Ո՞րն է հիմնադրամի առաքելությունը. հայության փողերով սատար կանգնել չինական ընկերությունների՞ն՝ մեզ դարձնելով ոչ հայկական ծագման արտադրանքի սպառողը
28.04.2020 | 00:37
Ամբողջությամբ կողմ եմ Հայաստանի տնտեսությունը համատեղ ջանքերով ոտքի հանելու Համազասպյանի նախաձեռնությանը («Իրատես», թիվ 23, 2020 թ.): Դա հնարավոր է, եթե կարողանանք միավորել մեր գիտնականների, ինժեներների ու բանվորների ուժերը՝ «Հայկական ժողովրդական տեխնոլոգիաներ» հեռավար գործող գիտաարտադրական միավորման միջոցով: Հայաստանի ինժեներական հանրությունը ուշի ուշով հետևում է, թե ինչ ճակատագիր է սպասում, ինչ ավարտ է ունենալու հելիոֆիկացիայի ծրագիրը մայր Հայաստանում, երբ ենք կտրելու ամբողջապես հելիոֆիկացված մեկ գյուղի կարմիր ժապավենը և մեր շնորհակալությունը հայտնելու ակադեմիկոս Պարիս Հերունուն (Աստված նրա հոգին լուսավորի) ու դոկտոր Վահան Համազասպյանին՝ իրենց ազգանվեր գործերի համար: Չստացվի այնպես, ինչպես սովորաբար է լինում, երբ մեր տաղանդավոր հայերը աշխատում են օտար երկրներում, նպաստում ուրիշ ազգերի զարգացմանը և, վերջում, որպես վիրավոր սրտի մխիթարանք, դառնում Արտեմ Երկանյանի «Աշխարհի հայերը» հեղինակային հաղորդաշարի հերոսներ (ամեն կիրակի, ժամը 23.30-ին, կրկնությունը՝ ուրբաթ՝ 00.35 և կիրակի՝ 09.35), դրանք այն ուշացած ծաղիկներն են, որոնք, ըստ երևույթին, անիմաստ ու անհետաքրքիր են դարձել մեր հասարակության համար՝ հաջողությունների ինչ բարձունքների էլ հասած լինեն աշխարհով մեկ սփռված մեր «Աշխարհի հայերը»:
Որ ճիշտն ասեմ, այդ հաղորդաշարն ինձ վրա դրական ազդեցություն չի թողնում, միայն դառնություն, ափսոսանք, վրդովմունք, տհաճության զգացում, բարկություն ու զայրույթ եմ ապրում: Լավ, որքան տխմար է պետք լինել, որ աշխարհով մեկ ցրենք մեր տաղանդավոր մասնագետներին ու հիշենք նրանց գոյության մասին այն ժամանակ, երբ արդեն նշանակալի արդյունքների են հասել օտար երկրներում, նշենք նրանց հաջողակ լինելը և այդ ամենը ցուցադրական պերճությամբ, ոգևորությամբ ու հպարտությամբ ներկայացնենք հայկական լսարանին՝ ամեն անգամ չմոռանալով տալ նույն հարցը. «Ինչպե՞ս եք հասել նման հաջողությունների»:
Պատասխանները տարբեր են լինում, բայց տողատակերում մի զարհուրելի միտք ես կարդում. «...որովհետև ժամանակին ենք հեռացել Հայաստանից»: Սա պատասխան չէ, սա ողբերգություն է, ազգային ողբերգություն, որի ականատեսն ենք լինում 30 տարի շարունակ: Սա գալիս է մեզ մոտ զարգացած օլիգարխոկրատիկ մտածողությունից, որը մեր անհաջողությունների հիմնական պատճառն է: Նախկինում այդպես չի եղել, հակառակը: Առաջին ու երկրորդ հանրապետությունների օրոք իշխանությունները «աշխարհի հայերին» գտնում ու հայրենիք էին հրավիրում, որ օգնեն դժվարությունները հաղթահարելու (սով, հյուծված ու չեղած տնտեսություն, համաճարակներ, գաղթականներ), երկիրը ճգնաժամից դուրս բերելու հարցերում: Այդպես Հայաստան եկան (չվերադարձան, այլ պարզապես եկան, որովհետև նրանցից շատերը հայաստանցի չէին, բայց հայ էին) Մարտիրոս Սարյանը, Ալեքսանդր Թամանյանը, Փանոս Թերլեմեզյանը, Օրբելի եղբայրները, Վիկտոր Համբարձումյանը, Անդրանիկ Իոսիֆյանը և շատ ու շատ հայ մտավորականներ, որոնց նման մասնագետների ներկայությունը Հայաստանում ոչ միայն ցանկալի էր, այլև անհրաժեշտ` մեկ անգամ ևս հիշեցնելով հայրենիքի նկատմամբ հայազգի բոլոր մտավորականների պարտքի մասին: Այս համատեքստում ինձ վրա ծանր տպավորություն թողեց գյումրեցի Աշոտ Հարությունյանի հոգու ճիչը՝ «Համազասպյանի ծրագիրը չի կարելի դուրս հանել երկրից» («Իրատես», թիվ 27) հրապարակման առնչությամբ: Իրոք, այստեղ մտածելու շատ բան կա, մեր երկրում անշնորհակալ վերաբերմունք է ձևավորվել հայ գիտնականների նկատմամբ, մարդիկ կարևոր գործեր են կատարում հայրենիքի համար, բայց հայրենիքում նրանց աշխատանքները չեն գնահատվում, պետությունը սատար չի կանգնում, որ գիտական արդյունքներն օգտագործվեն, ու նրանք ստիպված են լինում հեռանալու երկրից՝ հետները տանելով իրենց գյուտերն ու գաղափարները, որոնք, մանավանդ մեր օրերում, այդքան պետք են հայրենիքին ու ժողովրդին: Տվյալ դեպքում ես նկատի ունեմ Հայաստանի հելիոֆիկացիայի երկրաստեղծ ծրագիրը, որը մեր աչքի առաջ ծնունդ առավ ու զարգացավ ու այսօր պատրաստ է ներդրման համար, բայց պետությունը այդ կարևոր աշխատանքներին տեր չի կանգնում, փող չկա... Տարբեր զիզի-բիզի բաների համար փող կա, բայց Համազասպյանի երկրաստեղծ ծրագրին կյանքի ուղեգիր տալու համար փող չկա:
Դժվարությամբ ընկալեցի «Հայաստան» համահայկական հիմնադրամի գործադիր տնօրեն, պատմական գիտությունների թեկնածու Հայկակ Արշամյանի տված ինֆորմացիան առ այն, որ վերջին ամենամյա դրամահավաքի արդյունքում հավաքվել է 14115940 ամերիկյան դոլար: Գումարն ուղղվելու է «ջրամատակարարման ու արևային էներգիայի ծրագրերին Արցախում և Հայաստանի երեք մարզերում՝ Տավուշում, Լոռիում ու Շիրակում»: Ահա, վերջապես, շատ լավ է, արժեր դրա համար աշխարհի բոլոր հայերին անհանգստացնել, մարդկանց դռները թակել ու գումարներ հավաքել, արևին վերաբերող գումարները կարելի է տրամադրել Հերունի-Համազասպյան արևային ծրագրերը հայրենիքում իրականացնելու համար, բայց... Այստեղ «բայց»-երը շատ են, հիմնադրի գումարները գնալու են բոլոր արևային ուղղություններով՝ բացառությամբ հայկական ծագման ուղղությունների:
Ինձ մի հարց է հետաքրքրում, որն ուղղում եմ Հայկակ Արշամյանին ու «Հայաստան» համահայկական հիմնադրամի հոգեբարձուների խորհրդի նախագահ, Հայաստանի Հանրապետության նախագահ Արմեն Սարգսյանին` հիմնադրամի հարգելի պատասխանատուներ, ի՞նչ եք հասկացել «արևային էներգիայի ծրագրերի» տակ, ովքե՞ր են այն կազմել և ու՞մ են պետք այդ ծրագրերը, եթե տեղ չի հատկացված Համազասպյանի հելիոֆիկացիայի և Հերունու արևային էլեկտրակայանների ծրագրերին: Մեր քաղաքացիները համոզված էին, որ հավաքված 14115940 դոլար գումարը տրամադրվելու է բուն հայկական ծրագրերի իրականացմանը՝ Արցախում և Հայաստանի երեք մարզերում, հետո ողջ Հայաստանում, հետո ողջ աշխարհում, դժվարը սկսելն է, բայց, ըստ ինձ հասած տեղեկությունների, Հերունի-Համազասպյան արևային ծրագրերի մասին առայժմ խոսք չկա, Աստված տա, որ դա սխալ լինի: «Արևային էներգիայի ծրագրերի» ցանկում տեղ են գտել բացառապես չինական կամ այլ երկրների արտադրության արևային կենցաղային ջրատաքացուցիչների և ֆոտոպանելների տարածման աշխատանքները: Ֆոտոպանելները, ըստ նախագահ Արայիկ Հարությունյանի, Արցախում «հարց չեն լուծում»: Համամիտ եմ Արցախի նորընտիր նախագահի մտքի հետ և, օգտվելով առիթից, նրան շնորհավորում եմ հայության համար այդ կարևոր պաշտոնում ընտրվելու առիթով ու հույս եմ հայտնում, որ նա կկարողանա «թացը չորից» ջոկել նաև արևային թեմատիկայի հարցում՝ Արցախում կազմակերպելով ժամանակակից «արևային» տնտեսություն: Պետք է հասկանալ, թե հիմնադրամի համար ո՞րն է աշխարհի հայերից հավաքած գումարները ծախսելու բուն նպատակը, մի՞թե դա չէ մեր սուղ միջոցները անարդյունավետ ձևով ծախսելու, քամուն տալու հերթական դեպքը: Լավ, մինչև ե՞րբ են այդպես վարվելու և ո՞րն է հիմնադրամի առաքելությունը. հայության փողերով սատար կանգնել չինական ընկերությունների՞ն՝ մեզ դարձնելով ոչ հայկական ծագման արտադրանքի սպառողը, թե՞ հայության փողերը օգտագործել նպատակային ձևով՝ կազմակերպելով հայկական մշակման արևային սարքերի արտադրությունը՝ ապահովելով դրանց զանգվածային կիրառությունը Արցախում և Հայաստանի բոլոր մարզերում: Իմ պահանջը հետևյալն է. ինչպիսի ջանասիրությամբ ու հրապարակայնությամբ որ կազմակերպվում են համահայկական դրամահավաքները, նույնպիսի հրապարակայնությամբ ու հաշվետվությամբ էլ դրանք պետք է ծախսվեն մեր ազգային խնդիրների վրա: Կոնկրետ դեպքում մեր քաղաքացիները պետք է հստակ իմանան, թե արևային հատկապես ո՞ր ուղղությամբ են դրանք ծախսվելու: Հիմնադրամի տնօրինությունը պետք է հաշվետու լինի ոչ միայն հոգեբարձուների խորհրդի, այլ մեր ժողովրդի առաջ, որովհետև դրանք մեր ժողովրդի անունից, իմ ընտանիքի անդամների անունից հավաքված փողերն են, դրանք ձեր փողերը չեն, դրանք մեր ժողովրդի փողերն են, որոնք պետք է ծախվեն այնպես, որ օգտակար լինեն ոչ միայն Արցախի և Հայաստանի երեք մարզերի սահմանափակ թվով մարդկանց, այլև բոլորի համար, ովքեր ապրում են մեր քաղաքներում և գյուղերում, ովքեր կռվում ու սահման են պահում: Չեմ էլ կասկածում, որ հիմնադրամի հաշվին արևային տեխնիկա ձեռք բերող քաղաքացիները անչափ գոհ կլինեն, բայց մեր երկրի համար դա արդյունք կամ ցուցանիշ լինել չի կարող, ամեն դեպքում դրանք տրվում են նվիրատվության կարգով: Հայտնի բան է. «дареному коню в зубы не смотрят», որ մարդիկ ցանկանան իմանալ միջոցառման գինն ու արժեքը: Այդ միջոցները կարող էին առավել արդյունավետ ձևով, ըստ նշանակության օգտագործվել, եթե տրամադրվեին Հայաստանում Հերունի-Համազասպյան ծրագրերն իրականացնելու համար, այլապես մեր երկիրը շատ բան ունի կորցնելու: Այս միտքը ես հենց այնպես չեմ ասում, որովհետև, մանավանդ հելիոֆիկացիայի հարցերում, ես պատահական ու անտեղյակ մարդ չեմ, Համազասպյանին շատ եմ օգնել DVH արևային սարքերի կոնստրուկցիաները սարքելիս և նոր տեխնոլոգիաները մշակելիս: Գիտեմ, որ սերիական արտադրության դեպքում, մեր բուն հայկական տեխնոլոգիաներով ու հաստոցներով արտադրված արևային սարքերի ջերմային հզորությունները անհավանական ցածր գին կունենան՝ 60-100 դոլարի սահմաններում՝ մեկ կիլովատտ տեղադրված հզորության հաշվարկով: Աշխարհում նման թվեր չկան, բայց սա չէ գլխավորը. DVH սարքերը կոմբինացված են, ունեն բազմաթիվ ֆունկցիաներ ու կատարում են տարբեր գործողություններ, կարող են բարձր էֆեկտիվությամբ փոխարինել չինական ջրատաքացուցիչներին և հոսանք տվող սարքերին:
Ասեմ նաև, որ Համազասպյանին մշտապես օգնել ու օգնում են ինձ նման շատ ինժեներներ ու բանվորներ, օգնում են անվճար, որովհետև հելիոֆիկացիայի ծրագիրը մեր կողմից ընդունվում է որպես տնտեսության փրկության, արդյունաբերության վերածննդի ռեալ հնարավորություն՝ հաշվի առնելով արևային գործի կարևորությունը նաև ռազմական կիրառության տեսակետից: Այստեղ մի փոքրիկ նրբություն էլ է պետք հաշվի առնել. հայ գիտնականների գլուխները լավ են աշխատում, բայց գրպանները դատարկ են, նրանց օգնել է պետք, ով ինչով կարող է:
Օլիգարխների մոտ հակառակ պատկերն է տիրում. արևային հեռանկարային գործերը թողած, նրանք իրենց տրամադրության տակ եղած միջոցները (հիմնականում մեր գործարանների ունեցվածքի վաճառքից գոյացած) դրեցին հյուրանոցային ու ռեստորանային բիզնեսների վրա՝ կորոնավարակի պատճառով «փոզմիշ» անելով հայկական վերջին փողերը:
Ի՞նչ է սպասում մեզ, ի՞նչ է լինելու մեր վերջը, համաճարակի պայմաններում ո՞ր ուղղությամբ են կողմնորոշվելու մեր արդյունաբերությունն ու գյուղատնտեսությունը: Մեր իրավիճակում գոյության խնդիր է առաջացել, պետք է մտածենք սև օրվա մասին, գոտիներս ձգած ապրենք (հայտնի չէ, թե մինչև երբ), օր ու գիշեր աշխատենք այնպես, որ շոշափելի արդյունքների հասնենք: Հայկակ Արշամյանին ու նախագահ Արմեն Սարգսյանին առաջարկում եմ մի փոքրիկ էքսկուրսիա կազմակերպել մեր գործարաններով, որ անձամբ տեսնեն մեր տեխնիկական հագեցվածության մակարդակը, մեր անօգնական վիճակն ու հասկանան, որ միայն Հերունի-Համազասպյան ծրագրերը կօգնեն, որ մենք ոտքի կանգնենք, հետո նոր իրենց ընտրությունը կատարեն, թե որ ուղղությամբ ներդնեն հիմնադրամի 14115940 դոլարը, օգնեն հելիոֆիկացիայի ծրագրի՞ն, թե՞ չինական ընկերություններին ու բացատրեն, թե ում կողմից են՝ ժողովրդի՞ հետ են, թե՞ արջի: Նշեմ, որ հելիոֆիկացիայի ծրագիրը ավելի է արժևորվելու հետկորոնավիրուսային ժամանակահատվածում, որովհետև այստեղ հաշվի են առնված արտադրության մեջ սոցիալական հեռավորություն պահելու նոր ստանդարտները, ինչը բխում է աշխատանքի կազմակերպման նոր մոտեցումներից. անցում տնայնագործական արտադրությունների (քաղաքաբնակների համար) և ընտանեկան բիզնեսներ` գյուղաբնակների համար:
Ամեն դեպքում, վերջնական որոշումներ կայացնելուց առաջ պետք է խորհրդակցել պրոֆեսիոնալ մասնագետների հետ, ծանր ու թեթև անել, բոլոր դեմ-կողմ փաստարկները կշռադատելուց հետո միայն որոշումներ կայացնել: Կորոնավիրուսը աշխարհի կյանքում ամեն ինչ փոխեց, փոխվելու ենք նաև մենք, ստիպված ենք մոռանալ ինքնագլուխ վարչարարության, «ատկատային» աշխատաոճի, սիրողական արտադրությունների մասին: Եթե մեզ հաջողվի հասնել խոր պրոֆեսիոնալիզմի, իսկ արտադրական պրոցեսներում տեղ տրվի պրոֆեսիոնալ մասնագետներին՝ կազմակերպելով նրանց անկաշկանդ, ազատ ու ստեղծագործական աշխատանքը, ապա հետկորոնավիրուսային աշխարհում մենք անպայման հաղթանակած դուրս կգանք, որովհետև մենք հայ ենք:
Մենք քիչ ենք‚ սակայն մեզ հայ են ասում։
Մենք մեզ ո՛չ ոքից չենք գերադասում։
Պարզապես մենք էլ պիտի ընդունենք‚
Որ մենք‚ միայն մենք Արարատ ունենք‚
Եվ որ այստեղ է՝ բարձրիկ Սևանում‚
Երկինքը իր ճիշտ պատճենը հանում։
Պարզապես Դավիթն այստեղ է կռվել։
Պարզապէս Նարեկն այստեղ է գրվել։
Պարզապես գիտենք ժայռից վանք կերտել‚
Քարից շինել ձուկ, և թռչուն՝ կավից‚
ՈՒսուցման համար և աշակերտել:
Աշոտ ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ
Ինժեներ-մեխանիկ,մեխանիկական գործարանի արտադրամասի պետ, երկրների հելիոֆիկացիայի խորհրդի անդամ
Մեկնաբանություններ
Ասում են...
.
.
-
Ասում են Ռուսաստանի նախագահ Պուտինը Զանգեզուրի միջանցքի մասին ոչ մի նոր բան չի ասել Ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմից հետո, որն ավարտվել է 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի հայտարարությամբ։ Միևնույն ժամանակ, հայտնի չէ, թե այս հարցում Հայաստանը, Ադրբեջանը, Իրանը, Ռուսաստանն ու Թուրքիան ինչպես են «ընտելանալու» միմյանց:
-
Ասում են… Ռուսաստանի տարածքին հեռահար ճշգրիտ զենքերով հարվածներ հասցնելու հնարավորություն ՈՒկրաինայի ԶՈՒ-ն չունի, հետևաբար, եթե հայտարարվում է, որ ՈՒկրաինային թույլատրվում է նման հարվածներ հասցնել, ապա դա նշանակում է, որ ՆԱՏՕ-ն ուղիղ մտնում է կոնֆլիկտի մեջ Ռուսաստանի հետ
-
Ասում են… Վլադիմիր Պուտինի այցն Ադրբեջան պատմական իրադարձություն էր, քանի որ այն նշանավորեց Հարավային Կովկասում Ռուսաստանի գլխավոր դաշնակցի փոփոխությունը։ Ավելի քան 30 տարի Հայաստանն այդպիսի դաշնակից էր, բայց հիմա որոշել է անցնել Արևմուտքի կողմը՝ ներառյալ Ֆրանսիան, ԵՄ-ը և ԱՄՆ-ը
-
Նիկոլն արգելել է իրեն նկարել Արարատների ֆոնին Ըստ մերձնիկոլական շրջապատից տարածվող լուրերի` կապիտուլյանտ ոչնչությունը հրահանգել է իր աշխատակազմի լուսանկարիչներին և օպերատորներին իրեն չպատկերել Արարատ լեռների ֆոնին:
-
Ասում են… Մի շարք երկրներում, ցավոք, նաև Հայաստանում մեծ խանդավառություն չկար այն հարցում, որ Ռուսաստանն ինչ-որ կերպ վերահսկեր Հայաստանով լոգիստիկ ճանապարհը Նախիջեւանի և Ադրբեջանի հիմնական տարածքի միջև։ Այստեղ, նախ և առաջ, Թուրքիայի շահն է
-
Ասում են… Ես հստակ ասել եմ՝ նյութական որևէ ակնկալիք, կլինի կազմակերպություն կամ անձ, եթե ինքը ներգրավված է այս շարժմանը, չի կարող ունենալ, սկսած ինձնից, փոխարենը՝ մենք բոլորս կստանանք Հայրենիք ու Պատիվ
-
Ասում են… Հիմա մենք բավականին բարդ շրջան ենք ապրում մեր բարեկամ, եղբայրական Հայաստանի հետ հարաբերություններում։ Դա նույնիսկ ավելին է, քան եղբայրականը, քանի որ այստեղ ավելի շատ հայեր են ապրում, քան՝ բուն Հայաստանում
-
Ասում են Մարտի 8-ից առաջ Մեծ Բրիտանիայի և ԱՄՆ-ի դեսպանատները զգուշացնում էին իրենց քաղաքացիներին զգույշ լինել Մոսկվայում՝ չասելով, թե ինչ է կատարվում
-
Ասում են… Իհարկե, Բրյուսելը շահագրգռված է Հայաստան-ՀԱՊԿ կապի թուլացմամբ, իսկ Դաշինքի պաշտոնական խոսնակները մեկ անգամ չէ, որ հանրային լավատեսություն են հայտնել ՆԱՏՕ-ի հետ մերձեցման Հայաստանի հեռանկարների վերաբերյալ
-
Ասում են…
Ափսոսում ենք, որ ՀՀ ղեկավարությունը, ըստ ամենայնի, գիտակցված որոշում է կայացրել՝ վարել ՌԴ-ի հետ հարաբերությունների հետևողական վատթարացման, Լեռնային Ղարաբաղում տեղի ունեցած ամեն ինչում Ռուսաստանին մեղադրելու գիծ։ Դա, իհարկե, հարիր չէ դաշնակցային հարաբերություններին
-
Ասում են Պաղեստինյան ՀԱՄԱՍ-ը 10-20-100 անգամ ավելի քիչ զենք ունի, քան ունեին Լեռնային Ղարաբաղի հայերը և ադրբեջանական բանակը իսրայելական բանակը չէ։ Թող Հայաստանում մտածեն։
-
Ասում են… Որոշ երկրներ փորձում են խաթարել ԱՊՀ անդամների օրինական իշխանությունը, ավանդական արժեքները և իրավիճակն ամբողջությամբ: Անհրաժեշտ է կանխարգելիչ աշխատանք՝ ԱՊՀ երկրների անվտանգության ապահովման համար։
-
Ասում են… Ռուսաստանը և Բելառուսը օգուտ չունեն իսրայելա-պաղեստինյան հակամարտությունից: ՈՒ՞մ է այն ձեռնտու Մեզ ու ռուսաստանցիներին կշտամբում են «Ձեռնտու է Ուկրաինան հետին պլան է մղվել» Լսեք, եկեք անկեղծ լինենք այն, որ մեր մասին սկսել են ավելի քիչ խոսել, թերևս, վատ չէ: Բայց ո՛չ այդ գնով։ Մարդիկ են զոհվում։ Ինչի՞ վրա ենք ուրախանալու։
-
Ասում են…
Աշխարհում արևմտյան ազդեցությունը հսկայական ռազմաֆինանսական բուրգ է, այն իրեն պահելու համար անընդհատ նոր «վառելիքի» կարիք ունի՝ ուրիշներին պատկանող բնական, տեխնոլոգիական, մարդկային ռեսուրսներ
-
Ասում են…
10 ամսվա շրջափակումից հետո՝ սեպտեմբերի 19-ին, ադրբեջանական զինված ուժերը դաժան հրետակոծության ենթարկեցին Լեռնային Ղարաբաղը։
Սիրտս կոտրվում է, երբ իմանում եմ Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանված և Հայաստան զանգվածաբար փախչող հազարավոր հայ ընտանիքների ցավի, կորստի, մարդու իրավունքների կոպիտ խախտումների մասին:
Տարածաշրջանային
Հայաստանի էլեկտրաէներգիայի շուկայի ազատականացման առաջին պտուղները
Վրաստանից էլեկտրաէներգիա ներկրող երկրների շարքում Հայաստանը զբաղեցրել է երկրորդ տեղը։2024 թ. 9 ամիսների ընթացքում Վրաստանից մատակարարումների ծավալը կազմել է 1 մլրդ կՎտ.ժ, ինչը 28,8%-ով պակաս է նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատ...
