Մարդկանց հոգիների ու սրտերի տիրակալը
24.06.2023 | 21:38
Ռազմական և պետական գործիչ, 2-րդ կարգի զինվորական կոմիսար, զինվորական հետախույզ, դիվանագետ Վլադիմիր Քրիստափորի Թաիրովը (իսկական անունը Ռուբեն Արտեմի Տեր-Գրիգորյան, կեղծանունները` Թաիրով, Տեր, Տերունի) ծնվել է 1894 թվին, Ռուսական կայսրության Ելիզավետպոլի նահանգի Լեռնային Ղարաբաղի Իսպահանջուկ գյուղում (Լեռնային Ղարաբաղի Հադրութի շրջան), գյուղացու ընտանիքում։
Մոր վաղաժամ մահը պատճառ է դառնում, որ եղբայրների ու քույրերի հետ տասը տարեկանից հայտնվի Բաքվում բնակվող մորեղբոր խնամակալության տակ։ Հենց այստեղ էլ, 1914 թվին, ավարտում է ուսումն առևտրային ուսումնարանում, 1915-ին ընդունվում Կիևի առևտրային ինստիտուտը, որն Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին էվակուացվում է Սարատով: Այստեղ երկու ամսով ձերբակալվում է սոցիալ-դեմոկրատական շարժմանն ունեցած մասնակցության համար, բանտից ազատվելուց հետո տեղափոխվում է Մոսկվա, ընդունվում ներկայումս Գ. Ա. Պլեխանովի անունը կրող ժողտնտեսության ինստիտուտը։
Ինստիտուտից հետո պատասխանատու պաշտոնի լինելով Մոսխորհրդի ֆինանսական բլոկում (եղել է Մոսկվայում գործած չորս բանկի պետական կոմիսար)՝ 1918-ին զինվորագրվում է Կարմիր բանակին, մասնակցում քաղաքացիական պատերազմին, ստեղծում զինվորականի փայլուն կարիերա։ 1919-1922 թվականներին եղել է դիվիզիայի, տարբեր բանակային միավորումների զինկոմ, շտաբի կոմիսար, արիության ու խիզախության համար երկու անգամ արժանացել Կարմիր դրոշի շքանշանի։
Վ․ Թաիրովի անունը սերտաճած է խորհրդային լեգենդար զորահրամանատար Սեմյոն Միխայիլովիչ Բուդյոննու հետ, ում ղեկավարած բանակի քաղաքական կոմիսարն էր։
Բարձրագույն զինվորական կրթություն ստանալու նպատակով Վ․ Թաիրովը նույն թվականին հեռանում է գործող բանակից, ընդունվում Մ. Վ. Ֆրունզեի անվան զինվորական ակադեմիա, ավարտելուն պես աշխատանքի անցնում Չինաստանում։ Այստեղ շուրջ երեք տարի (1924-1927) գործել է Տերունի ազգանվամբ, եղել է ԽՍՀՄ գլխավոր զինվորական խորհրդականի օգնականը, խորհրդային զինվորական խորհրդականների հարավչինական խմբի շտաբի կոմիսարը։ Չինաստան ունեցած գործուղումից հետո Վ․ Թաիրովին զինվորական խորհրդականի նշանակումով փոխադրում են Ֆրանսիայում ԽՍՀՄ դեսպանատուն։
Հետախույզի ու դիվանագետի հմտությունները մեկտեղած հայազգի ռազմական գործչի հերթական ծառայությունը Հեռավորարևելյան հատուկ կարմրադրոշ բանակում էր։ 1929թ․ հուլիսից նա ՌԿԿԱ-ի գլխավոր շտաբի չորրորդ վարչության (հետախուզություն) պետի տեղակալն էր, միաժամանակ առանցքային երկրորդ բաժնի (գործակալներ) պետը։
1932-1935 թվականներին նա հիմնական աշխատանքին զուգահեռ Հեռավորարևելյան առանձին կարմրադրոշ բանակի ռազմահեղափոխական խորհրդի անդամ էր (1933-1935), այս որակում էլ համատեղ գործունեություն է ծավալել խորհրդային մեկ այլ լեգենդար հրամանատար, մարշալ Վ. Կ. Բլյուխերի հետ։
ԲԳԿԲ-ի (բանվորա-գյուղացիական կարմիր բանակ) գլխավոր շտաբի չորրորդ վարչության պետի տեղակալի-գործակալական բաժնի պետի պաշտոնում ծառայության ընթացքում հայազգի հետախույզն իրեն դրսևորել է որպես փայլուն կազմակերպչական ունակություն, ռազմավարական մտածողության անձնավորություն, ում հզորագույն զենքերից էին ոչ միայն ծով գիտելիքներն ու մարդկային անանց հմայքը, այլև շրջապատի հետ հարաբերվելու նրբագույն արվեստը, նրանց համախոհության հակելու կարողությունը։
Բավական է միայն նշել, որ Վ․ Թաիրովը եղել է խորհրդային հանրահայտ հետախույզ Ռիխարդ Զորգեին, ԱՄՆ-ում Խորհրդային Միության ռազմական անլեգալ հետախուզության (1938-1946) ռեզիդենտ Արթուր Ադամսին, 1934 թվից Գերմանիայում և եվրոպական մի շարք այլ երկրներում անլեգալ հետախուզության ռեզիդենտ Յան Չեռնյակին հետախուզական գործունեության հակած անձը, մեծագույն դեր ունեցել նրանց կայացման գործում։ Ի դեպ Ռիխարդ Զորգեն դարձել է Խորհրդային Միության, Արթուր Ադամսն ու Յան Չեռնյակը` Ռուսաստանի Դաշնության հերոս։
Աշխատանքային գործունեության այս փուլում Վ․ Թաիրովը բազմիցս է արտասահմանյան գործուղումներով եղել արևմտյան ու կենտրոնական Եվրոպայի երկրներում, դրանցում իր էական դերն է ունեցել մասնավորապես ֆրանսերենի, անգլերենի, իտալերենի նրա փայլուն իմացությունը։ Ի դեպ մայրենից ու ռուսերենից զատ նույնքան կատարյալ տիրապետել է պարսկերենին, թուրքերենին, չինարենին ու վրացերենին:
1935 թվականին Վ․ Թաիրովը Մոնղոլիայի Ժողովրդական Հանրապետությունում նշանակվում է ԽՍՀՄ արտակարգ և լիազոր դեսպան, աշխատում երկու տարի։ Ինչպես կյանքը ցույց տվեց, դա նրա վերջին աշխատատեղն էր: 1937-ի հունիսին նրան հետ են կանչում Մոսկվա, սակայն անգամ Կազանի կայարան չհասած` կնոջ հետ ձերբակալում։ Դրության ողջ անհեթեթությունն այն էր, որ նույն այդ 1937 թվականին, ձերբակալումից հինգ ամիս առաջ, պարգևատրվել էր Լենինի շքանշանով, որը Կարմիր դրոշի երկու շքանշանից հետո նրա կառավարական երրորդ մեծ պարգևն էր։
Կեղծ ցուցմունքով ձերբակալված Վ․ Թաիրովը մահվան դատապարտվեց, վճիռն ի կատար ածվեց 1938թ․ օգոստոսին։ 1956 թվականին հետմահու արդարացվել է Զինվորական կոլեգիայի կողմից:
ԱԱԾ պահեստազորի սպաների միություն ՀԿ
Մեկնաբանություններ
Ասում են...
.
.
-
Ասում են Ռուսաստանի նախագահ Պուտինը Զանգեզուրի միջանցքի մասին ոչ մի նոր բան չի ասել Ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմից հետո, որն ավարտվել է 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի հայտարարությամբ։ Միևնույն ժամանակ, հայտնի չէ, թե այս հարցում Հայաստանը, Ադրբեջանը, Իրանը, Ռուսաստանն ու Թուրքիան ինչպես են «ընտելանալու» միմյանց:
-
Ասում են… Ռուսաստանի տարածքին հեռահար ճշգրիտ զենքերով հարվածներ հասցնելու հնարավորություն ՈՒկրաինայի ԶՈՒ-ն չունի, հետևաբար, եթե հայտարարվում է, որ ՈՒկրաինային թույլատրվում է նման հարվածներ հասցնել, ապա դա նշանակում է, որ ՆԱՏՕ-ն ուղիղ մտնում է կոնֆլիկտի մեջ Ռուսաստանի հետ
-
Ասում են… Վլադիմիր Պուտինի այցն Ադրբեջան պատմական իրադարձություն էր, քանի որ այն նշանավորեց Հարավային Կովկասում Ռուսաստանի գլխավոր դաշնակցի փոփոխությունը։ Ավելի քան 30 տարի Հայաստանն այդպիսի դաշնակից էր, բայց հիմա որոշել է անցնել Արևմուտքի կողմը՝ ներառյալ Ֆրանսիան, ԵՄ-ը և ԱՄՆ-ը
-
Նիկոլն արգելել է իրեն նկարել Արարատների ֆոնին Ըստ մերձնիկոլական շրջապատից տարածվող լուրերի` կապիտուլյանտ ոչնչությունը հրահանգել է իր աշխատակազմի լուսանկարիչներին և օպերատորներին իրեն չպատկերել Արարատ լեռների ֆոնին:
-
Ասում են… Մի շարք երկրներում, ցավոք, նաև Հայաստանում մեծ խանդավառություն չկար այն հարցում, որ Ռուսաստանն ինչ-որ կերպ վերահսկեր Հայաստանով լոգիստիկ ճանապարհը Նախիջեւանի և Ադրբեջանի հիմնական տարածքի միջև։ Այստեղ, նախ և առաջ, Թուրքիայի շահն է
-
Ասում են… Ես հստակ ասել եմ՝ նյութական որևէ ակնկալիք, կլինի կազմակերպություն կամ անձ, եթե ինքը ներգրավված է այս շարժմանը, չի կարող ունենալ, սկսած ինձնից, փոխարենը՝ մենք բոլորս կստանանք Հայրենիք ու Պատիվ
-
Ասում են… Հիմա մենք բավականին բարդ շրջան ենք ապրում մեր բարեկամ, եղբայրական Հայաստանի հետ հարաբերություններում։ Դա նույնիսկ ավելին է, քան եղբայրականը, քանի որ այստեղ ավելի շատ հայեր են ապրում, քան՝ բուն Հայաստանում
-
Ասում են Մարտի 8-ից առաջ Մեծ Բրիտանիայի և ԱՄՆ-ի դեսպանատները զգուշացնում էին իրենց քաղաքացիներին զգույշ լինել Մոսկվայում՝ չասելով, թե ինչ է կատարվում
-
Ասում են… Իհարկե, Բրյուսելը շահագրգռված է Հայաստան-ՀԱՊԿ կապի թուլացմամբ, իսկ Դաշինքի պաշտոնական խոսնակները մեկ անգամ չէ, որ հանրային լավատեսություն են հայտնել ՆԱՏՕ-ի հետ մերձեցման Հայաստանի հեռանկարների վերաբերյալ
-
Ասում են…
Ափսոսում ենք, որ ՀՀ ղեկավարությունը, ըստ ամենայնի, գիտակցված որոշում է կայացրել՝ վարել ՌԴ-ի հետ հարաբերությունների հետևողական վատթարացման, Լեռնային Ղարաբաղում տեղի ունեցած ամեն ինչում Ռուսաստանին մեղադրելու գիծ։ Դա, իհարկե, հարիր չէ դաշնակցային հարաբերություններին
-
Ասում են Պաղեստինյան ՀԱՄԱՍ-ը 10-20-100 անգամ ավելի քիչ զենք ունի, քան ունեին Լեռնային Ղարաբաղի հայերը և ադրբեջանական բանակը իսրայելական բանակը չէ։ Թող Հայաստանում մտածեն։
-
Ասում են… Որոշ երկրներ փորձում են խաթարել ԱՊՀ անդամների օրինական իշխանությունը, ավանդական արժեքները և իրավիճակն ամբողջությամբ: Անհրաժեշտ է կանխարգելիչ աշխատանք՝ ԱՊՀ երկրների անվտանգության ապահովման համար։
-
Ասում են… Ռուսաստանը և Բելառուսը օգուտ չունեն իսրայելա-պաղեստինյան հակամարտությունից: ՈՒ՞մ է այն ձեռնտու Մեզ ու ռուսաստանցիներին կշտամբում են «Ձեռնտու է Ուկրաինան հետին պլան է մղվել» Լսեք, եկեք անկեղծ լինենք այն, որ մեր մասին սկսել են ավելի քիչ խոսել, թերևս, վատ չէ: Բայց ո՛չ այդ գնով։ Մարդիկ են զոհվում։ Ինչի՞ վրա ենք ուրախանալու։
-
Ասում են…
Աշխարհում արևմտյան ազդեցությունը հսկայական ռազմաֆինանսական բուրգ է, այն իրեն պահելու համար անընդհատ նոր «վառելիքի» կարիք ունի՝ ուրիշներին պատկանող բնական, տեխնոլոգիական, մարդկային ռեսուրսներ
-
Ասում են…
10 ամսվա շրջափակումից հետո՝ սեպտեմբերի 19-ին, ադրբեջանական զինված ուժերը դաժան հրետակոծության ենթարկեցին Լեռնային Ղարաբաղը։
Սիրտս կոտրվում է, երբ իմանում եմ Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանված և Հայաստան զանգվածաբար փախչող հազարավոր հայ ընտանիքների ցավի, կորստի, մարդու իրավունքների կոպիտ խախտումների մասին:
Տարածաշրջանային
