«Շուշին «փչացնելու» վտանգ կա»

«Իրատես de facto»-ի հյուրը «Շուշի արթ փրոջեքթի» համադրող ԼԻԼԻԹ ՍԱՐԳՍՅԱՆՆ է:

-Շուշիում մեկնարկելու է ժամանակակից արվեստի անդրանիկ նախագիծը, որին մասնակցելու են շուրջ 20 ժամանակակից արվեստագետներ Հայաստանից և սփյուռքից, կազմակերպվելու է նաև տեղի արվեստագետների ստեղծագործությունների ցուցադրություն: Ի՞նչ սկզբունքով են ընտրվել հրավիրյալ արվեստագետները:
-Ժամանակակից արվեստի յուրաքանչյուր նախաձեռնության մեջ մեծ դեր ունի համադրողը` կուրատորը, ով պատասխանատու է արվեստագետների ընտրության համար: Մեր գլխավոր ուղենիշն է եղել նախագծի գաղափարը` «Հող և տեխնոլոգիա» : Հիմնականում ներգրավվել են այնպիսի արվեստագետներ, ովքեր աշխատում են լենդ-արտի ձևաչափում` հողարվեստ են անում, ինչպես նաև ովքեր գաղափարապես ասելիք ունեն մեր ընտրած այս պատմական տարածքում, ովքեր արդեն աշխատել են արցախյան թեմայի շուրջ։ Ամեն դեպքում, այս պարագայում մենք հետաքրքրված չէինք այնպիսի արվեստագետներով, ովքեր սահմանափակվում են միայն նկարչությամբ, այլ նրանցով, ովքեր ժամանակակից արվեստի առավել լայն մեդիաներ են նախընտրում` պերֆորմանս, վիդեո, ինստալացիա և այլն:
-Կարո՞ղ եք անուններ նշել:
-Այբբենական կարգով թվարկեմ մասնակիցների անունները. Ազատ Սարգսյան, Ալեքսեյ Մանուկյան, Աշոտ Ավագյան, Արա Օշական, Գագիկ Ղազանչյան, Գերման Ավագյան, Գևորգ և Եվա Սարգսյաններ, Համլետ Հովսեփյան, Հարություն Զուլումյան, Հերրի Որբերյան, Մերի Մուն, Մհեր Ազատյան, Չառլի Խաչատուրյան, Սահակ Պողոսյան, Սամվել Սաղաթելյան, Սև (Հենրիկ Խաչատրյան), Վաչագ Տեր-Սարգսյան, Քիքի (Գրիգոր Միքայելյան): Մասնակցելու է նաև ռեժիսոր Սյուզան Խարդալյանը, ելույթ է ունենալու «Նարեկացի» մշակութային կենտրոնի նվագախումբը:
-Արցախցի արվեստագետները որքանո՞վ են հայտնի մեզանում: Կա՞ն անուններ, որ ինչ-որ բան են ասում:
-Արցախցի արվեստագետները պարբերաբար ցուցադրվում են Երևանում, նկարիչների միությունում, սակայն ինձ թվում է, որ ժամանակակից արվեստի դաշտին նրանք բավարար ծանոթ չեն: Մեր նպատակն է ծանոթանալ իրենց հետ և համագործակցություն հաստատել: Ես առհասարակ կոռեկտ չեմ համարում «Անուն, որ ինչ-որ բան է ասում» մոտեցումը. որևէ արվեստագետի անուն կարող է անհայտ լինել ինչ-ինչ պատճառներով, սակայն դա չի նսեմացնում նրա տաղանդն ու նշանակությունը արվեստում:
-Հայաստանցի, ղարաբաղցի, սփյուռքահայ. այս գուցե և բնականոն տարանջատումներն ու հակամարտությունները նման դեպքերում ստվերվո՞ւմ են, հարթվո՞ւմ, թե՞ ավելի ընդգծվում:
-«Հակամարտություն»-ը չափազանցված է, տեղին կլիներ խոսել բազմազան ինքնությունների ու մենթալիտետների տարբերությունների մասին: Հայությունը պատմական ճակատագրի բերումով տրոհված է և շատ տարբեր մշակույթների կրող է: Մեր հավաքը արցախյան հողում, որն այսօրվա դրությամբ կիզակետ է, այս առումով նշանակալի է. ներկա են լինելու, միասին աշխատելու, արվեստի, մշակույթի և ինքնության հարցեր են քննարկելու երևանցիներ, գյումրեցիներ, աշնակցի, սիսիանցի, հոկտեմբերյանցի, արցախցի, ամերիկաբնակ էթնիկ հայեր և երևանցի ամերիկաբնակներ, Եվրոպայի հայեր… Չեմ կարծում, որ այսօրինակ բազմազանությունը հիմա խնդրո կամ, առավել ևս, բախումների առարկա պետք է դառնա: Մենք առավելապես մտահոգ ենք ինքնաճանաչմամբ և համաշխարհային գործընթացներում մեր ինտեգրվելու կարողությամբ: Ի դեպ, Շուշիի հողում մեր հանդիպումը չափազանց սպասված է. միմյանց կարոտած հին ընկերների հանդիպում է, միմյանց հեռվից կամ Facebook-ից ճանաչող, սակայն իրական կյանքում անծանոթ արվեստագետների հանդիպում է, ի վերջո, սա հայաստանցիների և արցախցիների հանդիպում է արվեստի հողի վրա, ինչը խորհրդանշական է:
-Արցախ աշխարհն ինքնին թանգարան է: Ովքե՞ր են այս թանգարանի այցելուները: Զբոսաշրջիկների ուշադրությունը գրավելու ի՞նչ քայլեր են արվում:
-Արցախն այսօր, ինչպես շատ ուրիշ հեռավոր տարածաշրջաններ, աչքի է ընկնում գլոկալ (լոկալ և գլոբալ միևնույն ժամանակ) մշակույթով. երբ խիստ ընդգծված են տեղային պատմական, աշխարհագրական, էթնիկ-մշակութային առանձնահատկությունները, սակայն տեղեկատվական տեխնոլոգիաների և ազատ շուկայի հետևանքով երկիրը ներգրավվում է գլոբալացման գործընթացում: Այսպիսի երկրները հետաքրքիր են հենց իրենց լոկալ առանձնահատկություններով, ինչը զբոսաշրջության զարգացման գրավականն է: Կարծում եմ, որ հենց զբոսաշրջության զարգացումը պետք է խթանի Արցախի և, մասնավորապես, Շուշիի, վերածնունդը: «Շուշի արթ փրոջեքթի» գլխավոր նպատակներից մեկը հենց ժամանակակից արվեստի միջոցով այս տարածքի վրա միջազգային հանրության և զբոսաշրջիկների ուշադրությունը գրավելն է, և այս ուղղությամբ զանազան փիար ակցիաների միջոցով զգալի քայլեր են կատարվել: Հետագայում, համոզված եմ, մենք կընդլայնենք մեր մշակութային ներդրումային գործունեությունն այստեղ և է՛լ ավելի բազմազան արդիական նախագծեր կիրականացնենք:
-Մեզ թվում է` աշխարհը ճանաչում է հայերիս, հիանում մեր 1000-ամյա մշակույթով: Իրականում, տեղեկատվական դաշտում շատ պասիվ ենք, չենք ներկայանում ինչպես հարկն է։ Ի՞նչ կփոխի այս առումով փառատոնը:
-Եթե ինչ-որ մեկը, ինչպես Դուք ասացիք, «հիանում է» մեզանով, ապա դա մենք ինքներս ենք: Ճանաչողության հարցն ավելի լուրջ է: Եվ մեր մշակույթը շատ ավելի հին է, քան հազարամյա, բայց այսօր մեր «հնության» ֆենոմենը, որն այդքան սիրում ու փայփայում ենք, ակտուալացնել է հարկավոր: «Շուշի արթ փրոջեքթի» հիմքում ընկած է հենց ակտուալացման գաղափարը. այն ամբողջությամբ կառուցված է ավանդականի արժևորման և ակտուալացման գաղափարի վրա:
-Արցախի մասին խոսելիս հիմնականում շեշտվում է Շուշին, ինչը դժգոհությունների առիթ է տալիս, որ Արցախը միայն Շուշին չէ: Հետագա ծրագրերն ընդգրկելո՞ւ են Արցախի մյուս շրջանները:
-Անկեղծ ասած, ես ծանոթ չեմ այդ դժգոհություններին և չեմ հասկանում այդ խոսակցության ո՛չ ակունքը, ո՛չ կոնտեքստը: Շուշիի վերաբերյալ ասեմ միայն, որ այն եղել է առաջատար, տարածաշրջանում կարևորագույն կրթամշակութային կենտրոն և այսօր վերականգնվում է իբրև այդպիսին: Շատ բնական է, որ Շուշիի վրա մեծ ուշադրություն է դարձվում, սակայն, լինելով այնտեղ և անմիջականորեն ծանոթանալով տեղանքին, առկա խնդիրներին, տպավորություն ունեմ, որ դրանք անլուծելի են։ Իմ կարծիքով, Շուշին «փչացնելու» վտանգ կա, որովհետև բոլոր նախաձեռնությունները չէ, որ այնտեղ արվում են, նպատակային են և արդյունավետ: Ինչ վերաբերում է Արցախի մյուս քաղաքներին, մենք այս փառատոնի ընթացքում կազմակերպել ենք արցախցի նկարիչների ցուցահանդես, որոնք նաև Ստեփանակերտից են, հրավիրել ենք նրանց բոլորին մեր ամենօրյա երեկոյան կլոր սեղան-քննարկումներին մասնակցելու, ինչը ինտեգրման և փոխադարձ ճանաչողության լավագույն ձևն է: Հետագայում ես անձամբ նպատակ ունեմ ծանոթանալու Արցախի հեռավոր գյուղերի և մյուս քաղաքների արվեստագետների հետ, հատկապես ստեղծագործող երեխաների:
-Ադրբեջանցիներն ուշի ուշով հետևում են Արցախում տեղի ունեցող իրադարձություններին: Դժգոհություններ, սպառնալիքներ փառատոնի մեկնարկի առնչությամբ չե՞ն եղել:
-Ես գիտեմ, որ տեղեկատվական պատերազմի դաշտում սովորաբար այդպիսի խնդիրներ առաջանում են, ուստի արցախյան նախաձեռնությունները լայնորեն չեն հրապարակվում համացանցում: Մենք առայժմ դրա հետ չենք առնչվել, աչքով չտամ:
-Ձեր կարծիքով` ինչո՞վ է առանձնանալու փառատոնը նմանատիպ այլ փառատոներից:
-Նախ ասեմ, որ սրա «նմանն» իրոք չկա, այս փառատոնն ինքնին աննախադեպ է իր տեսակի մեջ հենց իր արդիականությամբ, նրանով, որ ժամանակակից արվեստ է բերում արցախյան դաշտ, որ մասնակցում են արվեստագետներ, ովքեր այսօր միջազգային համարում ունեն և Հայաստանի ժամանակակից արվեստում կայացած դեմքեր են արդեն։ Բացի այդ, փառատոնն առանձնահատուկ է իր որդեգրած գաղափարներով, ստեղծագործական մեթոդներով:

Զրույցը` Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆԻ

Հեղինակի նյութեր

• Պատմության վկաները
• Վերացող ծաղիկներ
• Ձեռք մեկնելու գաղափարը առաքելության վերածվեց
• «Մի նայեք, որ փոքր է մեր երկիրը, եթե արդուկով այս սարերը հարթեցնեք, Չինաստանից մեծ կլինի»
• «Բանկ օտոման» գործողությունը ժամանակին ցնցել էր ամբողջ Եվրոպան
• «Դրսից մեզ վրա կա­րող են ազ­դել միայն ներ­սի գոր­ծիք­նե­րով»
• «Ե­րե­սուն տա­րի ձգ­վեց մեր ան­կա­խու­թ­յան պատ­մու­թ­յու­նը, մենք շա­հե­ցի՞նք»
• Մշա­կույ­թը հեռ­վից հե­ռու պահ­պա­նե­լու հույ­սով
• Անի­մա­ցիան, աշ­խարհն ու մենք
• «Մեր տա­րածք­նե­րը փոք­րա­ցան, ո­րով­հետև այդ­պես էլ չհաս­կա­ցանք, որ պետք է խմենք մեր բա­ժա­կով»
• Արվեստի ուժը
• Նոր մա­տե­նա­շա­րը ներ­կայաց­նում է արևմտա­հայ և ս­փ­յուռք­յան գրող­նե­րի
• Բե­մը կեն­դա­նու­թ­յուն է ստա­նում ա­ռայժմ միայն մա­նուկ­նե­րի հա­մար
• «Գիրք սիրողների համար սա իսկական մկնդեղ է` հյութեղ ու անտանելի»
• Հա­մաշ­խար­հա­յին դա­սա­կան­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րը՝ դու­դու­կով
• «Բնակ­չու­թ­յու­նը պատ­րաստ չէ, բայց տար­վում են աշ­խա­տանք­ներ»
• Ամա­նո­րի գի­շե­րը դի­մա­վո­րե­լու են ե­կե­ղե­ցում
• «Ջա­զի մեջ զգաց­վում է ապ­րածդ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նը»
• «Ե­թե չլի­ներ Փե­լե­շ­յա­նը, կար­ծում եմ, դեռևս գտած չէի լի­նի կի­նո­յում իմ ու­ղին»
• «Հու­շար­ձան­ներն այդ տա­րածք­նե­րի պատ­կա­նե­լու­թ­յան անձ­նագ­րերն են»

Մեկնաբանություններ