Գրիգոր Գուրզադյան. «Ստեղծագործությունը տարերք է: Ստեղծագործողը` նույնպես…»

Լրանում է հայկական աստղագիտության ակնառու դեմքերից մեկի` ակադեմիկոս Գրիգոր Գուրզադյանի 90-ամյակը: Նրա համարձակ մտահղացումներն ու հետաքրքիր գիտական արդյունքները միշտ հիացմունք են առաջացրել գիտնականների շրջանում:

Աստղագետ Գուրզադյանը մեծ ներդրում ունի տիեզերական տեխնոլոգիաների զարգացման գործում: Ամերիկյան Հաբլ հեռադիտակի թռիչքից շատ առաջ հայ գիտնականը կառուցեց աստղերի հետազոտման տիեզերական հեռադիտակ:
Որպես տիեզերական աստղագիտության հիմնադիրներից մեկը, դեռ 1960-ականներին ղեկավարել է Արեգակի և աստղերի գերմանուշակագույն և ռենտգենյան դիտումները:
Նրա անվան հետ է կապված «Օրիոն» տիեզերական աստղադիտարանների օպտիկական համակարգի աշխատանքի սկզբունքի, ավտոմատ կառավարման մեթոդիկայի ստեղծումը:
Գուրզադյանը տպագրել է ավելի քան 200 գիտական հոդված և մի շարք մենագրություններ: Միջազգային աստղագիտական միության (ՄԱՄ) անդամ է (1950) և ՀԽՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչ (1975): Պարգևատրվել է «Պատվո նշան» շքանշանով: Նրա ստեղծագործական ժառանգությանն են պատկանում նաև բազմաթիվ կտավներ և գրական ստեղծագործություններ:

Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆ

Ստորև ներկայացնում ենք Գրիգոր Գուրզադյանի «Ի՞նչ է հանճարը» էսսեն

…Ի՞նչ է տաղանդը, ի՞նչ է հանճարը. առաջինը կիրք է, երկրորդը մոլուցք… Դա այն զուսպ, անկառավարելի հետաքրքրությունն է աշխարհի, բնության, տիեզերքի հանդեպ: Կյանքի հանդեպ: Եվ նաև բռնկվել գաղափարից: Բայց և կարողանալ կասկածել, կասկածել ամեն հերթական քայլից, ամեն արդյունքից: Բացարձակ ազնվություն և առ ճշմարտություն ունեցած նվիրում` պաշտանմունքի հասնելու աստիճան: Անկախություն, Խորաթափանցություն: Գիտակցումը սեփական հնարավորությունների: Ինքնամոռաց խենթի պես գործին տրվածություն: Կարողանալ հրապուրվել: Ու չզգալ, չնկատել, թե ինչպես է անցնում գիշերը, երբ է լուսանում… Դա պիտի լինի տարերայնորեն…
Ունենալ պաշտանմունքը գեղեցկության, փնտրել գեղեցկության գրացիա ամեն ինչում…Կարողանալ տեսնել, զգալ գեղեցկությունը մի հայացքով, ակնթարթորեն… Ստեղծագործությունը տարերք է: Ստեղծագործողը` նույպես …
«Գիտությունը սկսվում է զարմանալուց…» սա Արիստոտելի խոսքն է: Կարևոր է, որ այդ հատկությունը` զարմանալու, որը թվում է թե հատուկ է միայն երեխային, մնա պահպանվի ամբողջ կյանքում… Հենց դա… զարմանալու հատկությունն է հարակյաց դարձնում հանճարի ստեղծագործական կյանքը…Հանճարը, ինչպես ջրվեժը, ինքն է բացում իր ճանապարհը: Տաղանդը կարող է ջարդվել, անգամ կործանվել արգելքներին հանդիպելիս, հանճարը այդպես չէ, նա սնուցվում է հենց այդ արգելքներց:
… Ռոդենը արարեց երկու մարմի պոեզիան, իրար փարված մի աղջկա, չքնաղ կնոջ, ու մի երազուն երիտասարդի պոեզիան: Այն տիեզերական զգացումը, փոթորկալից այն աշխարհը, որը չունի, չգիտե միայնակ մարմինը: Հեքիաթ, որը կարող է առաջանալ միայն այդ պահին, մարմինը մարմնին փարված, մարմինը մարմնով շնչող…Տիեզերք… Փակ աչքեր… Զգացմունքային մի աշխարհ, փոթորկալից, անըմբռնելի, անկառավարելի, որը ծնվում է, բռնկվում է ու դառնում մոլեգին հրդեհ միայն հանդիպման պահին… Տիեզերական խորհուրդը հանդիպման… Ռոդենի աշխարհը:
Երկու մարմինների ռոդենյան շարքը… Ինչ ֆանտազիա, ինչ ճախրանք ու ինչ հարստություն… և ռիթմը, հուժկու ռիթմը… Ռոդենյան յուրաքանչյուր զույգը մի-մի սիմֆոնիա է, դաշնամուրային մի հուժկու կոնցերտ, հարվածները` հատու, մարմինները, ձեռքերը` խելացնոր գալարումների մեջ…

Հեղինակի նյութեր

• Պատմության վկաները
• Վերացող ծաղիկներ
• Ձեռք մեկնելու գաղափարը առաքելության վերածվեց
• «Մի նայեք, որ փոքր է մեր երկիրը, եթե արդուկով այս սարերը հարթեցնեք, Չինաստանից մեծ կլինի»
• «Բանկ օտոման» գործողությունը ժամանակին ցնցել էր ամբողջ Եվրոպան
• «Դրսից մեզ վրա կա­րող են ազ­դել միայն ներ­սի գոր­ծիք­նե­րով»
• «Ե­րե­սուն տա­րի ձգ­վեց մեր ան­կա­խու­թ­յան պատ­մու­թ­յու­նը, մենք շա­հե­ցի՞նք»
• Մշա­կույ­թը հեռ­վից հե­ռու պահ­պա­նե­լու հույ­սով
• Անի­մա­ցիան, աշ­խարհն ու մենք
• «Մեր տա­րածք­նե­րը փոք­րա­ցան, ո­րով­հետև այդ­պես էլ չհաս­կա­ցանք, որ պետք է խմենք մեր բա­ժա­կով»
• Արվեստի ուժը
• Նոր մա­տե­նա­շա­րը ներ­կայաց­նում է արևմտա­հայ և ս­փ­յուռք­յան գրող­նե­րի
• Բե­մը կեն­դա­նու­թ­յուն է ստա­նում ա­ռայժմ միայն մա­նուկ­նե­րի հա­մար
• «Գիրք սիրողների համար սա իսկական մկնդեղ է` հյութեղ ու անտանելի»
• Հա­մաշ­խար­հա­յին դա­սա­կան­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րը՝ դու­դու­կով
• «Բնակ­չու­թ­յու­նը պատ­րաստ չէ, բայց տար­վում են աշ­խա­տանք­ներ»
• Ամա­նո­րի գի­շե­րը դի­մա­վո­րե­լու են ե­կե­ղե­ցում
• «Ջա­զի մեջ զգաց­վում է ապ­րածդ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նը»
• «Ե­թե չլի­ներ Փե­լե­շ­յա­նը, կար­ծում եմ, դեռևս գտած չէի լի­նի կի­նո­յում իմ ու­ղին»
• «Հու­շար­ձան­ներն այդ տա­րածք­նե­րի պատ­կա­նե­լու­թ­յան անձ­նագ­րերն են»

Մեկնաբանություններ