«Ես ինձ իրավունք էի վերապահել` որոշ կամուրջներ կառուցել, բայց, ցավոք, չստացվեց»

«Ի՞ՆՉ է, ՍԵՐԺ ՍԱՐԳՍՅԱՆԸ ՊԻՏԻ ԳԱՐ ՈՒ ԴԱՆԱԿԻ ՊԵՍ ԿՏՐԵ՞Ր ՏԱՍՆԱՄՅԱԿՆԵՐՈՎ ՁԵՎԱՎՈՐՎԱԾԸ»
«Իրավունքը de facto»-ի հարցերին պատասխանում է «Ֆլեշ» ընկերության նախագահ ԲԱՐՍԵՂ ԲԵԳԼԱՐՅԱՆԸ
-Պարոն Բեգլարյան, ի՞նչ եք որոնում այս կյանքում` «աղմուկի մեջ վայրենի»:
-Ինչպիսի՜ «դասական» հարց. թույլ տվեք նույնքան դասական պատասխան տալ. որպես մոլորյալ` որոնում եմ արդարություն, ճշմարտություն: ՈՒզում եմ ճշգրտել իմ գործողությունները, հասկանալ իմ և մյուսների առաքելությունը, մի փոքրիկ դրական բան առաջացնել այս աշխարհում. դե, տեսնում եք` ինչ բարձր է հնչում:
-Ոչինչ, պարզապես այնտեղ, ուր Դուք որոնում եք այդ ամենը, որպես օրինաչափություն, չկա. քաղաքականությունը, կներեք, համարվում է հայտնի արհեստից հետո առավել հայտնին: Ինչո՞ւ եք սխալ տեղ որոնում:
-Ասեք ճիշտ տեղը, գնամ, այնտեղ որոնեմ:
-Հավատացյա՞լ եք:
-Կարծում եմ` ամեն մարդ է հավատացյալ: Հայ առաքելական եկեղեցու հետևորդ եմ:
-Դե, էդ դեպքում պետք է վաճառեք Ձեր ունեցվածքը և աշխարհաթող լինեք. ասված է` ավելի հեշտ է ուղտն անցնի ասեղի ծակով, քան` հարուստը մտնի Աստծո արքայությունը։ Էս ո՞նց եք դրանք համատեղում:
-Միանշանակ համաձայն եմ, որ, այո՛, ասեղի անցքով ուղտն ավելի հեշտ կանցնի, քան հարուստը` երկնային արքայությունը:
-Ե՞վ:
-Եվ ինձ հարուստ չեմ համարում, ա՛յ, երբ Դուք ինձ համեմատեիք Աբրամովիչի, Քըրք Քըրքորյանի կամ, ասենք, Բիլ Գեյթսի հետ, կտեսնեիք, որ ես նրանց համեմատ «աղքատ» եմ:
-Չե՞ք ուզում վաճառել Ձեր ունեցվածքը:
-Ես պարտաճանաչորեն իմ եկամտի մեկ տասներորդ մասը տալիս եմ եկեղեցուն: Եվ ոչ միայն. բարեգործական շատ ծրագրեր եմ իրականացնում: Բայց քանի որ այդ առնչությամբ էլ ասված է` ձեր աջ ձեռքը թող չիմանա` ինչ է անում ձախը, չեմ խոսելու այդ մասին: Կարծում եմ, հավատքը չի խանգարում, որ մարդը լինի ազնիվ-արդար գործարար։ Հիշո՞ւմ եք, երբ գործատերը բոլորին մեկ տաղանդ է տալիս, մեկն այն թաղում է հողի մեջ, մյուսը` բազմացնում, դարձնում է տասը, երրորդը` հարյուր... Այսպիսին է հոգևոր օրենքը, պետք է կարողանալ եղածը բազմապատկել` լինի տաղանդ, թե մեկ այլ բան: Բոլոր դեպքերում, հարստությունը երբեք ու երբեք չպետք է լինի նպատակ: Հետո` Աստված ամեն մեկին տալիս է իր աստեղային ժամը, պետք է զգալ այդ պահը:
-Դուք դեռ դասախոսո՞ւմ եք:
-Իմ կոլեկտիվում` այո, բայց ոչ այլևս բուհում։ Դասախոսել եմ ժողտնտեսության ինստիտուտում` 12 տարի:
-Իսկ հնարավո՞ր է, որ «դասախոսելու» սերը Տիգրան Սարգսյանը Ձեզնից է ժառանգել, նրան համարում են Ձեր հոգեժառանգը:
-«Չափազանցված են իմ մահվան մասին լուրերը»: Տիգրան Սարգսյանն անչափ լուրջ արժեքային համակարգի տեր անձնավորություն է, և նրանից ես շատ բան եմ սովորել: Մենք ուղղակի 12 տարվա ընկերներ ենք: Մեր ընկերությունը գաղափարական, հոգևոր հիմքեր ունի: Հինգ-վեց տարի անընդհատ լուրջ սեմինարներ ենք կազմակերպում` տնտեսական-գլոբալիզացիոն, հոգևոր թեմաներով, քննարկում ենք հայ եկեղեցու հարցերը, որոնց մասին երբեք բարձրաձայն չենք խոսում, չենք հրապարակում: Փորձում ենք համահավաք-գաղափարական այնպիսի մի դաշտ ստեղծել, որն արժեքային անցման, մտածողության փոփոխության, պրոգրեսի ընկալման բարերար հող կնախապատրաստի: Ի դեպ, այդ սեմինարներին մասնակցում են շատ լուրջ մարդիկ` ընդդիմությունից, մտավորականությունից և, իհարկե, իշխանություններից: Այդ հավաքները մեկ խոսքով կարելի է անվանել ինտելեկտուալների, նոր էլիտայի ձևավորման ընթացք:
-Ասում են` «Իրավունքը de facto»-ն Դուք եք ֆինանսավորում:
-Գիտե՞ք ինչ` «Չորրորդ իշխանությունն» էլ եմ ես «ֆինանսավորում», մյուս «Իրավունքն» էլ եմ ֆինանսավորում... Իսկ ի՞նչ եք կարծում, եթե ես «գորշ կարդինալի» համարում եմ ձեռք բերել, ինչպես Դուք եք ասում, պարտավո՞ր եմ բոլոր թերթերը ֆինանսավորել, թե՞ ոչ: ՈՒղղակի ինձ չի հաջողվում ֆինանսավորել «Հայկական ժամանակը», այդ ուղղությամբ եմ աշխատում:
-Իսկ պատահաբար Դո՞ւք չեք կախել Սադամին:
-... Հիշում եմ, թե կյանքի վերջին պահերին Սադամն ինչ ասաց: Կարծում եմ, դա ԱՄՆ-ի վարչախմբի պատմության ամենախայտառակ էջն էր. ողջ առաջադեմ Եվրոպան վաղուց հրաժարվել է մահապատժից, իսկ նրանք` ոչ: Աստված է կյանքը տվել, և մարդը երբեք ու երբեք իրավունք չունի այն խլելու։ Սադամն իր կյանքի ավարտին ապացուցեց, որ ինքը շատ ավելի լավն է, քան ժողովրդավար հռչակված Ամերիկան, նա, ձեռքը դնելով իրենց Սուրբ գրքին, ասաց. «Միմիայն բարի եղեք, սիրեք իրար»:
-Չե՞ք կախել:
-Չե՜մ:
-Իսկ պատահաբար չե՞ք պատրաստվում լեգալացվել, կուսակցականացվել, կուսակցություն ստեղծել, մանավանդ որ այդքան լրատվամիջոց ունեք, կախաղանին էլ դեմ եք:
-Քաղաքականության մեջ կա ընդունված արտահայտություն. երբեք մի ասա` երբեք: Ժամանակն ամեն բան իր տեղն է դնում: Ռեյգանը 68 տարեկանում դարձավ ԱՄՆ-ի նախագահ:
-Քանի՞ տարեկան եք:
-Հիսունհինգ:
-Կհասցնեք:
-Կարծում եմ:
-Իսկ եթե լուրջ` որտե՞ղ եք Ձեզ տեսնում` գործադիրո՞ւմ, թե՞ օրենսդիրում:
-Ինձ երբեք օրենսդիրում չեմ տեսել:
-Նախարար եք «ուզում»...
-Չէ՛, ուզելուց հետո կա՛մ վարչապետ, կա՛մ նախագահ:
-Ինչպիսի՜ անկեղծություն։ Բոլորն իրենց ցանկությունները թաքցնում են, իսկ Դուք... Հիմա վարչապետն ու նախագահը կմտածեն` «սուփրիս վրա մի բերան էլ ավելացավ». Ձեզ հետ կթշնամանա՜ն, Ձեր բիզնեսը Ձեր ձեռքից կվերցնե՜ն, Դուք կփախչեք էս երկրից, Նիկոլը Ձեր մասին նյութեր կգրի:
-Պրոբլեմ չեմ տեսնում։ Թող ամեն ինչ վերցնեն, բայց ուղեղս ու կարողություններս ինձ հետ են:
-Կուսակցական համակրանքների ծիրը:
-Իմ խորին համոզմամբ` Հայաստանում պետք է լինի հինգ-վեց կուսակցություն: Ցավոք, դաշտում առկա 70 կուսակցությունների ծրագրերը կարծես մեկը մյուսի պատճենը լինեն: Ես պահպանողական լիբերալիզմի կողմնակից եմ և կարծում եմ` պետք է առաջ գնալ` հետ-հետ նայելով:
-Պարոն Բեգլարյան, «Բարեպաշտ սերունդ» հիմնադրամը ստեղծել եք հետագայում կուսակցություն դարձնելո՞ւ, թե՞ կառավարման համակարգին կադրեր մատակարարելու համար:
-Հիմնադրամը ստեղծվել է մի նպատակով. լուրջ վերաբերվել երիտասարդ սերնդի խնդիրներին, օգնել վերջինիս կայանալու: «Բարեպաշտ սերունդ» հիմնադրամը չի կարող երբեք կուսակցություն դառնալ, ափսոս է, չի կարելի այդ ամենը փոխանցել մեկ այլ դաշտ:
Ներեցեք, պատահաբար չե՞ք ասի, թե Ձեր բլից հարցերը երբ են ավարտվելու` անցնենք առաջ, որպեսզի կարողանամ երկար-բարակ բացատրություններ տալ այս և մնացյալ խնդիրների առնչությամբ, թե չէ չեք թողնում ծավալվել:
-Այդ նրա՜ համար է, պարոն Բեգլարյան, որ Ձեզ լավ «տեսնենք-ճանաչենք». թերթն այսօր աշխատում է շատ հարց, շատ պատասխան սկզբունքով: Շարունակենք. Ձեր մասին ասվում է` «ՏրՏոպվվՏ տՐՌոսՌՋպվվօռ Ս ՌՎտպՐՈՑՏՐց»:
-Սխալ է, պետք է լինի` «Ս ՌՎտպՐՈՑՏՐՈՎ»։ Ես մոտ եմ եղել Լևոն Տեր-Պետրոսյանի, շատ մոտիկ` Ռոբերտ Քոչարյանի, այսօր էլ մոտ եմ Սերժ Սարգսյանի հետ: Ա՛յ, չգիտեմ` հաջորդ նախագահը որ լինի, հետը մոտիկ կլինե՞մ, թե՞ ոչ:
-Բա «չորոշեցի՞նք», որ հաջորդ նախագահը Դուք եք լինելու` «վաթսունութ» տարեկանում: Լավ, անցնենք առաջ. պատմեք Լևոն Տեր-Պետրոսյանի «իմպերատորության» տարիների Ձեր մտերմության մասին:
-Գուցե ես մի քիչ չափազանցրի։ Ճշգրտենք` «մտերիմ» բառը ես գործածեցի, որովհետև արցախյան շարժման օրերին բոլորս էինք ազգովին մտերիմ: Տեր-Պետրոսյանի հետ մեկ-երկու շախմատային պարտիա ենք ունեցել, շատ մոտ չենք եղել: Իր անձի մասին որևէ բացասական բան չեմ կարող ասել, կարող եմ գնահատական տալ քաղաքական գործչին: Ասել եմ և ասում եմ` Տեր-Պետրոսյանը մեծ մտավորական, մեծ գիտնական է: Համենայն դեպս, պատահականորեն նախագահ չեն դառնում, այն էլ` առաջին նախագահ:
-Ոչ բլիցային մեկ նկատառում. ինչպես 90-ին, երբ Լ. Տեր-Պետրոսյանն առանցքային դերակատարություն ունեցավ մեր պատմության համար, ինչ-որ առումով նաև այս օրերին նա ունեցավ ուրույն դերակատարություն: Նրա վերադարձը բոլորիս` դեպի ներս նայելու, դեպի անտակները գնալու, ի շրջանս յուր դառնալու հնարավորություն տվեց:
-Կարծում եմ` պատմությունը կտա իր գնահատականները: Բայց և զգոնությունը չկորցնելու իմաստով Լևոն Տեր-Պետրոսյանի մուտքը քաղաքական դաշտ հետաքրքիր էր: Այդ իմաստով մեզ ցույց տրվեց, որ պետք է հետադարձ հայացքով նայել ամեն ինչին: Քաղաքական մշակույթ, ցավոք սրտի, Հայաստանում ձևավորված չէ: Քաղաքականության մեջ, չգիտես ինչու, մեկ էլ, ու այնքան կտրուկ են խաղի կանոնները փոփոխվում: Ինձ համար մշտապես շատ ցավալի է եղել, որ նույն թիմակիցները` Ռոբերտ Քոչարյանը, Սերժ Սարգսյանը, Լևոն Տեր-Պետրոսյանը, Վազգեն Մանուկյանը, վաղամեռիկ Վազգեն Սարգսյանը, այդպես հեռացան միմյանցից, լինելով թիմակիցներ` դարձան հակառակորդներ: Ես դա անընդունելի եմ համարում: Այ, սա է ինձ համար ամենաանհասկանալին, և դա է պատճառը, որ ես շատ երկար եմ մտածում` արժե՞ քաղաքական դաշտ մտնել, թե՞ ոչ:
-Միևնույն է, Դուք արդեն քաղաքական դաշտում եք: Մարտի մեկից հետո ընկած ժամանակահատվածում Դուք այն քչերից էիք, որ որոնում էիք` ոնց անենք, որ էս երկու մարդը` Լևոնն ու Սերժը, կարողանան նստել նույն սեղանի շուրջ ու իրար հետ խոսել` հանուն էս երկրի։ Ման էիք գալիս մի հինգ-վեց հոգու, որ ի զորու լինեին, ունենային հոգեկան-բարոյական էն ուժը, որ կբերեր երբեմնի ընկերներին` երկրի համար էդքան դժվար, ծանր օրերին` իրար կողքի նստելու կարողություն: Երկխոսությունը չկայացավ: Ինչո՞ւ չգտնվեցին այդ հինգ-վեց հոգին:
-Շատ բարդ հարց տվեցիք: Աստծո ճանապարհներն ու մտքերն անքննելի են, մենք էլ այդ ամենում հասարակ մահկանացուներ ենք։ Եթե ես` որպես հայ մարդ, որպես քրիստոնյա, վերջապես, որպես գործարար, այդ հնարավորությունն ունենայի, ամեն ինչ կանեի նրանց երկուսին սեղանի շուրջ նստեցնելու համար: Ցավոք, ես փոքր մարդ եմ: Ինչո՞ւ չգտնվեցին այդ հինգ մարդը... Երևի` ոչ ոք չի ուզում սրտանց դա անել. շատ շատերին ձեռնտու է, որ նրանք լինեն հակառակորդներ: Սա իմ ներքին համոզմունքն է:
-Ինչո՞ւ ինքներդ չարեցիք:
-Իսկ ի՞նչ գիտեք, որ չարեցի:
-Ինչո՞ւ պատնեշի հանդիպեցիք:
-Հարցրեք Տեր-Պետրոսյանի թիմի որոշ խաղացողների:
-Ի՞նչ է` Սերժ Սարգսյանն ուզում էր, Տեր-Պետրոսյանի «խաղացողները»` ո՞չ:
-Ես չեմ կարող ասել` Սերժ Սարգսյանն ուզում էր, թե` ոչ, ես իմ անունից էի խոսում. անձամբ ես եմ փորձել այդ քայլերն անել: Գուցե հետագայում պատնեշի հանդիպեի Սերժ Սարգսյանի կողմից, սակայն ես ինձ իրավունք էի վերապահել` որոշ կամուրջներ կառուցել, բայց, ցավոք, չստացվեց:
-Արդյունքում տղաները մնացին բանտերում, բանը հասավ դիվանբաշուն: Դժվարացավ նաև Սերժ Սարգսյանի գործը: Դժվարացավ Հայաստանի վիճակը: Համոզված եմ, որ Դուք այն քչերից եք, որ անկեղծ մտահոգ եք այս ամենով, և որքան էլ ժխտում եք, որ այնքան էլ մոտ չեք «իմպերատորին», բոլոր դեպքերում, այս մասին խոսել եք Սերժ Սարգսյանի հետ: Ի դեպ, Դուք իր հետ անկե՞ղծ եք:
-Հաճախ, բայց` ոչ միշտ:
-Ի՞նչն է խանգարում:
-Պաշտոնական հիերարխիան:
-Ոչ, կապ չունի, միշտ պետք է ասել «սրտից ավելցածը», որովհետև դա օգտակար է նախ իր` երկրի նախագահի, հետևաբար` երկրի, ապա նոր` բանտերում, ընդդիմության մեջ գտնվողների համար: Եվ նաև` Սերժ Սարգսյանը ցայս աչքի է ընկել ճիշտ պահին նահանջելու, ճիշտ պահին առաջ գնալու կարողականությամբ, ներողամտությամբ: Եվ հետո` ուժեղն է ի զորու այդ քայլերին... Պետք է ասել այս ամենը նրան, ու թող հետո հետևից նույնիսկ «կրակեն»:
-Դրա համար էլ էնտեղ չես, էլի... Մի անգամ ինձ ասացին, եթե Աստված հայտնվի ու ասի` ինչ ուզում ես, կտամ, ի՞նչ կխնդրես, ասացի` ներելու հատկություն։ Դա տիեզերքում ամենամեծ զորությունն է: ՈՒ հենց այդ պահին հասկացա, որ ես ինձ դրեցի Աստծո տեղը և մեղք գործեցի: Սերժ Սարգսյանի փոխարեն ես չեմ կարող պատասխանել, բայց շատ դժվար է, որ Հայաստանում դեռևս կան տղաներ, ովքեր կալանավորված են, այսպես կոչված, քաղաքական դաշտում եղող խնդիրների առնչությամբ, ու է՛լ ավելի վատ է, որ եվրոպական կառույցները երկակի նորմեր կիրառելով` փորձում են փոքրիկ Հայաստանն իրենց շահերին ծառայեցնել: ՈՒ հենց էս ամենը չլինելու համար էի ես ձգտում նրանց նստեցնել նույն սեղանի շուրջ:
-Կարծիք էիք հայտնել, որ Սերժ Սարգսյանը պետք է փոխի իր շրջապատը, և Ձեզ դրա համար նույնպես չներեցին: Դեռ չե՞ն ներում: «Ա»: Եվ «բ». ինչո՞ւ տեղի չունեցավ այդ փոփոխությունը:
-Միշտ չէ, որ ցանկություններն ու առաջարկներն իրականության են վերածվում: Բայց եթե անկեղծ, ապա ինքներդ էլ, թերևս, տեսնում եք բավականին փոփոխություններ: Եկեք լրիվ անկեղծ լինենք. երբ Պուտինը դարձավ երկրի նախագահ, Ռուսաստանը չորս տարի ղեկավարվում էր ելցինյան թիմով: Իսկ այստեղ, դեռ տարին չբոլորած, բոլորդ Սերժ Սարգսյանից պահանջում եք այնպիսի փոփոխություններ, որոնք ժամանակ և համբերություն են ենթադրում։ Ի՞նչ է, կարծում եք, պիտի գար ու դանակի պես կտրե՞ր տասնամյակներով ձևավորվածը: Եվ հետո` գուցե շատ բան իրենի՞ց կախված չէ:
-ՈՒմի՞ց է կախված:
-Նաև կոալիցիայից, չորս կուսակցություններից: Երկրում, արտաքաղաքական վեկտորում, ղարաբաղյան հարցում այսօր այնպիսի վիճակ է, որ Սերժ Սարգսյանն ամեն քայլն անելիս պետք է խորհրդակցի իշխանական ուժերի հետ:
-Քոչարյանի՜ հետ:
-Ինչո՞ւ Քոչարյանի. Քոչարյանն այսօր քաղաքականության մեջ դերակատարություն չունի:
-Չունի՛:
-Չունի՛, որովհետև հեռացել է քաղաքականությունից:
-Ասում են` կվերադառնա։ Վերջերս շատ հաճախ է սկսել որսի գնալ:
-Քոչարյանի գործունեությունը շատ բարձր գնահատելով հանդերձ` կարծում եմ, որ նա անցնող տարիներին շատ մեծ էներգիա է ծախսել և առայժմ հանգստի կարիք ունի: Եվ եթե իրեն գնաք-խնդրեք էլ, թե եկեք` պաշտոն զբաղեցրեք, չի գա:
-Ինչպիսի՜ «լավատեսություն»: Չէ՜, պարոն Բեգլարյան, ինքն էլ, ինչպես Դուք, ուզում է նախագահ դառնալ, ուզում է վարչապետ դառնալ:
-Իսկ որտեղի՞ց գիտեք, որ ուզում է, իրեն հարցրե՞լ եք:
-Բաներ կան, որ հարցնելու անհրաժեշտություն չեն զգում:
-Մենք ընկերներ ենք, և մեր բոլոր հանդիպումների ժամանակ նա երբեք նման ցանկություն չի հայտնել:
-Որպես «ընկեր», չգիտե՞ք, որ նման տեսակում բառը երբեք խոսք չի դառնում, այն միշտ գործ է: «Ա»: Եվ «բ». որպես ընկեր, ի՞նչ եք կարծում, նա դեռ ինչքա՞ն հանգստի կարիք ունի:
-Չգիտեմ, իրեն հարցրեք:
-Բարի: Եվ ամենավերջում` ի՞նչ եք մաղթում բոլորիս` Նոր տարվա առիթով:
-Համբերություն, սեր:
Զրուցեց Կարմեն ԴԱՎԹՅԱՆԸ

Մեկնաբանություններ