Հա­յաս­տա­նը, Ռու­սաս­տա­նը և ՀԱՊԿ-ը պետք է պատ­րաստ լի­նեն պա­տե­րազ­մում Թուր­քիա­յի ԶՈՒ լայ­նա­մասշ­տաբ ընդգրկ­մա­նը

Ռուս-թուր­քա­կան նոր պա­տե­րազ­մի, Թուր­քիա­յի մաս­նատ­ման և աշ­խար­հի քա­ղա­քա­կան քար­տե­զից վե­րա­նա­լու մա­սին Հույն ՈՒղ­ղա­փառ ե­կե­ղե­ցու նո­րա­գույն սր­բե­րից մե­կի` ազ­գու­թյամբ հույն Պաի­սիոս Ա­թո­սա­ցու (1924-1994 թթ.) մար­գա­րեու­թյուն­նե­րը, ինչ­պես նաև մեկ այլ սր­բի` Հով­սեփ Վա­տո­պե­դա­ցու մար­գա­րեա­կան կան­խա­տե­սում­նե­րը կար­ծես թե մոտ են ի­րա­կա­նու­թյուն դառ­նա­լուն:

Օ­րերս հայտ­նի դար­ձավ, որ Թուր­քիան հայ­տա­րա­րել է Ադր­բե­ջա­նին օգ­նե­լու հա­մար զոր­քեր ու­ղար­կե­լու իր պատ­րաս­տա­կա­մու­թյան մա­սին: Թուր­քիան «ա­ռանց եր­կմ­տե­լու» զին­վոր­ներ կու­ղար­կի և ռազ­մա­կան ա­ջակ­ցու­թյուն կցու­ցա­բե­րի Ադր­բե­ջա­նին, ե­թե Բաք­վից նման խնդ­րանք ստաց­վի, «Reuters»-ի տե­ղե­կաց­մամբ, հոկ­տեմ­բե­րի 21-ին ա­սել է Թուր­քիա­յի փոխ­նա­խա­գահ Ֆուաթ Օք­թա­յը և հա­վե­լել, որ մինչ այժմ Ադր­բե­ջա­նի կա­ռա­վա­րու­թյու­նից նման խնդ­րանք չի ստաց­վել: Ա­ռայժմ…
Այս հայ­տա­րա­րու­թյու­նը Թուր­քիա­յի փոխ­նա­խա­գահն ա­րել է «CNN Turk» հե­ռուս­տաըն­կե­րու­թյա­նը տված հար­ցազ­րույ­ցում: Օք­թա­յը քն­նա­դա­տել է ԵԱՀԿ Մինս­կի խմ­բի գոր­ծու­նեու­թյու­նը, ո­րը ստեղծ­վել է հա­կա­մար­տու­թյան կար­գա­վոր­ման հա­մար և ղե­կա­վար­վում է Ֆրան­սիա­յի, Ռու­սաս­տա­նի և ԱՄՆ-ի կող­մից: Ըստ նրա, խում­բը փոր­ձում է չլուծ­ված պա­հել Ղա­րա­բա­ղի հար­ցը և ա­ջակ­ցում է Հա­յաս­տա­նին թե՛ քա­ղա­քա­կան, թե՛ ռազ­մա­կան ա­ռում­նե­րով:
Թուր­քիա­յի փոխ­նա­խա­գահն ա­սել է նաև, որ Թուր­քիա­յի ղե­կա­վար Ռե­ջեփ Թա­յիփ Էր­դո­ղա­նը զին­ված հա­կա­մար­տու­թյան վերս­կս­ման սկզ­բից «ար­դեն նա­խան­շել է իր դիր­քո­րո­շու­մը: Թուր­քիան չի հա­պա­ղի, և մեր նա­խա­գա­հը` ա­ռա­վել ևս»:

Հի­շենք, որ մոտ 2 շա­բաթ ա­ռաջ էլ Թուր­քիա­յի խոր­հր­դա­րա­նի խոս­նակ Մուս­տա­ֆա Շեն­թոփն էր «ՌԻԱ Նո­վոս­տի»-ին ա­սել, որ Թուր­քիա­յի խոր­հր­դա­րա­նը կա­րող է քն­նար­կել Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի հա­կա­մար­տու­թյան հա­մա­պատ­կե­րին Ադր­բե­ջան թուր­քա­կան զոր­քեր ու­ղար­կե­լու հնա­րա­վո­րու­թյու­նը, սա­կայն դրա անհ­րա­ժեշ­տու­թյու­նը դեռ չկա:
Ըն­դգ­ծենք, որ Թուր­քիան ար­դեն իսկ, ա­ռանց եր­կմ­տե­լու, զին­վո­րա­կան­ներ է ու­ղար­կել ու տա­րաբ­նույթ ռազ­մա­կան ա­ջակ­ցու­թյուն է ցու­ցա­բե­րում Ադր­բե­ջա­նին, մաս­նա­վո­րա­պես, տրա­մադ­րել ու տրա­մադ­րում է հե­տա­խու­զա­կան տե­ղե­կու­թյուն­ներ, ռազ­մա­կան խոր­հր­դա­տու­ներ, մաս­նա­գետ­ներ, Թուր­քիա­յի ռազ­մա­կան ա­վիա­ցիան է մաս­նա­կի ա­ջակ­ցու­թյուն ցու­ցա­բե­րում և այլն:
«Կո­մեր­սանտ»-ին վեր­ջի­նիս ռազ­մա-դի­վա­նա­գի­տա­կան աղ­բյուր­նե­րի ներ­կա­յաց­րած տե­ղե­կատ­վու­թյան հա­մա­ձայն, «Խոս­քը 600 ռազ­մա­կան անձ­նա­կազ­մի մա­սին է, նե­րա­ռյալ` 200 հո­գուց բաղ­կա­ցած գու­մար­տա­կա­յին մար­տա­վա­րա­կան խում­բը, 50 հրա­հան­գիչ­նե­րը Նա­խիջևա­նում, Բաք­վում 90 ռազ­մա­կան խոր­հր­դա­կան­նե­րը (նրանք ռազ­մա­կան գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րի ժա­մա­նակ կապ են ա­պա­հո­վել բրի­գադ-կոր­պուս- գլ­խա­վոր շտաբ շղ­թա­յում), 120 թռիչ­քա­յին անձ­նա­կազ­մը Գա­բա­լա­յի ա­վիա­բա­զա­յում, Դա­լյա­րի օ­դա­նա­վա­կա­յա­նում ա­նօ­դա­չու թռ­չող սար­քե­րի 20 օ­պե­րա­տոր­նե­րը, Եվ­լա­խի օ­դա­նա­վա­կա­յա­նում 50 հրա­հան­գիչ­նե­րը, 4-րդ բա­նա­կա­յին կոր­պու­սում (Փի­րե­քեշ­քյուլ) 50 հրա­հան­գիչ­նե­րը և 20 հո­գին ռազ­մա­ծո­վա­յին բա­զա­յում և Բաք­վի Հեյ­դար Ա­լիևի ան­վան ռազ­մա­կան ու­սում­նա­րա­նում:

Այս խմ­բա­վո­րու­մը նե­րա­ռել է հետևա­կի 18 մար­տա­կան մե­քե­նա, հա­մա­զար­կա­յին կրա­կի մեկ ռեակ­տիվ հա­մա­կարգ, տա­սը ավ­տո­մե­քե­նա և մինչև 34 միա­վոր ա­վիա­տեխ­նի­կա (նե­րա­ռյալ` 6 ինք­նա­թիռ, 8 ուղ­ղա­թիռ, 20 ա­նօ­դա­չու թռ­չող սարք), ո­րոնք ռազ­մա­կան հե­տա­խու­զու­թյուն էին ա­պա­հո­վում ինչ­պես Ղա­րա­բա­ղի, այն­պես էլ Հա­յաս­տա­նի տա­րած­քում»:
Բա­ցի վե­րը նշ­վա­ծից, Թուր­քիան հա­յե­րիս դեմ կռ­վե­լու հա­մար Սի­րիա­յից, Լի­բիա­յից հա­զա­րա­վոր ա­հա­բե­կիչ­նե­րի, վարձ­կան­նե­րի է տե­ղա­փո­խել Ադր­բե­ջան, հետևա­բար Թուր­քիա­յի փոխ­նա­խա­գահն իր վե­րոն­շյալ հայ­տա­րա­րու­թյամբ նկա­տի ու­նի պա­տե­րազ­մին Թուր­քիա­յի ար­դեն լայ­նա­ծա­վալ մաս­նակ­ցու­թյու­նը, այ­սինքն` Ար­ցախ հետևակ, զրա­հա­տան­կա­յին, հր­թի­ռահ­րե­տա­նա­յին, դե­սան­տա­յին զոր­քեր և, ի­հար­կե, ա­վե­լի մե­ծա­քա­նակ ռազ­մա­կան ա­վիա­ցիա ու­ղար­կե­լը: Թերևս բո­լո­րին էլ հաս­կա­նա­լի է, որ դա հան­գեց­նե­լու է պա­տե­րազ­մում Ռու­սաս­տա­նի ներգ­րավ­մա­նը և այն տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին մեծ պա­տե­րազ­մի վե­րա­ծե­լուն:

Ռու­սաս­տա­նից ար­դեն կան ա­ռա­ջին ար­ձա­գանք­նե­րը Ֆուաթ Օք­թա­յի վե­րոն­շյալ հայ­տա­րա­րու­թյան առն­չու­թյամբ: Ռու­սաս­տա­նի Դաշ­նու­թյան սե­նա­տոր, պե­տա­կան և հա­սա­րա­կա­կան գոր­ծիչ Ա­լեք­սեյ Պուշ­կո­վը ե­րեկ մեկ­նա­բա­նել է Ադր­բե­ջա­նի իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի խնդ­րան­քի դեպ­քում չճա­նաչ­ված Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի Հան­րա­պե­տու­թյուն թուր­քա­կան զոր­քեր ու­ղար­կե­լու պատ­րաս­տա­կա­մու­թյան մա­սին Թուր­քիա­յի փոխ­նա­խա­գահ Ֆուաթ Օք­թա­յի հայ­տա­րա­րու­թյու­նը: Պուշ­կո­վը «Twitter»-ի իր է­ջում գրել է. «Թուրք զին­վո­րա­կան­նե­րը Ղա­րա­բա­ղու՞մ: Դա հա­կա­մար­տու­թյան ընդ­լայն­ման ու մի­ջազ­գայ­նաց­ման կհան­գեց­ներ և կբա­ցա­ռեր խա­ղա­ղու­թյան սցե­նա­րը: Էլ չա­սած ան­ցյա­լի ուր­վա­կան­նե­րի վե­րած­նն­դի մա­սին»:
Դժ­վար է ա­սել, թե ինչ է նկա­տի ու­նե­ցել Պուշ­կո­վը` նշե­լով «ան­ցյա­լի ուր­վա­կան­նե­րի վե­րած­նն­դի մա­սին», մի­գու­ցե ռուս-թուր­քա­կան նոր պա­տե­րազ­մի բռն­կու­՞մը…
Ար­ցա­խի նա­խա­գա­հի խոր­հր­դա­կան Դա­վիթ Բա­բա­յա­նը, նա­խօ­րեին NEWS.am-ի հետ զրույ­ցում մեկ­նա­բա­նե­լով Թուր­քիա­յի փոխ­նա­խա­գահ Ֆուաթ Օք­թա­յի հի­շյալ հայ­տա­րա­րու­թյու­նը, ա­սել է. «Բո­լո­րին հայտ­նի է, որ հա­րյուր տար­վա ըն­թաց­քում ա­ռա­ջին ան­գամ Թուր­քիան ուղ­ղա­կիո­րեն մտավ Ան­դր­կով­կաս, որ այն կռ­վում է Ադր­բե­ջա­նի կող­մից, Նա­խիջևա­նը փաս­տա­ցի գտն­վում է թուր­քա­կան օ­կու­պա­ցիա­յի տակ, թուր­քա­կան զոր­քե­րը տե­ղա­կայ­ված են Ադր­բե­ջա­նի տար­բեր հատ­ված­նե­րում: Թուր­քիան չի պատ­րաստ­վում լքե­լու Ադր­բե­ջա­նը»: Ադր­բե­ջա­նի ար­տա­քին գոր­ծե­րի նա­խա­րարն իր Twitter-ում ցի­նի­կա­բար գրել էր. «Մենք Ղա­րա­բա­ղում կռ­վող Թուր­քիա­յի քա­ղա­քա­ցի­ներ չու­նենք, քա­նի որ նրանց բո­լո­րին Ադր­բե­ջա­նի քա­ղա­քա­ցիու­թյուն է տր­վել»: Իսկ այժմ Ար­ցա­խի և Հա­յաս­տա­նի դեմ ագ­րե­սիա­յին Թուր­քիա­յի մաս­նակ­ցու­թյան բա­ցա­հայտ քա­ղա­քա­կան լե­գի­տի­մա­ցում է ի­րա­կա­նաց­վում: Ե­թե նախ­կի­նում նրանք ինչ-որ կերպ փոր­ձում էին քո­ղար­կել, ա­պա այժմ բա­ցա­հայտ են գոր­ծում: Ան­կա­րան հայ­տա­րա­րում է զորք տրա­մադ­րե­լու պատ­րաս­տա­կա­մու­թյան մա­սին, ե­թե Բա­քուն խնդ­րի: Թուր­քա­կան զոր­քերն ար­դեն Ադր­բե­ջա­նում են: Բա­քուն պաշ­տո­նա­պես խնդ­րում և օ­րի­նա­կա­նաց­նում է թուր­քա­կան զոր­քե­րի ներ­կա­յու­թյունն Ադր­բե­ջա­նում»:

Ըն­դգ­ծենք, որ դեռ չանդ­րա­դառ­նա­լով պա­տե­րազ­մին Թուր­քիա­յի ան­մի­ջա­կան ու լայ­նա­ծա­վալ մաս­նակ­ցու­թյան վե­րա­բե­րյալ հի­շյալ հայ­տա­րա­րու­թյա­նը, նկա­տի ու­նե­նա­լով միայն ա­հա­բե­կիչ­նե­րի` տա­րա­ծաշր­ջա­նի այլ եր­կր­ներ ու Ռու­սաս­տան ներ­թա­փանց­ման վտան­գը, ՌԴ Պետ­դու­մա­յում ար­դեն սկ­սել են խո­սել Ղա­րա­բա­ղում ՌԴ դե­սան­տա­յին օ­պե­րա­ցիա­յի հնա­րա­վո­րու­թյան մա­սին: Մոսկ­վան ակ­տի­վո­րեն քն­նար­կում է Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղում ի­րա­վի­ճա­կի զար­գաց­մա­նը Ռու­սաս­տա­նի ար­ձա­գան­քի տար­բե­րակ­նե­րը:
NSN-ին տված հար­ցազ­րույ­ցում ՌԴ Պետ­դու­մա­յի ԱՊՀ գոր­ծե­րով, եվ­րա­սիա­կան ին­տեգր­ման և հայ­րե­նա­կից­նե­րի հետ կա­պե­րի կո­մի­տեի նա­խա­գա­հի ա­ռա­ջին տե­ղա­կալ Կոնս­տան­տին Զա­տու­լի­նը թեև ա­սել է, որ վս­տահ չէ, թե Մոսկ­վան չճա­նաչ­ված Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի Հան­րա­պե­տու­թյան տա­րած­քում ըն­թա­ցող հա­կա­մար­տու­թյու­նում ինչ­պես պետք է վար­վի, սա­կայն հնա­րա­վոր է հա­մա­րել Ռու­սաս­տա­նի դե­սան­տա­յին օ­պե­րա­ցիան:

Ընդ ո­րում, ինչ­պես գրել է «Segodnya.ru»-ն, պատ­գա­մա­վորն օգ­նու­թյան մի քա­նի տար­բե­րա­կի մա­սին է խո­սել. Հա­յաս­տա­նի ռազ­մա­կան նե­րու­ժի ցու­ցադ­րա­կան ու­ժե­ղաց­ման տես­քով, ՀԱՊԿ-ին դի­մե­լու տես­քով` դե­սան­տա­յին օ­պե­րա­ցիա­յի մի­ջո­ցով հայ­կա­կան, ոչ թե Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի, այլ հայ­կա­կան տա­րած­քը պաշտ­պա­նե­լու հա­մար մի­ջոց­ներ ձեռ­նար­կե­լու անհ­րա­ժեշ­տու­թյան պատ­ճա­ռով, օ­դա­յին շր­ջա­փա­կու­մը բա­ցե­լու մի­ջո­ցով: Զա­տու­լինն այս­պի­սով թվար­կել է Մոսկ­վա­յի մի­ջամ­տու­թյան հնա­րա­վոր ու­ղի­նե­րը:

«Մենք անհ­րա­ժեշ­տու­թյան դեպ­քում Վրաս­տա­նին պետք է հս­տակ բա­ցատ­րենք, և անհ­րա­ժեշ­տու­թյան դեպ­քում այն պետք է հան­գիստ ըն­դու­նի, որ անհ­րա­ժեշտ ու­ժերն ու մի­ջոց­ներն իր օ­դա­յին տա­րած­քով պետք է ու­ղարկ­վեն Հա­յաս­տան,- ա­սել է Կոնս­տան­տին Զա­տու­լի­նը:- Այս ո­րո­շու­մը հար­կադր­ված է, քա­նի որ խոս­քը գրո­հա­յին­նե­րի` Կով­կա­սով մեկ տա­րած­ման մա­սին է, ին­չից կտու­ժեն և՛ Ռու­սաս­տա­նը, և՛ Վրաս­տա­նը, և՛ մնա­ցած բո­լո­րը: Սպառ­նա­լիք է ա­ռա­ջա­նում հայ բնակ­չու­թյան մեծ զանգ­վա­ծի հա­մար, ո­րը պատ­մա­կա­նո­րեն հի­շում է ցե­ղաս­պա­նու­թյունն այդ տա­րած­քում: Մենք պետք է քայ­լեր ձեռ­նար­կենք»:
Պատ­գա­մա­վո­րը շեշ­տել է, որ ու­ժի նման օգ­տա­գոր­ծու­մը հար­կադր­ված կլի­նի, քա­նի որ Ղա­րա­բա­ղում ի­րա­վի­ճա­կի ա­ռա­վել սր­ման պատ­ճա­ռով զի­նյալ­նե­րը «կտա­րած­վեն Կով­կա­սով մեկ», ին­չից կտու­ժեն և՛ Ռու­սաս­տա­նը, և՛ Վրաս­տա­նը, և՛ մնա­ցած բո­լո­րը:
Զա­տու­լի­նի խոս­քով, Ադր­բե­ջանն ու Թուր­քիան խախ­տել են խա­ղա­ղու­թյու­նը տա­րա­ծաշր­ջա­նում, սրել ի­րա­վի­ճա­կը` ռազ­մա­կան ռևան­շի հաս­նե­լու հա­մար, հետևա­բար նրանց պետք է հի­շեց­նել, թե որ եր­կիրն է գե­րիշ­խո­ղը հետ­խոր­հր­դա­յին տա­րած­քում:

Բա­ցի վե­րոն­շյա­լից, Զա­տու­լի­նը պաշտ­պա­նել է Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նի խոս­քե­րը, որ հա­կա­մար­տու­թյու­նը չու­նի դի­վա­նա­գի­տա­կան լու­ծում Ադր­բե­ջա­նի գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րի պատ­ճա­ռով: Ինչ­պես ար­ձա­նագ­րել է պատ­գա­մա­վո­րը, բա­նակ­ցա­յին գոր­ծըն­թա­ցը փաս­տա­ցի չի շարժ­վում ա­ռաջ` չնա­յած Ռու­սաս­տա­նի բո­լոր ջան­քե­րին: Նրա խոս­քով՝ ադր­բե­ջա­նա­կան կող­մը շա­րու­նա­կում է խա­ղալ հա­սա­րա­կու­թյան առջև. կողմ է հան­դես գա­լիս բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րին, հայ­տա­րա­րում է ա­մեն ինչ խա­ղաղ ճա­նա­պար­հով լու­ծե­լու իր պատ­րաս­տա­կա­մու­թյան մա­սին, սա­կայն միա­ժա­մա­նակ շա­րու­նա­կում է հար­ձա­կու­մը և «կու­լիս­նե­րում ա­նըն­դու­նե­լի պա­հանջ­ներ է ա­ռա­ջադ­րում»:
Հարկ է ու­շադ­րու­թյուն դարձ­նել, թե Ադր­բե­ջանն ու Թուր­քիան ինչ քայ­լեր են կա­տա­րում, որ­պես­զի պա­տե­րազ­մում ընդգրկվի նաև Թուր­քիան: Ադր­բե­ջա­նը, ա­մե­նայն հա­վա­նա­կա­նու­թյամբ, Թուր­քիա­յի խոր­հր­դով կեղծ տե­ղե­կու­թյուն­ներ է տա­րա­ծում, թե Հա­յաս­տա­նից հր­թի­ռա­յին հար­ված­ներ են հասց­վել իր տա­րած­քին, նաև` բնա­կա­վայ­րե­րին: Այդ­պի­սի հեր­թա­կան ու վեր­ջին հայ­տա­րա­րու­թյու­նը, թե Հա­յաս­տա­նը Գա­բա­լա­յի և Քյուր­դա­մի­րի ուղ­ղու­թյամբ բա­լիս­տիկ հր­թիռ­ներ է ար­ձա­կել, ՀՀ ՊՆ մա­մու­լի քար­տու­ղար Շու­շան Ստե­փա­նյա­նը «Facebook»-ի իր է­ջում ե­րեկ կա­տա­րած գրառ­մամբ հեր­քել է` դրանք գնա­հա­տե­լով «կա­տա­րյալ ան­հե­թե­թու­թյուն և ցի­նիկ սուտ»:

«Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թյան տա­րած­քից որևէ հր­թիռ չի ար­ձակ­վել Ադր­բե­ջա­նի ուղ­ղու­թյամբ»,- հա­վե­լել է նա:
Շա­րու­նա­կե­լով «մի­ջազ­գա­յին հան­րու­թյուն» կոչ­վա­ծին հաս­ցեագր­ված այս­պի­սի կեղծ տե­ղե­կու­թյուն­նե­րի հրա­պա­րա­կու­մը, սու­տը ստի վրա հա­վե­լե­լով և ուռ­ճաց­նե­լով, Ադր­բե­ջա­նը հող է նա­խա­պատ­րաս­տում, որ­պես­զի մի օր ա­սի` դե բա­վա­կա՛ն է, համ­բե­րու­թյունս հա­տավ, և ՀՀ տա­րած­քում գտն­վող ռազ­մա­կան օ­բյեկտ­նե­րին ու բնա­կա­վայ­րե­րին լայ­նա­ծա­վալ հար­ված­ներ հասց­նե­լու ի­րա­վունք վե­րա­պա­հի ի­րեն` այն հաշ­վար­կով, որ դա տե­ղիք կտա ՀՀ-ի հա­մար­ժեք պա­տաս­խա­նին, ին­չից հե­տո պա­տե­րազ­մին լայ­նա­մասշ­տաբ մաս­նակ­ցու­թյան հա­մար Թուր­քիա­յի ձեռ­քերն ա­զատ կար­ձակ­վեն: Այս կա­պակ­ցու­թյամբ հի­շենք «ՌԻԱ Նո­վոս­տի»-ի հետ նույն զրույ­ցում Թուր­քիա­յի խոր­հր­դա­րա­նի խոս­նակ Մուս­տա­ֆա Շեն­թո­փի ա­սա­ծը.
«Չեմ կար­ծում, որ այդ­պի­սի ա­ռա­ջար­կը (հա­կա­մար­տու­թյան գո­տում Թուր­քիա­յի զին­ված ու­ժե­րի օգ­տա­գործ­ման վե­րա­բե­րյալ) անհ­րա­ժեշտ կլի­նի այն­քան ժա­մա­նակ, քա­նի դեռ եր­րորդ կող­մե­րը չեն ներգ­րավ­վել այս հա­կա­մար­տու­թյան մեջ` ան­տե­սե­լով ՄԱԿ-ի բա­նաձևե­րը»,- հայ­տա­րա­րել է Շեն­թո­փը` «եր­րորդ կող­մե­րը» ա­սե­լով, նկա­տի ու­նե­նա­լով թե՛ Հա­յաս­տա­նը, թե՛ Ռու­սաս­տա­նը:

Այ­նու­հետ Շեն­թոփն ա­սել է, որ «Ե­թե Ադր­բե­ջա­նը խնդ­րան­քով դի­մի այս հա­մա­տեքս­տում, ա­պա դա պատ­շաճ կեր­պով կքն­նարկ­վի և կլուծ­վի ինչ­պես Թուր­քիա­յի նա­խա­գա­հի, այն­պես էլ Թուր­քիա­յի խոր­հր­դա­րա­նի կող­մից»: Իս­կա­պես շատ բա­ցա­հայտ են գոր­ծում, ու պարզ է, թե ինչ են նա­խա­տե­սել և ին­չի են ձգ­տում:
Բնա­կա­նա­բար, հարց կա­րող է ա­ռա­ջա­նալ, թե երբ պետք է սպա­սել վե­րոն­շյալ սցե­նա­րի մեկ­նար­կին: Ցան­կա­ցած պա­հի, բայց հատ­կա­պես հոկ­տեմ­բե­րի վեր­ջից հե­տո: Դա­տե­լով ա­մե­նից, Թուր­քիան ձգ­տում է պա­տե­րազ­մում իր լայ­նա­ծա­վալ ընդգրկման հա­մար նա­խա­պես ի­րա­վա­քա­ղա­քա­կան լիար­ժեք հիմ­նա­վո­րում ա­պա­հո­վել: Բաք­վում հոկ­տեմ­բե­րի 29-ին նա­խա­տես­ված թյուր­քա­լե­զու պե­տու­թյուն­նե­րի հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյան խոր­հր­դի գա­գաթ­նա­ժո­ղովն, ի թիվս այլ նպա­տակ­նե­րի, թերևս, ա­ռա­ջին հեր­թին, հենց այդ նպա­տակն է հե­տապն­դում:
Թեև Ադր­բե­ջանն ու Թուր­քիան ռազ­մա­կան ո­լոր­տում մի­մյանց հետ ու­նեն մի շարք պայ­մա­նագ­րեր ու հա­մա­ձայ­նագ­րեր, սա­կայն չու­նեն միա­ցյալ զո­րա­խումբ, ինչ­պես Հա­յաս­տանն ու Ռու­սաս­տա­նը, ա­ռա­վել ևս` դեռ չու­նեն միա­ցյալ բա­նակ: Եվ, ա­հա, ինչ­պես հայ­տա­րա­րել է թուր­քա­կան «Uluslarasi Politika Akademisi» հրա­տա­րա­կու­թյու­նը, վե­րոն­շյալ գա­գաթ­նա­ժո­ղո­վում նա­խա­տես­վում է հայ­տա­րա­րել «Թու­րա­նի միա­ցյալ բա­նա­կի» ստեղծ­ման մա­սին, ո­րը կա­րող է նե­րա­ռել Թուր­քիա­յի, Ադր­բե­ջա­նի, Ղա­զախս­տա­նի և Թուրք­մենս­տա­նի զին­ված ու­ժե­րը: Նշ­վում է, որ Մոն­ղո­լիան և Ղրղզս­տա­նը ծրագ­րում են կազ­մա­կեր­պու­թյա­նը մաս­նակ­ցել որ­պես դի­տորդ:
Ա­պա­գա օ­րա­կար­գի կե­տե­րից մե­կը Ադր­բե­ջա­նի տա­րած­քում եր­կու թուր­քա­կան ռազ­մա­բա­զա ստեղ­ծե­լու հնա­րա­վո­րու­թյունն է: Ադր­բե­ջա­նա­կան «Ե­նի Մու­սա­վաթ» թեր­թը նշել է, որ «միաս­նա­կան ռազ­մա­կան կա­ռույ­ցի ստեղ­ծու­մը բա­ցում է Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի տա­րած­քում «հա­կաա­հա­բեկ­չա­կան գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րին» կազ­մա­վոր­ման մաս­նակ­ցու­թյան հե­ռան­կա­րը:
Այս­պի­սով, ըստ Էր­դո­ղա­նի, «այժմ գոր­ծե­լու է վեց պե­տու­թյուն և մեկ ազգ (alti eyalet – bir millet) կար­գա­խո­սը»:

Թեև բա­ցառ­ված չէ, սա­կայն քիչ հա­վա­նա­կան է Թու­րա­նի միա­ցյալ բա­նա­կի ստեղծ­մա­նը Ղա­զախս­տա­նի մաս­նակ­ցու­թյու­նը, ո­րով­հետև ՆԱ­ՏՕ-ի ան­դամ Թուր­քիա­յի հետ նման բա­նակ ստեղ­ծե­լու դեպ­քում Ղա­զախս­տա­նը ստիպ­ված է լի­նե­լու դուրս գալ ՀԱՊԿ-ից, կամ վտար­վե­լու է նշ­ված կազ­մա­կեր­պու­թյու­նից, բո­լոր դեպ­քե­րում, Ռու­սաս­տա­նի կող­մից շատ լուրջ խն­դիր­նե­րի առջև է կանգ­նե­լու: Սա­կայն Թուր­քիա­յի և Ադր­բե­ջա­նի կող­մից Թու­րա­նի միա­ցյալ բա­նա­կի ստեղ­ծու­մը (մի­գու­ցե նաև Թուրք­մենս­տա­նի ընդգրկմամբ) միան­գա­մայն հնա­րա­վոր ու սպա­սե­լի է: Հա­յաս­տա­նը, Ռու­սաս­տա­նը և ՀԱՊԿ-ը պետք է պատ­րաստ լի­նեն դրան, ինչ­պես նաև պա­տե­րազ­մում Թուր­քիա­յի ԶՈՒ լայ­նա­մասշ­տաբ ընդգրկմա­նը:

Ար­թուր ՀՈՎ­ՀԱՆ­ՆԻ­ՍՅԱՆ