Այսօր նրա ծննդյան օրն է՝ 150-ամյակը, և ես կատարեցի ուխտս (2019 թ. սեպտեմբերի 26-ին գրած հուշերից)

Այս պատմությունը ածանց ունի՝ նախա-:

2018-ի վերջը և 2019-ի սկիզբը ծայրաստիճան անհաջող էր: Փետրվարի վերջին անսպասելի հայտնվեցի հիվանդանոցում ու ենթարկվեցի տհաճ վիրահատության:

(Թե ասա՝ վիրահատության տհաճ-հաճելին ո՞րն է):

Բախտս բերեց՝ հայտնվեցի բարձրակարգ վիրաբույժներ, հայր ու որդի Սպարտակ և Սերգեյ Միրզոյանների, հոգատար բժիշկ Միքայել Խաչատրյանի ձեռքում. շնորհակալ եմ նրանց:

Դարձա տուն: Է՛լ ավելի տհաճ էր բժիշկների պահանջը կատարելը՝ կես տարի ծանր սննդակարգ պահելը:

(Ծխելն այդպես էլ չկարողացա թողնել, բայց կիսով չափ պակասեցրի: Սուրճի համար ուշքս գնում էր, բայց հիմա գրեթե չեմ խմում, դուրըս չի գալիս: Նախկինում էլ ոգելից խմիչքների հանդեպ առանձնակի սեր չեմ ունեցել, բայց 6 ամսվա ընթացքում անգամ մի կաթիլ ալկոհոլ չեմ օգտագործել: Ինչևէ):

Մեկ ամիս էլ հիվանդանոց գնացի-եկա՝ վիրակապերս փոխելու:

Մայիսին որոշեցի Կոմիտասի մասին գրել: Թե այդ միտքն ինչպես ծագեց՝ երդվում եմ, չգիտեմ: Միգուցե իմ հոգեբանական անդուր վիճակն էր պատճառը:

ՈՒխտեցի, որ մինչև Նրա ծննդյան օրը՝ սեպտեմբերի 26-ը, պիտի ավարտեմ:

Նրա մասին ծով-գրականություն կա: Բայց ինձ հետաքրքրում էր Կոմիտաս-մարդը, ոչ՝ պաշտելի հուշարձանը: Մի կողմ դրեցի Նրա մասին բոլոր գրական ստեղծագործությունները, որոնց թվում կան ձեզ հայտնի տաղանդավոր գործեր, ինչպես նաև մեղեսիկ նեյնիմներ:

Ցանկն էականորեն պակասեց, բայց ինձ հարկ էր կտրվել արտաքին աշխարհից, ներփակվել: Ինձ պետք էին պատմական, փաստական տվյալներ, որովհետև մտադիր էի գրել ոչ թե երաժշտագիտական ուսումնասիրություն (դա արել են ուրիշ երախտավորներ), այլ՝ հրապարակախոսություն:

ՈՒզում էի պարզել, թե մահկանացուն ինչպես արժանացավ անմահության:

Մինչ դուք, հարգելի բարեկամներ, մայիսին մասնակցում էիք տոնախմբությունների, կռիվ տալիս «սևի» ու «սպիտակի» հետ, ես աշխատում էի՝ ժ. 5-ին արթնանում էի ու սկզբնաղբյուրներ որոնում:

Այդպիսի շուրջ 80 աղբյուր հայտնաբերեցի. ասում եմ՝ շուրջ, որովհետև ժողովածուներ կային, ուր տպագրված էին Նրա տասնյակ ժամանակակիցների հուշագրությունները:

Երբ հունիսին շոգերը վրա տվեցին, ու դուք սկսեցիք քաղաքից դուրս գալ, խորովածներ սարքել ու շարունակել «սևի» ու «սպիտակի» հետ կռիվը, ես աշխատում էի՝ սկսեցի գրել: Օրական գրում էի 1 էջ: Օր է եղել՝ գրել եմ 10 տող: Օրեր են եղել, որ նյութի բարդությունից հուսալքվել ու ոչինչ չեմ գրել: Այդժամ լսում էի Նրա, Նրա նվագակցությամբ Ա. Շահմուրադյանի և Հայր Աղան Երնջակյանի կատարումները ու կրկին անցնում գործի:

Մի քանի տարօրինակությունների հանդիպեցի, զորօրինակ՝ 4, 6 և 7 թվերի մոգական զուգակցմանը:

Լա՛վ, չերկարացնեմ:

Երեկ ավարտեցի:

Վերնագիրն է «Անմա՞հ է այն գործը, որի համար ես մեռա». սրանք իմ բառերը չեն, Նրա խոսքն է:

Ծավալն է 66 էջ, Նրա ֆիզիկական գոյության յուրաքանչյուր տարվա դիմաց՝ 1 էջ, և երդվում եմ՝ դա դիտավորյալ չեմ արել, պարզապես նյութս այդքանով սպառվեց:

ՈՒրախ եմ մի քանի բանի համար, որ հաջողեցի անել:

Նախ, ինձ համար կասկածից վեր է, որ Նա ցեղասպանության զոհ է, և Նրա կյանքի վերջին 20 տարվա դժոխային գոյության մեղավորը ցեղասպան թուրքն է:

Երկրորդ, ոչ ոք չի գրել Նրա հողարկեքի մասին. մե՜ծ դժվարությամբ կարողացա պարզել ու մանրամասն շարադրեցի:

Ի՞նչ եմ անելու իմ գրվածքը: Ոչի՛նչ, բացարձակապես մատս մատի չեմ խփի: Չեմ դիմելու որևէ դրամատերի կամ պետական կառույցի, թե՝ փող տվեք Նրա մասին գործս տպագրեմ (պետական մարմինը գիտե ում և ինչի համար է ֆինանսավորում): Դա անբարո կլիներ Նրա հիշատակի հանդեպ և անհարիր է իմ արժանապատվությանն ու սկզբունքներին: Թո՛ղ մնա անտիպներիս պահոցում:

Ես եմ և իմ ուխտը, որ կատարել եմ:

Ես համարում եմ, որ յուրաքանչյուր ոք, ամեն հայ մարդ իր հոգում, սրտում ու մտքում պիտի ունենա ի՛ր Կոմիտասին: Ես պարտքս հատուցեցի ու ձեռք բերեցի ի՛մ Կոմիտասին:

(Այսօր էլ 5-ին արթնացա, փորձեցի նորից քնել՝ չհաջողվեց:

Պատրաստվեմ, գնամ Նրա շիրմին ծաղիկ դնելու):

Խաչատուր ԴԱԴԱՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Նոր գտածո
• Բարերարյալը
• Հոգևորականության դերակատարումը՝ ենթատեքստով
• Ազգապահություն
• Կեցցե հայ-թրքական բարեկամությունը
• Շահան Նաթալիի նամակը Միսաք Թորլաքյանի մահվան կապակցությամբ (Բոստոն, նոյեմբերի 13, 1968 թ.)
• Առասպել
• Հայրս ու ես
• 10 տոկոս
• Թեպետ համոզված եմ, այդ թուրքը հայոց այբուբենը չգիտի, բայց սա հայերեն գիտցողների համար է
• Գաբրիել Սունդուկյանի զայրույթը
• Աներևակայելի կանայք
• Հայկական նավերը Կասպից ծովում
• Նիկոլ. բայց ոչ Սա, մեկ ուրիշը․․․ (հոկտեմբերի 5-ին ընդառաջ)
• Բարերարյալը՝ Արմենակ Մուրադյան (հատված ինքնակենսագրությունից)
• Բարերարյալը՝ Տիգրան Նալբանդյան
• Արմեաշկա (Յ․ Տէր-Գրիգորեանի՝ Վանօյի, հուշերից)
• Թիֆլիսի կուսանաց անապատը
• Երախտիք
• «Զի ուր գանձն ձեր է, անդ եւ սիրտք ձեր եղիցին»

Մեկնաբանություններ