կուսակցությունները տարբերվում են իրարից»՝ եզրափակում է Կրաստևը:
Ալեն Սալ, Մարկ Սեմո, Le Monde

Հ.Գ. Փաստորեն՝ մենք ոտքից գլուխ եվրոպացի ենք՝ լիովին եվրոպական խնդիրներով՝ ժողովրդագրության տեսակետից: Մի բացառությամբ՝ մենք չենք վախենում, որ մի օր մեզ հետ կդադարեն հայերեն խոսել: Մենք եվրոպացի ենք նաև հայրենիքի ընկալման տեսակետից՝ վայր, որը հասկանում ենք, բայց չենք զգում, որ մեզ հասկանում են: Աշխատանքային միգրացիան դատարկել է նաև Հայաստանը: ՀՀ մշտական բնակչության թիվը 2019-ի ապրիլի 1-ի դրությամբ կազմել է 2 962.1 հազ. մարդ, քաղաքայինը` 1 893.4 հազար մարդ և գյուղականը` 1 068.7 հազար մարդ՝ տվյալները հրապարակել է Ազգային վիճակագրական կոմիտեն։

2018-ի նույն ժամանակահատվածի համեմատ՝ բնակչության թիվը նվազել է 7,8 հազարով։ Տարվա սկզբի համեմատ՝ բնակչության թիվը նվազել է 3,2 հազարով։
2019-ի առաջին եռամսյակում հանրապետությունում գրանցվել է 8042 ծնունդ, որ 3,1%–ով ավելի քիչ է 2018-ի նույն ժամանակահատվածի համեմատ։ Հաշվետու ժամանակահատվածում մահացությունների թիվն աճել է 3,4%–ով՝ կազմելով 7 373։
Իսկ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանն ասում էր, որ արտագաղթ չկա: Եթե չկա, տարվա սկզբի համեմատ ինչու՞ է բնակչությունը պակասել 3,2 հազարով: Ժողովրդագրական պատկերի փոփոխության միակ միջոցը աշխատատեղերի ստեղծումն է: Ծնելիության ավելացման ու մահացության կրճատման տարբերակը միայն ժամանակի մեջ է երևում, առավելևս, որ և ծնելիության նվազում, և մահացության աչ ունենք:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ