Ընդ­դի­մա­դիր են ոչ միայն փո­ղոց դուրս ե­կած զանգ­ված­նե­րը, այլև ընդ­դի­մա­դիր է ի­րա­վի­ճա­կը

Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նի դի­մադ­րու­թյան և իշ­խա­նու­թյու­նը պա­հե­լու ա­մեն օրն ակն­հայ­տո­րեն ժա­մա­նա­կի լուրջ կո­րուստ է։ Նրա պաշ­տո­նա­վար­ման յու­րա­քան­չյուր օրն ան­դառ­նա­լի վնաս­ներ է տա­լիս պե­տու­թյա­նը։ Ա­մեն օր մենք կորց­նում ենք տա­րածք­ներ‚ ո­րոնց մա­սին նշ­ված չէ չա­րա­բաս­տիկ հայ­տա­րա­րու­թյան մեջ։ Եվ ե­թե լի­ներ նոր բա­նակ­ցող‚ ո­րը չու­նի հայ­տա­րա­րու­թյամբ և դրա­նից դուրս քո­ղարկ­ված պար­տա­վո­րու­թյուն­ներ‚ ան­դառ­նա­լի շատ վնաս­ներ գու­ցե չար­ձա­նագր­վեին։ Հայտ­նի փաստ է‚ որ հո­ղը ա­ռանց ա­րյան ու պա­տե­րազ­մի ոչ ոք հետ չի տա‚ թերևս‚ հա­մաշ­խար­հա­յին պրակ­տի­կա­յում բա­ցա­ռու­թյուն­նե­րից մե­կը հենց Նի­կոլ Փա­շի­նյանն է‚ ո­րը‚ մաս­նա­վո­րա­պես‚ Քար­վա­ճա­ռը ա­ռանց որևէ կրա­կո­ցի պարգևեց ադր­բե­ջան­ցի­նե­րին։
Այս­քա­նից հե­տո ին­չու՞ է Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նը‚ այ­նուա­մե­նայ­նիվ‚ կառ­չած իր պաշ­տո­նից։ Մի քա­նի վար­կած­ներ կան։ Ընդ ո­րում‚ բո­լոր այդ վար­կած­ներն ընդ­հա­նուր առ­մամբ մի­մյանց չեն բա­ցա­ռում։

Նախ և ա­ռաջ բո­լո­րը հաս­կա­նում են‚ որ ար­տա­հերթ ընտ­րու­թյուն­ներն ան­խու­սա­փե­լի են։ Պար­զա­պես խն­դի­րը ժա­մա­նակն է։ Հա­սա­րա­կու­թյան զգա­լի մա­սը‚ ո­րի կար­ծիքն ար­տա­հայ­տում է ընդ­դի­մու­թյու­նը‚ ան­գամ հան­րա­պե­տու­թյան նա­խա­գահ Ար­մեն Սարգ­սյա­նը‚ ո­րը, ըստ տար­բեր վար­կած­նե­րի, 2018 թվա­կա­նից ի վեր Հա­յաս­տա­նում տե­ղի ու­նե­ցող գոր­ծըն­թաց­նե­րի դի­րի­ժոր­նե­րից ու թե­լադ­րող­նե­րից է‚ հա­մա­րում է‚ որ գոր­ծող վար­չա­պե­տը պետք է հե­ռա­նա։ Փա­շի­նյա­նը‚ սա­կայն‚ ժա­մա­նակ է ձգում՝ շատ լավ հաս­կա­նա­լով‚ որ ար­տա­հերթ ընտ­րու­թյուն­ներն ան­խու­սա­փե­լի են‚ բայց նա ցան­կա­նում է‚ որ ար­տա­հերթ ընտ­րու­թյուն­նե­րը կազ­մա­կերպ­վեն իր պաշ­տո­նա­վար­ման ըն­թաց­քում‚ որ­պես­զի ին­քը կա­զ­մա­կեր­պի ընտ­րա­կան գոր­ծըն­թաց­նե­րը։ Կա­ռա­վա­րու­թյան ղե­կա­վա­րը շատ լավ գի­տի‚ որ ե­թե ին­քը չկազ­մա­կեր­պի այդ ընտ­րու­թյուն­ներն ու չու­նե­նա որևէ վար­չա­կան ռե­սուրս‚ ա­պա իր ղե­կա­վա­րած քա­ղա­քա­կան ու­ժը կա­րող է նույ­նիսկ խոր­հր­դա­րան չմտ­նել‚ քա­նի որ հան­րու­թյու­նը դժ­վար թե քվե տա դա­վա­ճա­նին ու նրա թի­մին։ Այս ժա­մա­նա­կը նա օգ­տա­գոր­ծում է‚ որ­պես­զի ին­քը պատ­մու­թյան մեջ մնա ոչ թե որ­պես դա­վա­ճան‚ այլ ցան­կա­ցած այլ կար­գա­վի­ճա­կում։ ՈՒ պա­տա­հա­կան չէ‚ որ 6-ամ­սյա ճա­նա­պար­հա­յին քար­տեզ է ներ­կա­յաց­րել և ժա­մա­նակ է հայ­ցում։

Ո­մանց կար­ծի­քով՝ Փա­շի­նյա­նը ժա­մա­նա­կը ձգում է‚ քա­նի որ բա­վա­կա­նին լուրջ խն­դիր­ներ ու­նի անվ­տան­գու­թյան հետ կապ­ված։ Աշ­խար­հաս­փյուռ հա­յու­թյան շր­ջա­նում կան մար­դիկ‚ ո­րոնք Փա­շի­նյա­նի ա­րա­ծը հա­մա­րում են դա­վա­ճա­նու­թյուն և բա­վա­կա­նին ար­մա­տա­կան են տրա­մադր­ված նրա նկատ­մամբ։ Եվ Փա­շի­նյա­նը կար­ծում է‚ թե վար­չա­պե­տի պաշ­տո­նում եր­կար մնա­լով՝ ա­մեն ինչ կպա­հի պե­տա­կան հս­կո­ղու­թյան ներ­քո ու կա­պա­հո­վի իր անվ­տան­գու­թյու­նը։
Կկա­րո­ղա­նա՞ Փա­շի­նյա­նը մնալ իր պաշ­տո­նին։ Այս­տեղ ա­ռաջ է գա­լիս ռե­սուրս­նե­րի խն­դի­րը։ Վար­չա­պետն այս պա­հին հույ­սը դնում է եր­կու հիմ­նա­կան ռե­սուր­սի վրա՝ ար­տա­քին քա­ղա­քա­կան և ներ­քին։

Այն պա­հից‚ երբ նա Ադր­բե­ջա­նի և Ռու­սաս­տա­նի հետ ստո­րագ­րեց ե­ռա­կողմ հայ­տա­րա­րու­թյու­նը՝ ան­տե­սե­լով Արևմուտ­քին ու ի­րեն իշ­խա­նու­թյան բե­րած սո­րո­սյան կա­ռույց­նե­րին‚ չի կա­րող այլևս հույ­սը դնել ար­տա­քին այդ հե­նա­րան­նե­րի վրա։ Այս պա­րա­գա­յում վար­չա­պետն իր հա­մար որ­պես ար­տա­քին քա­ղա­քա­կան հեն­ման կետ դի­տար­կում է Ռու­սաս­տա­նի Դաշ­նու­թյունն ու ան­ձամբ Պու­տի­նին։ Նույ­նիսկ չա­փա­զանց ան­հա­վա­սա­րակ­շիռ ու վեր­լու­ծա­կան ու­նա­կու­թյուն­նե­րից հե­ռու Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նը բնազ­դա­յին մա­կար­դա­կով շատ հս­տակ հաս­կա­նում է՝ քա­նի դեռ ին­քը պետք է ՌԴ-ին ու Պու­տի­նին՝ մինչև վերջ ի­րա­կա­նաց­նե­լու հայ­տա­րա­րու­թյու­նում ամ­րագր­ված կե­տերն ու գաղտ­նի ար­ձա­նագ­րու­թյուն­նե­րը‚ նաև կյան­քի կո­չե­լու Զան­գե­զու­րի պլա­նը‚ ին­քը կա­րող է օգ­տա­կար լի­նել Ռու­սաս­տա­նի հա­մար։ Այս պայ­ման­նե­րում նշ­ված թե­զե­րը խա­ղար­կե­լով‚ ժա­մա­նակ ձգե­լով‚ նոր ա­ռա­ջարկ­ներ ա­նե­լով՝ փոր­ձում է ՌԴ-ի հետ ինչ-որ բան պայ­մա­նա­վոր­վել։ Դեկ­տեմ­բե­րի 1-ին Բեր­ձո­րը հանձ­նե­լուց հե­տո Փա­շի­նյա­նը‚ ըստ ստանձ­նած պար­տա­վո­րու­թյուն­նե­րի‚ պետք է սկ­սի զբաղ­վել Մեղ­րիով։ Պա­տա­հա­կան չէ‚ որ մա­մու­լով տե­ղե­կատ­վա­կան ար­տա­հոսք ե­ղավ‚ որ նա ցան­կա­նում է գնալ Պու­տի­նի մոտ ու հարց­նել‚ թե է՞լ ինչ ծա­ռա­յու­թյուն կա­րող է մա­տու­ցել նրան։ Նա‚ փաս­տո­րեն‚ դա­վա­ճա­նել է բո­լո­րին և այս պա­հին քա­նի որ այլ տեղ չու­նի գնա­լու‚ նաև սե­փա­կան անվ­տան­գու­թյու­նը ա­պա­հո­վե­լու հա­մար դի­մում է ՌԴ ղե­կա­վա­րին՝ հա­մա­ձայ­նե­լով նրա բո­լոր ծրագ­րե­րին‚ ան­գամ ե­թե միու­թե­նա­կան հան­րա­պե­տու­թյուն ստեղ­ծե­լու անհ­րա­ժեշ­տու­թյուն ա­ռա­ջա­նա‚ կա­րող է Հա­յաս­տանն էլ դրա մեջ ներգ­րա­վել։ ՈՒ պա­տա­հա­կան չեն Պու­տի­նի գո­վես­տի խոս­քե­րը։ Սա­կայն մի բան է Պու­տի­նի խոս­քը‚ այլ բան՝ ի­րա­կա­նում ինչ տե­ղի կու­նե­նա։ Տա­րածք­ներն ան­դառ­նա­լի հան­ձն­վե­լուց հե­տո Ռու­սաս­տա­նում ա­ռանձ­նա­պես մեծ ան­հան­գս­տու­թյուն­ներ չու­նեն այդ փաս­տաթղ­թի ի­րա­կա­նաց­ման հետ կապ­ված։ ՈՒս­տի Փա­շի­նյա­նը ռուս­նե­րին այլևս անհ­րա­ժեշտ չէ։ Եվ ե­թե Հա­յաս­տա­նի ղե­կա­վա­րի ի­րա­կան այ­լընտ­րանք հայ­տն­վի‚ ա­պա չի բա­ցառ­վում‚ որ ՌԴ-ն ո­րո­շի ոչ հու­սա­լի Փա­շի­նյա­նին փո­խա­րի­նել այդ այ­լընտ­րան­քով։ Այս­տեղ ու­շագ­րավ է այն փաս­տը‚ որ ընդ­դի­մու­թյունն էլ վեր­ջին օ­րե­րին շատ ակ­տիվ այ­ցե­լու­թյուն­ներ է կա­տա­րում Ռու­սաս­տա­նի Դաշ­նու­թյուն։ Մոսկ­վա­յում շատ լուրջ հան­դի­պում­ներ ու­նե­ցան Վազ­գեն Մա­նու­կյա­նը‚ դաշ­նակ­ցա­կան­ներ Իշ­խան Սա­ղա­թե­լյա­նը‚ Ար­մեն Ռուս­տա­մյա­նը։ Գաղտ­նիք չէ‚ որ Ռու­սաս­տա­նի հետ օ­պա­րա­տիվ կա­պի մեջ է նաև Ար­թուր Վա­նե­ցյա­նը։ Նկա­տենք‚ որ Ռու­սաս­տա­նը Հա­յաս­տա­նում ին­ֆոր­մա­ցիա­յի այլ աղ­բյուր­ներ նույն­պես ու­նի։ Չի բա­ցառ­վում‚ որ ՀՀ-ում զար­գա­ցում­նե­րի շուրջ ինչ-որ կար­ծիք ձևա­վո­րե­լու հա­մար Պու­տի­նը խոր­հր­դակ­ցու­թյուն­ներ է անց­կաց­նում ՀՀ երկ­րորդ նա­խա­գահ Ռո­բերտ Քո­չա­րյա­նի հետ։ Դժ­վար չէ կռա­հել‚ թե Քո­չա­րյանն ինչ տե­սա­կետ կա­րող է հայտ­նել Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նի ար­կած­նե­րի մա­սին։ Այն­պես որ՝ Փա­շի­նյա­նի ար­տա­քին քա­ղա­քա­կան հե­նա­րա­նը շատ ե­րե­րուն է ու լղոզ­ված։

Ինչ վե­րա­բե­րում է Փա­շի­նյա­նի ներ­քին հե­նա­րա­նին‚ ա­պա փաս­տենք‚ որ երկ­րի ներ­սում նա ո­րո­շա­կի հե­նա­րան ու­նի։ Պարզ է‚ որ այն զգա­լիո­րեն նվա­զել է‚ նույ­նիսկ սոց­հար­ցում­ներն են դա վկա­յում։ Ո­րոշ գնա­հա­տա­կան­նե­րով վար­չա­պե­տի վար­կա­նի­շը 6-12 տո­կոս է գնա­հատ­վում‚ մեկ այլ հարց­ման ար­դյունք­նե­րը վկա­յա­կո­չե­լով՝ ա­սում են‚ թե այդ վար­կա­նի­շը 30 տո­կո­սից ցածր է‚ բայց թե որ­քան, չի հս­տա­կեց­վում։ Սա­կայն շատ ա­վե­լի կարևոր է‚ թե այդ հե­նա­րա­նը ին­չից է կազմ­ված։ Այդ հե­նա­րա­նը բաղ­կա­ցած է մի քա­նի մա­սից. Փա­շի­նյանն ու­նի ա­ջա­կից­նե­րի ո­րո­շա­կի տո­կոս‚ որ հա­սա­րա­կու­թյան մեջ ան­վան­վում է զոմ­բի‚ այ­սինքն՝ մար­դիկ‚ ո­րոնք այն­պես են ծրագ­րա­վոր­ված‚ որ ցան­կա­ցած պա­րա­գա­յում որևէ բա­նա­կան բա­ցատ­րու­թյուն‚ հայ­րե­նի­քի գա­ղա­փար‚ տն­տե­սա­կան կո­լապ­սի մա­սին նա­խազ­գու­շա­ցում‚ նրանց մոտ չեն աշ­խա­տում։ Տար­բեր տեխ­նո­լո­գիա­նե­րով այս բիո­զանգ­վա­ծի ու­ղեղ­ներն այն­պես են լվա­ցել‚ որ ցան­կա­ցած հար­ցում նրանք անդ­րդ­վե­լի են։ Եվ խոս­քը ա­մենևին ֆեյ­քե­րի մա­սին չէ‚ խոս­քը ի­րա­կան մարդ­կանց է վե­րա­բե­րում։

Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նի ներ­քին հե­նա­րա­նի երկ­րորդ շեր­տը վար­չա­պե­տի՝ ի­րա­վի­ճա­կով պայ­մա­նա­վոր­ված կողմ­նա­կից­ներն են՝ բա­նա­կա­նու­թյուն ու­նե­ցող մարդ­կանց այն հատ­վա­ծը‚ ո­րոնք‚ զուտ ինք­նա­պաշտ­պա­նա­կան բնազ­դից ել­նե­լով‚ պաշտ­պա­նում են վեր­ջի­նիս։ Նրանք թեև ա­ռանձ­նա­պես չեն սա­տա­րում Փա­շի­նյա­նին‚ սա­կայն նրա­նից գոհ են այն ա­ռու­մով‚ որ պա­տե­րազ­մը դա­դա­րեց­րեց‚ և ի­րենց ե­րե­խա­նե­րը ողջ-ա­ռողջ վե­րա­դար­ձան։ Սա լա­տենտ նի­կո­լա­կան զանգ­վածն է‚ որն ա­վե­լի շուտ տա­նը կնս­տի‚ քան դուրս կգա փո­ղոց։

Գոր­ծող վար­չա­պե­տի ներ­քին հե­նա­րա­նում կա նաև մի խումբ‚ ո­րը չի խոս­տո­վա­նում‚ որ Փա­շի­նյա­նին է սա­տա­րում‚ սրանք քո­ղարկ­ված նի­կո­լա­կան­ներ են‚ այս­պես կոչ­ված պո­ղո­սա­հա­յու­թյան քիչ թե շատ տրա­մա­բա­նու­թյուն ու­նե­ցող մա­սը‚ ո­րը հաս­կա­նում է‚ որ նի­կո­լա­կան լի­նելն ա­մոթ է‚ սա­կայն ցան­կա­ցած պատր­վակ փնտ­րում են՝ վար­չա­պե­տի դեմ հան­դես չգա­լու հա­մար։ Սրանց հեր­թա­պահ ար­տա­հայ­տու­թյունն է՝ մենք կողմ չենք Նի­կո­լին‚ բայց դեմ ենք նախ­կին­նե­րի վե­րա­դար­ձին։ Այ­սինքն՝ կո­ռուպ­ցիո­ներ­նե­րի և դա­վա­ճա­նի միջև ընտ­րու­թյուն կա­տա­րե­լիս նրանք հան­դես են գա­լիս հօ­գուտ դա­վա­ճա­նի։ Սա թերևս ա­մե­նավ­տան­գա­վոր շերտն է‚ քա­նի որ չեն երևում և կողմ­նո­րոշ­վում են ըստ թրեն­դի. ով ու­ժեղ է‚ նրա կողմն են։

Կա նաև մեկ այլ շերտ‚ որ Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նը փոր­ձում է ստեղ­ծել։ Եվ դրա ստեղծ­ման աշ­խա­տանք­նե­րին նա լծ­վեց ե­ռա­կողմ հայ­տա­րա­րու­թյան տեքս­տը ստո­րագ­րե­լուց ան­մի­ջա­պես հե­տո։ Դեռևս բուն­կե­րից նա ազ­դակ­ներ հղեց‚ թե փաս­տաթղ­թի ստո­րագր­ման ար­դյուն­քում տն­տե­սա­կան նոր հնա­րա­վո­րու­թյուն­ներ կբաց­վեն՝ խո­սե­լով եր­կաթգ­ծի‚ սահ­ման­ներ բա­ցե­լու‚ ա­զատ առևտրի մա­սին։ Դրա տրա­մա­բա­նա­կան շա­րու­նա­կու­թյու­նը ե­ղավ նրա կող­մից նշա­նակ­ված է­կո­նո­մի­կա­յի նա­խա­րար Վա­հան Քե­րո­բյա­նի հար­ցազ­րույ­ցը‚ որ­տեղ նո­րան­շա­նակ նա­խա­րարն ուղ­ղա­կի տեքս­տով ա­սաց‚ որ Հա­յաս­տա­նի հա­մար Ադր­բե­ջա­նի և Թուր­քիա­յի շու­կա­նե­րը‚ իսկ վեր­ջին­նե­րիս հա­մար հայ­կա­կան շու­կան բաց­վե­լու հնա­րա­վո­րու­թյուն­ներ են ստեղծ­վում։ Այս­պի­սով ուր­վագծ­վում է հս­տակ ուղ­ղու­թյուն՝ վեր­ջա­պես մենք ա­զատ­վե­ցինք Ար­ցա­խի բե­ռից‚ ո­րը փա­կում էր շատ հնա­րա­վո­րու­թյուն­ներ՝ խո­չըն­դո­տե­լով տն­տե­սա­կան զար­գաց­մա­նը։ Այժմ ար­դեն այդ խն­դի­րը չկա‚ և տե­սեք‚ թե ինչ հնա­րա­վո­րու­թյուն­ներ են բաց­վե­լու մեզ հա­մար։ Այս հա­մա­տեքս­տում հիմ­նա­կան թի­րա­խը պո­ղո­սա­հա­յու­թյան մանր-մի­ջին առևտրա­կան զանգ­վածն է։ Սա­կայն այս­տեղ շատ ա­վե­լի լուրջ հատ­ված կա‚ ո­րի հետ հույ­սեր է կա­պում վար­չա­պե­տը։ Պա­տա­հա­կան չէ‚ որ վեր­ջերս նա նա­խա­ձեռ­նեց ա­ռան­ձին-ա­ռան­ձին հան­դի­պում­նե­րի շարք գոր­ծա­րար­նե­րի հետ‚ հատ­կա­պես այն գոր­ծա­րար­նե­րի‚ ո­րոնք առևտրա­կան օ­լի­գար­խիա­յի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­ներ են։

Անդ­րա­դառ­նա­լով ընդ­դի­մու­թյա­նը‚ նկա­տենք‚ որ այս պա­հին վեր­ջի­նիս խն­դիր­նե­րից մե­կը սե­փա­կան հա­մա­կիր­նե­րին‚ հե­տա­գա­յում ընտ­րա­զանգ­վածն ակ­տի­վաց­նելն է։ Ե­թե դա հա­ջող­վի‚ իսկ դրա նա­խադ­րյալ­նե­րը լի­նե­լու են‚ երբ ռուս­նե­րը ՀՀ վար­չա­պե­տին թող­նեն դեմ առ դեմ հայ ժո­ղովր­դի հետ‚ ա­պա Փա­շի­նյա­նի դի­մադ­րե­լու հնա­րա­վո­րու­թյուն­նե­րը զգա­լիո­րեն կն­վա­զեն։
Այ­սօր որ­քան էլ Փա­շի­նյանն ակ­տի­վու­թյան նշույլ­ներ ցույց տա‚ միևնույն է‚ նա իշ­խա­նու­թյան կրող չէ‚ քա­նի որ նրա ա­սած­նե­րը ոչ ոք լուրջ չի ըն­դու­նում։ Պե­տա­կան հա­մա­կարգն ըստ էու­թյան չի աշ­խա­տում‚ նաև այն պատ­ճա­ռով‚ որ հաս­կա­նում է‚ որ Փա­շի­նյա­նը ժա­մա­նա­կա­վոր է։ Պե­տա­կան ա­պա­րա­տը‚ ո­րը շատ զգա­յուն է բո­լոր հնա­րա­վոր փո­փո­խու­թյուն­նե­րի նկատ­մամբ‚ գի­տի‚ որ հաշ­ված օ­րեր են մնա­ցել‚ ա­վե­լին՝ պե­տա­կան կա­ռույց­նե­րում կա ներ­քին սա­բո­տաժ։ Բո­լո­րը սպա­սո­ղա­կան վի­ճա­կում են‚ բո­լո­րը սպա­սում են հան­գու­ցա­լուծ­ման՝ հաս­կա­նա­լով‚ որ հան­գու­ցա­լու­ծու­մը չի կա­րող չլի­նել‚ ո­րով­հետև քա­ղա­քա­կան ի­րա­վի­ճակն է այդ­պի­սին։ Ընդ­դի­մա­դիր են ոչ միայն փո­ղոց դուրս ե­կած զանգ­ված­նե­րը‚ այլև ընդ­դի­մա­դիր է ի­րա­վի­ճա­կը։

Ա­րամ Վ. ՍԱՐԳ­ՍՅԱՆ

Մեկնաբանություններ