«ԵՍ ՎԱԽ ՉՈՒՆԵՄ, ԳՈՒՑԵ` ՏԽՐՈՒԹՅՈՒՆ»

Հոկտեմբերի 8-ին Սունդուկյանի անվան ազգային ակադեմիական թատրոնում ներկայացման պրեմիերա էր: Անտոնիո Բուերո Վալիեխոյի «Երբ քնած է բանականությունը» ստեղծագործության հիման վրա ՏԻԳՐԱՆ ԳԱՍՊԱՐՅԱՆԸ բեմադրել է «Գոյա» ներկայացումը: Գոյայի դերը մարմնավորում է վաստակավոր արտիստ ԱՐՄԵՆ ՄԱՐՈՒԹՅԱՆԸ, որը նաև բեմադրության ռեժիսորն է: Ներկայացում, որ ասելիք ունի բոլոր ժամանակների համար: Բախում` հանճարի և պետության, անհատի և ամբոխի միջև: Անձնական և համամարդկային ողբերգություն:
Երբ երկրում զանգվածային գլխատումներ են, վերացնում են ազատականներին, «հայրենասերները» ցնծում են, իսկ հանճարը թաքնվում է իր տանը: Տուն, որ մոտ է կամրջին։ Այստեղ նա նկարում է` ինչ ուզում է: Համատարած լռության մեջ հայտնվում է «Կանաչ թղթապանակը»` Գոյայի նամակն ընկերոջը, թագավորի բնորոշմամբ` իր անձի վիրավորանքների ժողովածուն: Հանդուգն նկարիչը համարվում է պետության և թագավորի թշնամին: «Ես վախ չունեմ, գուցե` տխրություն», ասում է Գոյան: Իսկ երկրի տիրակալը նկատում է` այս նամակը գրողը կամ հիմար է, կամ անվեհեր: Իշխանությունների թելադրանքով ժողովուրդը նույնպես սկսում է քարկոծել նկարչին: Պետք է առնվազն խելագար լինել` չվախենալու համար: Իսկ նա չի վախենում: Կախարդներ է նկարում, թեև չի հավատում կախարդներին: Երեսունմեկ տարվա խլությունը նրա աչքում մարդկանց դարձրել է դիմակներ, որոնք ճչում են լռության մեջ: Լսողությունը կորցրած նկարչին ձայներ են հասնում, որ երբեմն թվում են այնքա՜ն իրական: Հավատում է, որ մարդիկ կարող են թռչել, միշտ երազել է այդ մասին: Անգամ տեսել է թռչող մարդկանց, ովքեր մի օր ազատելու են երկիրը դաժանությունից: Աչքերը նույնպես կարող են խաբել, նկատում է բժիշկը, որը, թեև հասկանում է, որ խելահեղության մեջ է հանճարի ուժը, բայց չի կարող տեսնել այն, ինչ տեսնում է նկարիչը: Բժիշկը դժվարանում է գտնել դեղատոմս` հիվանդ երկիրը բուժելու: Նկարչին փրկելն ավելի դժվար է: Գոյայի կյանքը փրկելով` մենք կկործանենք նրան, ասում է նա։
Ներկայացումն ընդունվեց հոտնկայս ծափահարություններով: Մտորելու առիթ իսկապես կա: Մարդկության պատմության մեջ ոչինչ չի փոխվում: Ի՞նչ պատասխան է տալիս «Գոյան» բոլոր ժամանակների համար անլուծելի հարցերին: Ներկայացումից անմիջապես հետո զրուցեցինք դերասան ՎԱՐԴԱՆ ՊԵՏՐՈՍՅԱՆԻ հետ: «Դուք շատ բարձր մարզաձող եք դնում, եթե ուզում եք, որ այս ներկայացումը մարդկության մեջ, երկրագնդի կամ տիեզերական համակարգերում ինչ-որ բան փոխի: Դոստոևսկու խոսքերը հիշենք` երեխայի մի արցունքը տիեզերքից ավելի արժի: Եթե այստեղ մի փոքրիկ փշաքաղում եղավ, միգուցե ինչ-որ բան փոխվեց: Բայց ես չեմ ուզում այս ներկայացման մասին խոսել տիեզերական չափանիշներով: Իջնենք երկիր և տեղափոխվենք Հայաստան»:
Ըստ Վարդան Պետրոսյանի` բեմադրական աշխատանքներն ազդեցիկ և ուժեղ էին, ներկայացումը, ռեժիսուրան` շատ հետաքրքիր, բայց թույլ էր դրամատուրգիան, այդ իսկ պատճառով, չնայած կատարված աշխատանքներին, փոփոխություններին, որոշ հատվածներ ընդհանրապես ոչինչ չասող էին:
Արմեն Մարությանի խաղը նույնպես հիացրել էր Վարդան Պետրոսյանին: Ըստ նրա` ընտրությունը համարձակ էր, համոզիչ, թեև առաջին հայացքից թվում է` պետք է ընտրվեր «մի տեսակ ինտելիգենտ տեսք ունեցող, շարֆ կրող դերասան»: Կար մի դրվագ, երբ Արմեն Մարությանը հրաշալի պարում էր: Հետաքրքրվեցի, թե ինչ ասաց այդ կտորը դերասանին: «Պարը շատ հետաքրքիր էր որպես բեմադրական հատված: Երբ հանճարեղ, մաքուր մարդը քարկոծվում է (ես դա իմ կաշվի վրա եմ զգացել), արդեն ոչ թե արհամարհանք է ցույց տալիս, այլ մարտական կեցվածք, ստեղծագործական զայրույթ: Դուք գոռացեք, բայց ես իմն եմ ցույց տալիս… Այդ պարը, մի տեսակ, գայլի ոռնոց էր մենամարտից առաջ, ցույց էր տալիս հանճարի խրոխտ կեցվածքը, ինքն իրեն անդավաճան մնալը: Ինձ դուր եկավ այդ կտորը, ես շատ հուզվեցի»: Ինչո՞ւ Գոյա: Եվ արդյո՞ք սա պատմություն էր Գոյայի մասին: «Այստեղ բեմադրիչը Գոյա նկարչին առաջ չէր քաշել: Գոյան միջոց էր, որպեսզի ներկայացներ հանճարի և նրան իր ճիրանների մեջ ճզմող իշխանության խնդիրը: Չհասկացվածության խնդիրը: Ամբոխի և հանճարի խնդիրը: Գոյայի փոխարեն կարող էր լինել, ասենք, Մոլիերը: Ի դեպ, Տիգրան Գասպարյանը տասնյակ տարիներ առաջ բեմադրել է հրաշալի ներկայացում Մոլիերի մասին` արծարծելով նույն խնդիրը, շատ ավելի համարձակ` խորհրդային տարիների համար»:
Ներկայացմանը մասնակցում էին նաև դերասաններ Արամ Հովհաննիսյանը, Մարիաննա Մխիթարյանը, Մխիթար Մելքոնյանը, վաստակավոր արտիստ Ռազմիկ Խոսրոևը, արվեստի վաստակավոր գործիչ Անդրանիկ Հարությունյանը:
Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆ

Մեկնաբանություններ