Այսօր մենք դեռ ճանապահին ենք, ունեցածը չգնահատելու և չունեցածը չգիտակցելու միջակայքում

ՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆԸ, ՄԵՆՔ, ԺԱՄԱՆԱԿԸ
2005 թվականի նոյեմբերի 27-ի համաժողովրդական հանրաքվեն գերազանցեց բոլոր սպասելիքները. րոպեում 45 քվեարկող արագությամբ հայերս կարող էինք մտնել Գինեսի գիրք: Բայց Գինեսի գրքում գրանցվելու համար փաստերը ստուգվում են, ու մենք զրկվեցինք այդ պատվից: 2005 թ. նոյեմբերի 27-ից հետո այդ պատրանքն էլ կորցրինք:
Իսկ ամեն ինչ այնքան գեղեցիկ էր սկսվել... Ազատության հրապարակում, շեփորով, ինքնաճանաչումի ու ինքնագիտակցումի ոգևորության, ազգային հույսերի ու ազգային պայքարի, ազգային ընդհանրության ու համերաշխության օրերին: 88-ից: Սկիզբը Հռչակագիրն էր` Հայաստանի երրորդ Հանրապետության ծննդյան վկայականը: Անկախ պետությունը պիտի ունենա սեփական Սահմանադրություն` գիտակցությունը կար, ազնիվ ու շատ ազգային մղումներով, ամեն քայլափոխին հեծանիվ հնարելու պատրաստակամությամբ ու համաշխարհային փորձի գոյությանն անգիտակ... Առաջինների ճանապարհը միշտ էլ անցնում է ոտնահետք չտեսած տարածքով: Գերագույն խորհուրդ` առաջին խորհրդարան, սահմանադրության որոնումներ մի քանի տարի` տասնյակ ու հարյուրավոր նիստեր, տասնյակ երկրների փորձի ուսումնասիրություն ու մեկի նախապատվություն, շարադրանք ու նորից քննարկումներ: Մենք անցել ենք այդ ճանապարհը: Այդ հետո մենք միանգամից այնքան ժողովրդավար ու արխային դարձանք, որ մեր ստեղծած արժեքները ոտնահարելու իրավունք վերագրեցինք մեզ: Մեր մի մասը մեր մյուս մասին չհասկացավ ու մեղադրեց` անցել էր ազգային միասնության մեղրամիսը, սկսվել էր առօրյան: Այդ հետո մենք միանգամից այնքան հզոր ու իմաստուն զգացինք մեզ, որ պառակտումի որոմը խառնեցինք պետության գոյության ցորենին: Անփորձ էինք: Պատերազմի ու հաղթանակի անսովոր: Ինքնահավան:
1995 թ. հուլիսի 5-ին համաժողովրդական հանրաքվեով ընդունեցինք մեր առաջին Սահմանադրությունը: Առաջին սխալը հանրաքվեն ու խորհրդարանական ընտրությունները համատեղելն էր: Ընտրությունների արդյունքներից բոլոր դժգոհները պարտադիր մի քար էլ Սահմանադրության վրա էին շպրտում` դե հո չէ՞ր կարող անարդար ընտրություն ու արդար հանրաքվե լինել: ՈՒ մինչ միմյանց մեղադրանքներ էին ներկայացնում` ով ինչքան ու ինչու կեղծեց, Սահմանադրությունը գործում էր ու կարգավորում պետության կյանքը, մեծ տան առաջին երեխայի պես, որն ինչ-որ պահից մեծերի հետ կիսում է բոլոր հոգսերն ու ուրախությունները:
2005 թ. մենք բարեփոխեցինք, քաղաքական նոր իրավիճակին պատշաճ տեսքի բերեցինք մեր երկրի Հիմնական օրենքը, մենք արդեն այնքան անտարբեր ու անհավես էինք դարձել: Մենք կամաց-կամաց սկսել էինք մոռանալ մեր 88-ը ու մեր շեփորը, ՄԵՐ Սահմանադրությունն արդեն դարձել էր ԵՐԿՐԻ ու ՊԵՏՈՒԹՅԱՆ օրենքը: Չէ, ոչ մոռանալ: Մենք պարզապես սկսել էինք ապրել մեր առանձին-առանձին կյանքերը, որ անհրաժեշտություն չուներ հատվելու երկրի կյանքին: Մեծացել էինք: Ծերացել էինք:
Եվ այնքան անարդար ու այնքան ցավոտ է, որ անկախ պետության, մեր անկախ պետության կայացումի ու ինքնահաստատումի ամենակարևոր տոներից մեկը` Սահմանադրության օրը, ընդամենն ամրագրվեց պետական տոնացույցում ու այդպես էլ չդարձավ իրական տոն. ես այնքան նախանձում եմ ամերիկացիներին հուլիսի 4-ին:
Գուցե մեր դեպքում էլ կանցնի 100, 200, 300 տարի, բայց կգա ժամանակ, երբ մեզնից խելամիտ մեր հետնորդները քաղաքական շահերի ու անձնական ամբիցիաների սահմանափակումները հաղթահարած, ի վերջո պետության ու պետականության գոյության ու խորհրդանիշների իրենց սանդղակում կհասկանան ինչ է նշանակում ունենալ Սահմանադրություն, կհասկանան օրենքների իմաստն ու նշանակությունը և... կկատարեն: Գուցե նաև գնահատեն: ՈՒ` հարգեն: Ակնածանքով հիշեն իրենց նախնիներին, որ պետականություն ու պետության օրենքներ էին ստեղծում, ու ուսուցանեն իրենց ժառանգներին մեր ժամանակներում ոտնատակ տված պատվի ու պարտականության կանոնները: Թող որ այդ ժամանակ 1995-ին ու 2005-ին ընդունված Սահմանադրությունից միայն անունը մնացած լինի, կարևորը ԳԱՂԱՓԱՐՆ է և ՉԱՓԱՆԻՇԸ:
Իսկ այսօր մենք դեռ ճանապահին ենք, երբ տաք ենք` ունեցածը չգնահատելու և չունեցածը չգիտակցելու միջակայքում:
Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Մեկնաբանություններ