Ավարտվեց կամ համարյա ավարտվեց հերթական մի բաժակ ջրի փոթորիկը Հայաստանում: Դասական տարբերակ էր սա` իշխանության, ընդդիմության, միջազգային կառույցների, հասարակության, լրատվամիջոցների մասնակցությամբ: Դասական էր նաև ամենակարևորով` արդյունքի տեսակետից: Ավելի ստույգ` արդյունքի զրոյականության տեսակետից: Հերթական անգամ բոլոր կողմերը ստացան ինքնարտահայտման հնարավորություն և հիշեցրին, որ իրենք կան ու անգամ մտահոգ են երկրի ճակատագրով:

Մաքսային միությանը Հայաստանի անդամակցության ընձեռած հնարավորությունների ու մարտահրավերների մասին փաստարկներ ներկայացնելուց առաջ հարկ է նկատել հետևյալը:

Մաքսային միությանն անդամակցելու հայտարարությանը հաջորդող քայլերով հայաստանյան փխրուն դիվանագիտությունը կարողացել էր շատ արագ ու անվրեպ բալանսավորել իրավիճակը` Ելիսեյան պալատի «բարձունքից» եվրոպական կարևորագույն լիդերներից մեկի շուրթերով ապահովելով մեզ համար քարտ բլանշ, որը կորսվել էր Մաքսային միութան անդամակցության ֆոնին: Հենց միայն ԵԽԽՎ նստաշրջանից առաջ Հայաստան-Ֆրանսիա հանդիպման փաստն ինքնին արձանագրումն էր, որ Հայաստանը շարունակում է մնալ Յուրոփի համար անչափ կարևոր, նախընտրելի գործընկեր:

Սիրիական ճգնաժամն ավարտվում է։ Բայց այն, որպես Սիրիայի պետականության ճգնաժամ, որպես սիրիական ռազմաբեմում տարբեր խմբավորումների ու շահագրգիռ պետությունների հակամարտություն, կշարունակվի, քանի որ տարածաշրջանի երկրները նոր են մուտք գործել Մերձավոր Արևելքում դիրքեր գրավելու պայքարի տրամաբանորեն ու գործնականորեն վաղուց ծրագրավորված փուլը։

Ակնհայտ է, որ պետությունների ղեկավարների կողմից նվերների փոխանակությունը սոսկ հարգանքի տուրք չէ։ Դա շատ հաճախ քաղաքական լուրջ ակնարկներ է պարունակում։ Ահա և ԱՄՆ-ի ու Իրանի նախագահների հեռախոսազրույցից հետո, իբրև «բարի կամքի արտահայտություն», Հասան Ռուհանիին ամերիկացիների արած անսպասելի նվերը՝ գրիֆոնի (արծվառյուծի) տեսքով մ.թ.ա. 7-րդ դարի պարսկական հնամենի սկահակը, թվում է, սոսկ մշակութային արժեքի վերադարձման ակտ չէ, որ ամերիկյան մաքսային ծառայությունները բռնագրավել էին իրանցի մի մաքսանենգից։

Ինձ բացաձակապես չի հուզում` Հայաստանի նախագահը 70 մլն եվրո ունի՞, թե՞ ոչ, և կամ ինչի վրա է ծախսում։ Եթե հավատալու լինենք պատգամավոր Զարուհի Փոստանջյանին («Ես փորձեցի ձևակերպել մի հարց, որն անհանգստացնում է ՀՀ բնակչության գրեթե 80 %-ին»)` ավելի շուտ այն պատճառով, որ ես ինձ տեսնում եմ Հայաստանի բնակչության մնացած 20 %-ի մեջ։ Այսօր ինձ (թեև ես պատգամավոր չեմ) ավելի շատ հուզում են հետևյալ հարցերը. բավարարո՞ւմ են, արդյոք, արժանավայել կյանքի համար իմ ծեր ուսուցչուհու թոշակը և իմ զինակից ազատամարտիկ ընկերոջ նպաստը` դեղորայք գնելու համար։

Ամսվա սկիզբը որոշակիորեն Հայաստանի համար սկսում է տարբերվել մյուս օրերից. սա էլ 2013-ի աշնան առանձնահատկությունն է: Սեպտեմբերին «մաքսայնացվեցինք», հոկտեմբերին «ստրասբուրգվեցինք»: ՀՀ նախագահը, ինչպես նրանից առաջ և նրանից հետո այլ երկրների նախագահներ, ելույթ է ունենում ԵԽԽՎ-ում, հարցերի պատասխանում, և ամեն ինչ նորմալ է, մի քիչ ինքնագովազդ, մի քիչ քննադատություն, խնդիրներ-խոստումներ, ամեն ինչ՝ խաղի ընդունված կանոնների շրջանակներում:

Հասկանալի է` Զարուհի Փոստանջյանի (ինչ ճշգրիտ ազգանուն է) քայլի հետևում ինչ-ինչ ուրվագծեր կան: ՈՒրվագծատերերը պլան «ա»-ում միլիմետրերի հաշվարկով ճշգրիտ էին, պլան «բ»-ն նրանց փուռը տվեց:

Անուղղակի գործողությունների և «մեղմ ուժի» ռազմավարությունները ներկայումս միջազգային ասպարեզում աշխարհաքաղաքական պայքարի առավել արդյունավետ միջոցներն են, որոնք օգտագործվում են առկա և հնարավոր հակառակորդ պետությունների թուլացման նպատակով։ Չնայած այդ ռազմավարությունների կիրառման հարուստ պատմությանը (անտիկ ժամանակներից մինչև մեր օրերը), «հետմոդեռնի դարաշրջանում» դրանք նոր բովանդակություն ստացան նախկին խորհրդային տարածությունում, ինչպես նաև Հյուսիսային Աֆրիկայում ու Մերձավոր Արևելքում «գունավոր» և «գարնանային» հեղափոխությունների իրականացման ընթացքում։

Հարավային Օսիան մյուս չճանաչված պետությունների համեմատ շատ ավելի թույլ տնտեսական և սոցիալ-մշակութային կարողություն ունի, ինչը բացատրվում է օս ազգի զարգացման առանձնահատկություններով։