«Ճանապարհի քարաթափումները հիմնականում կառուցման հետևանքով առաջացած երևույթներ են»

ԵՊՀ-ի մասնագետները նամակով դիմել են ՀՀ գործադիր իշխանության ղեկավարին` վարչապետին կից գիտատեխնիկական խորհրդում «Հայաստանի սողանքների ուսումնասիրությունը և այսօրվա վիճակը» թեմայով քննարկումներ կազմակերպելու համար: Մասնագետների համոզմամբ` Հայաստանում հրատապ խնդիր են սողանքային երևույթների ուսումնասիրումն ու հակասողանքային միջոցառումների ձեռնարկումը:

«Վերջին ուսումնասիրությունների համաձայն` ամբողջ Հայաստանի տարածքում առանձնացվել է մոտ 2500 սողանքային տեղամաս: ՈՒնենք բնակավայրեր, որոնք ամբողջովին կամ մասնակի գտնվում են սողանքային տարածքներում: Մի շարք գյուղեր կառուցվել են այնպիսի տեղերում, որոնք երկրաբանական կառուցվածքի տեսակետից համարվում են հին սողանքավտանգ տարածքներ»,- մեզ հետ զրույցում ասաց ԵՊՀ-ի աշխարհագրության և երկրաբանության ֆակուլտետի դեկան, երկրաբանական-հանքային գիտությունների թեկնածու, դոցենտ ՄԱՐԱՏ ԳՐԻԳՈՐՅԱՆԸ, որը երկար տարիներ Հայաստանում և Հայաստանի սահմաններից դուրս զբաղվում է սողանքային երևույթների ուսումնասիրմամբ:

Մարատ Գրիգորյանը նշեց, որ հանրապետությունում տարեկան հարյուրավոր միլիոններ են ծախսվում սողանքային երևույթների հետևանքները վերացնելու համար, բայց դրանք կանխարգելելու ուղղությամբ գրեթե ոչինչ չի արվում: Հաճախ կանգնում ենք այն փաստի առաջ, որ տվյալ բնակավայրն արդեն պետք է տեղահանել, տվյալ ճանապարհը պետք է տեղափոխել և այլ ճանապարհ կառուցել, կամ տվյալ լանջը, որն օգտագործվել է որպես գյուղատնտեսական տարածք, դառնում է մշակման համար ոչ պիտանի: Այսինքն, փաստագրում ենք հետևանքները:

«Օրինակ, Վայքի Մարտիրոս գյուղը սողանքային դաշտում էր, տեղահանվեց հարևան տարածքի վրա, բայց սողանքային երևույթները նկատվում են նաև այդ տարածքում,- նշեց Մարատ Գրիգորյանը:- Մասնագետների ոչ լուրջ մոտեցումների պատճառով հարկ եղավ մասնակիորեն տեղահանել Ողջաբերդի համայնքը: Այդ համայնքով է անցնում Երևան-Գեղարդ հանրապետական նշանակություն ունեցող ճանապարհը, որը Ողջաբերդի հատվածում շահագործման տեսակետից դառնում է վտանգավոր»:

Մասնագետը փաստում է, որ համայնքի տեղափոխումը, ճանապարհի հատվածի չշահագործումը հարցի լուծում չեն. մեր երկիրը լեռնային երկիր է, մարդկային գործոնի պատճառով տեղափոխված վայրում նույնը կլինի: Հարկավոր է լուրջ ուսումնասիրություններ կատարել, համապատասխան եզրակացություններ, հիմնավորումներ տալ, հակասողանքային միջոցառումների պլան մշակել և հետևել, որ տվյալ տարածքն օգտագործվի այնպես, որ չխախտվի բնության ստեղծած հավասարակշռությունը, չհանգեցնի բնական լանջերի կայունության խախտման և սողանքային երևույթների առաջացման:

Մարատ Գրիգորյանը տեղեկացրեց նաև, որ այս տարի Ողջաբերդի ճանապարհահատվածի մի փոքր մասը, մոտ 1 կմ երկարությամբ, վերականգնելու համար նախատեսվել է շուրջ 40 միլիոն դրամ: Բացի դրանից, նախատեսվում է կառուցել 1,5 կմ երկարությամբ շրջանցող ճանապարհ: «Նույն պատկերն ենք ունենալու,- ասաց նա:- Համայնքը սողանքային գոտում է, կան նստեցման երևույթներ, և եթե այդպես շարունակվի, կարող է առաջ գալ մեծ սողք, և ամբողջ լեռնային զանգվածը կտեղաշարժվի դեպի Ազատ գետը: Խնդիրը հրատապ է: Միլիարդներ ծախսել սողանքային երևույթների հետևանքները վերացնելու և այդ գումարների մի մասը չծախսել ուսումնասիրելու և հակասողանքային միջոցառումներ իրականացնելու համար, մեր երկրի համար մեծ շռայլություն է»:

Սողանքային երևույթների ակտիվացում է նկատվում նաև Երևան-Դիլիջան երկաթգծի հատվածում, Դիլիջան քաղաքի և հարակից տարածքներում: Այստեղ սողանքային երևույթները լավ ուսումնասիրվել են, արվել են որոշակի առաջարկություններ հակասողանքային միջոցառումների կազմակերպման առումով, բայց աշխատանքներ չեն իրականացվել: Օրինակ, Դիլիջան քաղաքի տարածքում խորհրդային տարիներին կառուցված թանկարժեք ջրահեռացման թունելը չի շահագործվում, իսկ սողանքային երևույթների առաջացման հիմնական պատճառը ստորերկրյա ջրերն են:

Մեր հանրապետությունում հաճախ են գրանցվում փլուզումներ, քարաթափումներ: Բոլորովին վերջերս ճանապարհի եզրային ժայռերից քարաթափման պատճառով փակվել էր Գորիս-Տաթև ճանապարհի Հալիձոր-Տաթև հատվածը: Անցյալ տարի Տաթև-Հալիձոր ավտոճանապարհի 300 մետր հատվածը սողանքի պատճառով փակվել էր, հարակից ժայռի փլուզման հետևանքով առաջացած բեկորները թափվել էին ճանապարհին, որը շահագործման էր հանձնվել 2010-ի հոկտեմբերին` Հալիձոր գյուղը Տաթևի վանքի հետ կապող` աշխարհում ամենաերկար ճոպանուղու բացմանը զուգահեռ:

Երբ փորձում ես ճշտել, թե ո՞րն է փլուզման պատճառը, ի՞նչ քայլեր են արվում փլուզումները և դրանց կրկնման վտանգը կանխելու ուղղությամբ, համապատասխան մասնագետները հրաժարվում են մեկնաբանություններ տալուց:

Մարատ Գրիգորյանը նշեց, որ քարաթափումը մեկ օրում չի առաջանում, այն երկարատև պրոցես է, որի զարգացումը երկրի մակերեսին կամ տվյալ հատվածում կարելի է հայտնաբերել և կանխարգելել: «Պետք է լինի պետական ծառայություն, որը հսկի և պատասխանատու լինի տվյալ ճանապարհի անվտանգ շահագործման համար,- ասաց նա:-Ճանապարհի քարաթափումները հիմնականում կառուցման հետևանքով առաջացած երևույթներ են: Ճանապարհները հաճախ կառուցվում են` հաշվի չառնելով տեղանքի երկրաբանական կտրվածքը, լանջի թեքությունը, որոնք անհրաժեշտ են նստվածքներ, փլուզումներ, սողքեր չառաջանալու համար: Արդյունքում, ճանապարհը կառուցվում է, անցնում է որոշ ժամանակ, նկատվում են փլուզումներ և այլ երևույթներ: Բավականին տեղաշարժեր, խորքային սողքային երևույթներ կան Երևան- Մեղրի ճանապարհի ՈՒղեձորի հատվածում, իսկ դա միակ ճանապարհն է, որ կապում է Սյունիքը Վայքի և Երևանի հետ»:

Երկրաբանի խոսքով` Հայաստանում նշված երևույթների դեմ պայքարելու համար իրականացվում են ոչ արդյունավետ միջոցառումներ: Սողանքները, կարծես, ուսումնասիրվում են միայն ուսումնասիրելու համար:

Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆ

Մեկնաբանություններ