ՖԻՆԱՆՍՆԵՐԸ ՍՊՈՐՏՈՒՄ ԷԼ ԵՆ «ՔԱՇՈՒՄ»

Արգելված դեղամիջոցների օգտագործումը սպորտում դարձել է չարիք: Վերջին շրջանում հաճախակի են դարձել դեպքերը, երբ մարզիկները մահանում են մրցումների, ավելի հաճախ` վազքերի, ֆուտբոլային հանդիպումների ժամանակ: Իսկ դա հիմնականում արգելված դեղամիջոցների օգտագործման հետևանք է: Դոպինգը դարձել է չարիք, և դրա դեմ պայքարը որքան էլ ուժեղացվում է, այդուհանդերձ, պատկերը դեռևս մնում է անմխիթար: Մարզիկներից ոմանք ամեն գնով ցանկանում են իրենց լավագույնս դրսևորել, հաղթել, փառքի բարձունքին հայտնվել և բարեկեցիկ ապրել: Այս նպատակը նրանց միջոցների մեջ խտրականություն չդնելու փաստի առջև է կանգնեցնում: Ի դեպ, մի շարք երկրներում արգելված դեղամիջոցներ օգտագործած մարզիկներին ու նրանց հետ համագործակցողներին բանտ են նստեցնում: Սակայն դա էլ չի փրկում:
Հետաքրքիր է, այս առումով ի՞նչ է արվում մեր երկրում: Ցավոք, երկար ժամանակ չի հաջողվում ընդունել Հայաստանի հակադոպինգային կանոնները: Ընդ որում, դրանք քննարկվել և հավանության են արժանացել Միջազգային օլիմպիական կոմիտեին կից գործող Հակադոպինգային միջազգային կազմակերպությունում: Ի դեպ, նույն բանն անել չի հաջողվում զգալի թվով երկրների, այդ թվում` Ռուսաստանին: Փաստորեն, ներկայումս մեր երկրի մասնագետները փորձում են առաջնորդվել սոսկ աշխատանքային այն կանոններով, որոնք ընդունված են հակադոպինգային «ՎԱԴԱ» միջազգային կազմակերպության կողմից, որին, արդեն երկու տարի, անդամակցում է Հայաստանը և հասցրել է հեղինակություն ձեռք բերել: Հայաստանի մասնագետներին վստահում են միջազգային խոշոր ստուգատեսների սպասարկումը, և գնահատականները միշտ բարձր են: Այս տարի սեպտեմբերի 26-28-ին էլ Ծաղկաձորում անցկացվելու է Արևելյան Եվրոպայի երկրների հակադոպինգային համադաշնության համաժողովը: Հայաստանի սպորտային բժշկության և հակադոպինգային ծառայության կենտրոնի հակադոպինգային բաժնի պետ, կենսաբանական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր ԱՐԵԳ ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆԸ տեղեկացրեց, որ այս ուղղությամբ մեր երկրում աշխատանքներն աստիճանաբար առաջ են շարժվում: Ամենախանգարող հանգամանքն այն է, որ պետական բյուջեով նախատեսված չեն ֆինանսներ` փորձաքննություն իրականացնելու համար: Ընդ որում, տարբեր երկրներում տարբեր մարզաձևերի ազգային առաջնությունների ժամանակ մարզիկ-մարզուհիները փորձաքննության են ենթարկվում, իսկ մեր երկրում, փաստորեն, այդպիսի հնարավորություն չկա: Այդուհանդերձ, Հայաստանի մասնագետներին հակադոպինգային միջազգային կազմակերպության ներկայացուցիչներն այնքան են վստահում, որ հանձնարարում են մեր մարզիկների ստուգումները Հայաստանում անցկացնել: Մասնավորապես, ըմբշամարտի միջազգային ֆեդերացիան առաջարկել է ստուգել միջազգային կարգ ունեցող մեր երկրի չորս ըմբիշների, թեև այդ նպատակով սովորաբար այլ երկրների մասնագետներ են գործուղվում։ Ամենից հաճախ ստուգվում են Հայաստանի ծանրորդները, յուրաքանչյուր ամիս 2-3 ծանրորդ է փորձաքննության ենթարկվում: Ընդ որում, այդ ամենը կատարվում է ըմբշամարտի և ծանրամարտի միջազգային ֆեդերացիաների հանձնարարությամբ: ՈՒշագրավն այն է, որ եթե ըմբշամարտի միջազգային ֆեդերացիայի ներկայացուցիչները Հայաստանի հակադոպինգային մասնագետներին պարտադրում են փորձանմուշներն ուսումնասիրության ուղարկել Մոսկվայի լաբորատորիա, ապա ծանրորդների հարցերով զբաղվում են Քյոլնի լաբորատորիայի մասնագետները: Ընդ որում, ոչ մի արդյունք թաքցնել հնարավոր չէ: ՈՒսումնասիրությունների պատասխանները ոչ միայն մեր մասնագետներին են ուղարկվում, այլև համապատասխան միջազգային ֆեդերացիաների ղեկավարներին:
Վերջին շրջանում Հայաստանում հաճախակի են տարբեր տարիքային խմբերում աշխարհի, Եվրոպայի առաջնություններ, խոշորամասշտաբ այլ ստուգատեսներ կազմակերպվում, և հակադոպինգային աշխատանքն էլ կատարում են մեր երկրի ներկայացուցիչները: Եվ եղել են դեպքեր, երբ կարգազանցներ են ի հայտ եկել, մասնավորապես, 2009-ին Երևանի մարզահամերգային համալիրում կազմակերպված բռնցքամարտի աշխարհի պատանեկան առաջնության ժամանակ բացահայտվել էր, որ Հնդկաստանը ներկայացնող մի բռնցքամարտիկ արգելված դեղամիջոց է օգտագործել, բայց քանի որ նա մրցաշարում ամնհաջողության մատնվածների թվում էր, այս միջադեպն այդպես էլ մեծ ուշադրության չարժանացավ: Իսկ ահա ՄՀՀ-ում այս տարվա փետրվարին անցկացված հունա-հռոմեական ոճի ըմբշամարտի աշխարհի գավաթի թիմային խաղարկության մրցաշարի մասնակիցներից կարգը խախտել էր թուրք Ռահման Բիլիչը: Հայաստանի հակադոպինգային մասնագետների աշխատանքի արդյունքում բացահայտվել էր, որ նրա օրգանիզմում առկա է սիբուտրամին դեղամիջոցը: Ըմբշամարտի միջազգային ֆեդերացիան (ՖԻԼԱ) արդեն քննարկել է այդ մարզիկի հարցը և նրան որակազրկել երկու տարով: Ի դեպ, Թուրքիայի հավաքականը եզրափակիչում զիջել էր միայն Իրանի ներկայացուցիչներին և բավարարվել երկրորդ տեղով, իսկ երրորդը Հայաստանի հավաքականն էր: Սակայն այս խախտումը չանդրադարձավ թիմային արդյունքների վրա: Բանն այն է, որ, ՖԻԼԱ-ի կանոններով, պետք է հավաքականի կազմում առնվազն երկու որակազրկվող լինի, որպեսզի արդյունքները չեղյալ հայտարարվեն: Թուրք ըմբիշի օգտագործած արգելված դեղամիջոցը միզամուղ է, և հնարավոր է, որ այն եղած լինի նրա ստացած սննդային հավելումների մեջ: Իսկ ընդհանրապես, միզամուղ դեղամիջոցները մարզիկները հիմնականում օգտագործում են արգելված դեղամիջոցների հետքերը կորցնելու կամ էլ քաշ գցելու համար: Հովհաննիսյանը տեղեկացրեց, որ պարբերաբար Հայաստանի տարբեր մարզաձևերի հավաքականների անդամներին զգուշացնում են, որ սննդային հավելումներ օտագործելիս զգուշություն հանդես բերեն, որպեսզի դրանցում արգելված դեղամիջոցներ չլինեն:
Հետաքրքիր է, թե ՀԱՕԿ-ը և սպորտի, երիտասարդության հարցերի նախարարությունը օգտագործո՞ւմ են մեր մասնագետների հնարավորությունները: «Քանի որ փորձաքննություն իրականացնելու համար ֆինանսներ չեն նախատեսված, դրանով էլ հարցը փակվում է: Օրինակ, ցանկալի կլիներ ստուգել Հայաստանի ծանրամարտի, աթլետիկայի և այլ մարզաձևերի առաջնությունների մասնակիցներին: Հայաստանի տարբեր մարզաձևերի ֆեդերացիաներ խնդրանքով դիմում են, որ այդ ուղղությամբ աշխատանք կատարենք, բայց առայժմ դրա հնարավորությունը չկա»,- պարզաբանեց Արեգ Հովհաննիսյանը:
ՈՒշագրավն այն է, որ դոպինգի ստուգում է անցկացվում նաև խաղային մարզաձևերում, իսկ ամենից շատ` ֆուտբոլում: Սակայն այս ամենին Հայաստանում նայում են մատների արանքով: Հովհաննիսյանը հայտնեց, որ մեկ անգամ հետաքրքրվել են, թե ինչ գումար կպահանջվի ֆուտբոլային մեկ թիմ ստուգելու համար, սակայն գումարի մասին իրազեկվելուց հետո այլևս ոչ մի դիմող չի եղել: Իսկ խոսքն ընդամենը 400 հազար դրամի մասին է: Այժմ Հայաստանի հակադոպինգային կազմակերպության մասնագետները փորձում են մասնակիորեն կանոնակարգել այդ ուղղությամբ աշխատանքը, իսկ դրա համար անհրաժեշտ է համաձայնության գալ ՖԻՖԱ-ի, ՈՒԵՖԱ-ի ներկայացուցիչների հետ, որպեսզի թեկուզ եվրոպական ակումբային գավաթային մրցաշարերի շրջանակում Հայաստանում անցկացվող խաղերի ժամանակ այդ աշխատանքը մեր երկրում իրականացվի այնպես, ինչպես մյուս երկրներում:
Ինքնին հարց կարող է առաջանալ` հնարավոր չէ՞, որ Հայաստանում ևս ստեղծվի հակադոպինգային լաբորատորիա: Պարզվում է, որ դա անիմաստ է: Լաբորատորիայի սարքավորումների արժեքը հասնում է 4,5 մլն դոլարի, բացի այդ, անհրաժեշտ են նաև տարբեր դեղամիջոցներ` աշխատանքներն իրականացնելու համար: Արտոնագիր ստանալու համար էլ լաբորատորիան պետք է 8 տարի աշխատի փորձնական հիմունքներով: Ընդ որում, յուրաքանչյուր տարի անհրաժեշտ կլինի առնվազն 2,5 հազար փորձանմուշ ստուգել, իսկ այդպիսի պատվերներ տարածաշրջանի երկրներից դժվար թե ստացվեն:
Ինչևէ, 2010-ին Հայաստանի հակադոպինգային կազմակերպությունը սեփական ծրագրով մասնակցել է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի անցկացրած մրցույթին և արժանացել 20 հազար դոլար դրամաշնորհի: Մինչև հունիսի 1-ը ֆինանսները կհատկացվեն: Նախատեսվում է այդ միջոցներով կահավորել Հայաստանի հակադոպինգային ծառայության Ավանի նոր բաժանմունքը: Ի դեպ, Հայաստանում արտոնագրված հակադոպինգային 6 մասնագետ կա, որոնք բոլորն էլ միջազգային կարգ ունեն:
Գագիկ ԲԵԳԼԱՐՅԱՆ

Մեկնաբանություններ