Արդյոք մի բան հասկանո՞ւմ եք Հայից... Որքա՜ն տարօրինակ, հանելուկային արարած: Որքա՜ն խաբուսիկ: Երևույթը, ո՛չ ինքը: Բայց և ի՞նչ է ինքը, իր նկարագիրը: Զո՛ւտ աշխատանք, որոնում ես իր ինքնությունը, գտնում, բայց և իսկույն տեսնում ես, որ դա էլ նորից երևույթ էր: Անհանգիստ դեմք ունի, չի թողնում նկարես։ Իր ցեղային պատկերն էլ տարօրինակ է։ Թվով, գրեթե ամենափոքրն է, տառապանքով՝ ամենամեծը, ժամանակով ամենահինն է, վիճակով՝ ամենից անփոփոխը։ Ամենից աննպաստը իր երկրի դիրքն է, ինքը ամենի՛ց համառ կառչեց նրան։ Որքա՜ն անհույս է թվում իր ապագան, բայց և որքա՜ն հուսացող է նա։ Ասենք՝ իր կյանքում երկու բան բնավ չտեսավ. մեկ՝ բախտ, մեկ էլ հուսահատություն։ Ինչպե՞ս ճանաչես նրան, ինչպե՞ս չափես։ Իր չափը չափազանցն է. զարմանա՜լի հավասարակշռություն, որ ծայրահեղության մեջ է։ <...>

ՀՐԱՉՅԱ ՍԱՐՈՒԽԱՆԻ հիշատակի օրն է:

Այսօր Հայաստանում քչերն են սիրում հիշել 1920 թվականի Ալեքսանդրապոլի պայմանագիրը։ Հայաստանի և Թուրքիայի միջև պատերազմի ավարտի պայմանագիրը ստորագրվեց դեռևս չճանաչված քեմալական Թուրքիայի կառավարության և Հայաստանի Առաջին Հանրապետության կառավարումից արդեն հրաժարական տված դաշնակցական կառավարության միջև։

1938 թվականին նացիստները տիրացան Ավստրիայի, Չեխոսլովակիայի ու Դանցիգի ոսկու պաշարներին։ Հետագայում դրանց գումարվեցին նաև Բելգիայի, Նիդերլանդների, Ֆրանսիայի, Լեհաստանի ու այլ գրավյալ տարածքների ոսկու պաշարները։ Պատմաբան Ալեքսանդր Մոսյակինն իր «Թալանված Եվրոպա» գրքում գրում է, որ միայն օկուպացված խորհրդային Ուկրաինայի խնայբանկերից նացիստները երեք վագոն ոսկի են հանել։ Սրան պետք է գումարել այն ամենը, ինչ նացիստներն առգրավել են մասնավոր բանկերից, ոսկերչական խանութներից, եկեղեցիներից, թանգարաններից ու Նացիստական Գերմանիայի եկամտի ամենազարհուրելի աղբյուրից՝ հրեաներից:

Ցզի-չանը հարց տվեց Կունֆու ցզիին (Կոնֆուցիոսին)․ - Ո՞րն է բարեհաջող կառավարման գաղտնիքը։ Իմաստասերը պատասխանեց․ - ՈՒշադր լինել 5 առաքինություննեի նկատմամբ և ընդհակառակը՝ 4 արատները վերացնել։ Միայն այդպես կարելի է բարեհաջող կառավարել։

1918 -ի սեպտեմբերի 26-ին թուրքերը մտան Շուշի։ Նոյեմբերին Անդրանիկն իր զորախմբով շարժվեց դեպի Շուշի օգնելու ու հասավ Ավդալլար գյուղը` Շուշիից մի փոքր հեռու։ Այդ ժամանակ անգլիացի գեներալ Թոմսոնից նամակ եկավ, որով հրահանգվեց Անդրանիկին դադարեցնել ռազմական գործողությունները։ Անդրանիկը պետք է կանգնեցներ հարձակումը և հեռանար, քանի որ Ղարաբաղի և Զանգեզուրի հարցը իբր որոշվելու էր Փարիզի խաղաղության խորհրդաժողովում։ Անդրանիկն իր ուժերով հետ քաշվեց Զանգեզուր, ինչից հետո թուրքերը սկսեցին գրոհել Լեռնային Ղարաբաղի գյուղերը։

ԱԱԾ պահեստազորի սպաների միությունն իր ֆեյսբուքյան և «Անտեսանելի ճակատի մարտիկներ» էջերով նախաձեռնում է տարբեր երկրների անվտանգային համակարգերում ծառայած հայազգի ականավոր զավակների վերաբերյալ շարք: Խնդիրը ոչ միայն նրանց հնարավոր մոռացության վտանգից հեռու պահելն է, այլև այն մեծ վաստակը ներկայացնելը, որ նրանք ունեցել են իրենց ապաստան տված կամ հանգամանքների բերումով հայրենիք դարձած երկրների կայացման, զարգացման, մարտունակության ամրապնդման գործում: Այդ շարքից առաջին պատմությունը Արամ Կարամանուկյանի մասին է:

Այսուհետև այս երկու գրքերը գրախանութներում կներկայացվեն միասին: Միմյանց փոխլրացնող այս հատորներում տասնամյակներով ծածուկ մնացած շատ բացահայտումներ կան: Ինչպես, օրինակ, ներքևում բերված հուշը, որը, կարծում եմ, շատ կհետաքրքրի հատկապես մեր պարսիկ բարեկամներին:

- Երբեք չեմ մոռանում մի զվարճալի դեպք: 1908 թվին ուշ աշնանը, գրականության նահապետ Ղազարոս Աղայանը Հովհ. Թումանյանին և ինձ ասաց, թե՝ հինգշաբթի օրը Գևորգի մոտ ճաշի ենք կանչված. Գևորգն ասաց, թե՝ «Ղազարո՛ս, տղաներին ա՛ռ, արի՛, մի քիչ ժամանակ անցկացնենք»:

1878 թ. հունիսի 1-ին Բեռլինում սկսվեց վեհաժողովը, որին մասնակցում էր նաև Օսմանյան Կայսրության կազմում գտվող Հայաստանի պատվիրակությունը, որը գլխավորում էր Մկրտիչ Խրիմյանը (Խրիմյան Հայրիկ): Բայց հայերին ներս չեն թողել պատճառաբանելով թե հայերը այնտեղ գործ չունեն... ու պատվիրակությունը վերադառնում է Կոստանդնոպոլիս՝ որտեղ Հայրիկը պատմում է, որ՝